Δαμάζοντας τον χρόνο και την μνήμη της Αθήνας - Ο Π.Γούζιος μιλά για την έκθεση στο καφέ του ΕΑΜ

Το αττικό φως πέφτει, αλλά στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσείου οι λαμπτήρες αποκαλύπτουν μια άλλη διάσταση. Στο καφέ του Μουσείου σε 12 σχεδόν κινηματογραφικά καρέ-σκίτσα ο Πολύβιος Γούζιος "δαμάζει" 180 χρόνια της πόλης μας.
Στέκομαι απέναντι από τα σχέδια και νιώθω να παρατηρώ την Αθήνα από ψηλά κάνοντας μια στροφή γύρω από τον άξονά μου, ενώ βρίσκομαι πάνω στο λόφο των Νυμφών!
Κάποτε ο Stademann στάθηκε εκεί δημιοργώντας το "Panorama Von Athens"! Σχεδόν δυο αιώνες μετά ο αρχιτέκοντας κ. Γούζιος σκαρφάλωσε στο μπαλκόνι του Αστεροσκοπείου Αθηνών και σαν γητευτής τιθασσεύσει την 

την μνήμη, που λες και παίζει μαζί του κρυφτό πίσω από τα  τσιμεντένια κτίρια. Παρατηρώ προσεκτικά, σαν να βρίσκομαι και εγώ στην σκεπή του Αστεροσκοπείου και συγκρίνω με το τοπίο του Βαυβαρού αρχιτέκτονα που βρίσκεται στο τοίχο ακριβώς από πάνω. Ο διάλογος είναι γοητευτικός σε παρασέρνει να συγκρίνεις: Ο Stademann βρέθηκε στο λόφο το 1835, μια επιγραφή στο σημείο που έχει σχεδόν αλλοιωθεί από το χάδι του χρόνου προσπαθεί να το μαρτυρήσει. Το 1842 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος του Αστεροσκοπείου, που εμποδίζει

πλέον τη θέα, αλλά χάρη στο έργο του κ.Γούζιου στην έκθεση "180 χρόνια Αθηναϊκού Πανοράματος", οι Αθηναίοι μπορούμε να συνειδητοποιήσουν τις αλλαγές που έφεραν γενιές κατοίκων αυτής της πόλης. Ακόμη και οι λόφοι έχουν αλλάξει! Κάθε σκίτσο μιλά με ένα κάδρο του Stademann, ενώ τα καρτελάκια στην μέση σε βοηθούν να προσανατολιστώ σε ποιο σημείο του ορίζοντα "κοιτώ" . Η διαφορά αντίληψης με τα σχέδια του ρομαντικού Βαυαρού είναι ορατή καθώς υπάρχει ένας άνθρωπος μέσα

στο τοπίο, ενώ ο ρεαλισμός ο κ.Γούζιος με όπλο του τον ρεαλισμό με πείθει ότι αυτός εδώ είναι ο τόπος μου. Ο φωτογραφικός μου φακός τον συνέλαβε να ξεναγεί τους φίλους και θαυμαστές του να εξηγεί τις ανθρώπινες παρεμβάσεις όπως το γκρέμισμα του Βρυσακίου (στην βορειοδυτική κλιτύ της Ακρόπολης) από την Αμερικάνικη Αρχαιολογική Σχολή  και του ζήτησα μια "ιδιωτική" ξενάγηση για τους δικούς μου φίλους-αναγνώστες. Απολαύστε την μαζί μου:

Συνέντευξη στην Μαρία Αλιμπέρτη

-Γιατί επιλέξατε μια εικόνα της πόλης από ψηλά, πανοραμική κι όχι  από μέσα, από τα σπλάχνα της;

"Εγώ απλά ακολούθησα τον Stademann. Ήρθε εδώ επί Όθωνα σαν διοικητικός υπάλληλος και έκανε διάφορα.  Είχε κάνει ένα πολεοδομικό του δρόμου του Ναυπλίου. Όταν ήρθε στην Αθήνα το 1835, για αυτό λέω 180 χρόνια, ανέβηκε στο λόφο των Νυμφών και έφτιαξε το πανόραμα. Δηλαδή στο πρώτο πίνακα έχει ζωγραφίσει τον εαυτό του να ζωγραφίζει το πανόραμα και από εκεί και πέρα έκανε 10 "λήψεις" της Αθήνας που άμα τις ενώσεις κάνουν ένα πανόραμα! Βέβαια, μιλάμε για εποχή του τέλους του Ρομαντισμού άρα η λογική του είναι αντίστοιχη. Έχει μια ρομαντική άποψη για το τοπίο της Αθήνας και στην οποία εγώ πρέπει να αντιπαραθέσω μια εντελώς ρεαλιστική, ωμά ρεαλιστική λογική, την σημερινή που έχουμε εμείς. Γι' αυτό είναι δουλεμένα κάπως αλλιώς."
 
-Και εσάς τι σας κέντρισε στο έργο του;

"Γιατί το έκανα; Η  ζωγράφος Χάρις Τσεκούρα είχε ζωγραφίσει ένα έργο 20Χ20 εκ. πριν δυο χρόνια, το ξύλο που ζωγράφισε ήταν 30Χ30 εκ. Την βοήθησα να το κόψει. (Βγάζει από την τσάντα και μου δείχνει το έργο ). Αυτά υπήρχαν (μου δείχνει), εγώ τα έβαψα πράσινα και μπλέ, πίσω υπήρχε το τοπίο. Ήθελα να κάνω ένα τοπίο μακρόστενο. Πόσο μακρόστενο όμως το μόνο που μπορούσα να σκεφτώ ήταν ένα πανόραμα, γιατί εκεί η μια διάσταση ήταν ατέρμονη, όσες φορές θέλεις. Δεν είχα λοιπόν άλλη λύση από το να κάνω το πανόραμα, αλλά το πανόραμα πρέπει να έχει κόσμο για να το βλέπεις, προϋποθέτει το κόσμο στο κέντρο για να έχει ροή. Για να γίνει αυτό χρειαζόταν ένα μήκος περιφέρειας 20 μέτρα. Το εργαστήρι μου δεν χώραγε και ρώταγα δεξιά αριστερά , μπας και υπάρχει κανένας χώρος. Τελικά  δεν βρέθηκε. Μου είχε γίνει εμμονή το θέμα, όπου βρισκόμουν το συζητούσα και το συζήτησα με ένα συνάδελφο αρχιτέκτονα και μου λέει "γιατί δεν κάνεις τον Stademann; Καταλαβαίνεις ότι η έκθεση είναι καρπός πολλών πατεράδων και μανάδων. Στο μεταξύ αυτά τα σκίτσα τα δουλεύω από τον προηγούμενο Οκτώβρη."

-Υπήρξε λοιπόν ένα ζύμωμα ιδεών ανθρώπων ;
" Ήταν η εξέλιξη του πράγματος. Ο κόσμος φαντάζεται την θεία έμπνευση που έρχεται και συναντάει, τρίχες! Είναι πολύ απλά τα πράγματα. Στην πορεία συνειδητοποιούσα ότι δεν ζωγράφιζα την Αθήνα, τον χρόνο ζωγράφιζα! Γι' αυτό 180 χρόνια! "
-Την εξέλιξη της πόλης!
 "Εγώ έλεγα ότι κοίταζα την Αθήνα και η Αθήνα με κοίταζε πίσω  με την Πολεοδομία της, την Αρχιτεκτονική της, τα βουνά της, την φύση της, την λαογραφία της, την τεχνολογία της, αλλά όλα αυτά ήταν τα δικά μου βιώματα μέσα. Εκεί σκόνταψα και έπεσα, ερωτεύτηκα, όλα αυτά που λέω αυτή την στιγμή, είναι ένα επίπεδο χρόνου μέσα στα 18ο χρόνια. Αυτό συνειδητοποίησα  στην πορεία. Ουσιαστικά ο τρόπος που το έχω εκθέσει με το φως μέσα, είναι ένας χρόνος μηδέν του παρελθόντος και ένας χρόνος μηδέν, το 2015 και το έργο είναι στη μέση, το φως, 180 χρόνια είναι το φως! Εξυπνάδες! Εγώ είχα άλλα στο μυαλό μου αλλά μου προέκυψε αυτό!"
-Οπότε πηγαίνατε καθημερινά και σκιτσάρατε;
 "Σκίτσο, φωτογραφίες, σκίτσο!
Μιλάμε για τόσο ρεαλισμό; Πιστό πολύ...
Όσο γίνεται, ξανά λέω υποχρεωτικά ο Stademann είναι άλλη λογική, "έτρωγε" πολύ το παραμύθι της Αναγέννησης του αρχαιοελληνικού κάλλους, που ναι μεν υπάρχει σήμερα υποβόσκων σε διάφορους ανθρώπους, αλλά δυστυχώς ή ευτυχώς είναι ρεαλιστικά τα πράγματα. Έπρεπε να το αντιπαραθέσω."
-Υπάρχουν πολλές πολυκατοικίες πια!
"Ναι, αλλιώτικη αρχιτεκτονική, δηλαδή κάπου όταν βλέπεις την Ακρόπολη στο βάθος συνειδητοποιείς ίσως κάτι. Δηλαδή στο προγρομματάκι έχω συμπεριλάβει το στίχο του ποιητή, του Ελύτη : "Εσύ μόνη από την φτέρνα τον άνδρα γνωρίζεις" για την μνήμη γιατί η μνήμη σε εμάς είναι χρόνος."

-Ναι όλοι όταν λέμε Αθήνα έχουμε στο μυαλό μας την Ακρόπολη.
"Όχι μόνο ! Χαϊδεύω ένα μάρμαρο, κάτι παθαίνω με στέλνει, όπως η μνήμη γνωρίζει τον Αχιλλέα, λέει ο ποιητής -φθάνει σε στέλνει πίσω στον Όμηρο - όπου η μνήμη γνωρίζει τον άνδρα από την φτέρνα, στην Ιλιάδα. Αυτό συμβαίνει με τα πάντα στην Αθήνα. Κάποτε έκανα ένα σπίτι στην Πλάκα και ήταν από κάτω οι αρχαιολόγοι και σκάβαν. Ήμουν απ' έξω και περνά ένας Αμερικάνος μου λέει :
"Τι είναι εδώ";
Απαντώ: "Αρχαία".
 "Εδώ;"
 " Αυτό είναι καινούργιο , 200 χρόνια!"
Λίγο είναι; Πολύ σχετικό πράγμα ο χρόνος, ιδιαίτερα για έναν άνθρωπο που δεν έχει επαφή βιωματική με τα πράγματα και είναι εντελώς διαφορετικό για τον άνθρωπο που έχει βιωματική ματιά."
-Εσείς έχετε τριβή με όλα αυτά λόγω της επαγγελματικής ενασχόλησής σας στο Υπουργείο Πολιτισμού;
"Ναι, η δουλειά μου έχει να κάνει με τα νεοκλασικά."
-Οπότε η οπτική σας έχει να κάνει με όλο αυτό το εγχείρημα .
 "Ναι , με τον  Μανώλη Κορρέ θέλαμε να κάνουμε αντίστοιχα πράγματα το 1985,  μετά και μου έλεγε μα ήθελα να το κάνω και εγώ (γέλια)."
-Έχετε ανταγωνιστές!(γέλια)
"Ναι, μου έλεγε ότι "ήθελα να το κάνω εγώ".
-Υπάρχει άλλη έκπληξη που συναντήσατε στο εγχείρημά σας ; Εμένα μου έκανε εντύπωση το πράσινο που έχει σήμερα η πόλη.
"Αυτά είναι τα πλέον προφανή. Το πράσινο, πως εξαφανίστηκε ο Ελεώνας, οι μπαξέδες που λέει και το τραγούδι όλα αυτά, αλλά υπάρχουν πράγματα που και για μένα ήταν έκπληξη. Σ'ένα πίνακα από εκεί που είναι το Γκάζι, υπάρχει ένα κτίριο που θέλεις δεν θέλεις το βλέπεις είναι κατάμαυρο.

Στο διπλανό υπάρχει η εκκλησίτσα στο αρχαιολογικό χώρο, στον Κεραμεικό, αυτή δεν την βλέπεις, εάν δεν στην δείξει κάποιος. Η εκκλησία που κάποτε ήταν σημείο αναφοράς στο πολεοδομικό ιστό έχει εξαφανιστεί. Έχει σημείο αναφοράς, το καφέ κτίριο που είναι μπουζουξίδικο του Μοροσούλη."

-Αλλαγή πολιτισμικών προτύπων!
"Έτσι, εγώ εντυπωσιάστηκα. Άλλο πράγμα:  στο διπλανό σκίτσο υπάρχει μια ελάχιστη βυζαντινή εκκλησίτσα, στρογγυλή, δίπλα της είναι η Αγία Μαρίνα, μέχρι πριν λίγα χρόνια, πάνω στα κεκλιμένα βράχια ,απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης. Μέχρι πριν λίγα χρόνια κάναν τσουλήθρα , όπως το έκαναν όταν εκεί ήταν ναός της Αρτέμιδος! Πως να μην εκπλαγείς!"
-Κάποιες συνήθειες μένουν στο χρονο!
"Και μάλιστα υπάρχει ένα εκκλησάκι και μια εκκλησία, αυτό το παλίμψιστο, αυτό που σε αφήνει ενεό."
-Η τεχνική σας; Γιατί περιορίστηκατε στους ασπρόμαυρους τόνους;
"Ο γραφίτης! Έπρεπε μια και αντιπαρατίθεται στο Stademann ... Με το σκίτσο πήγαινα γυρεύοντας γιατί είναι απίστευτο να κάνεις ένα γκρι που να λέει "είμαι πράσινο", να κάνεις ένα γκρι σκούρο να λέει "είμαι καφέ"!"
-Μου έκανε εντύπωση πως στις πευκοβελόνες αποδώσατε το νεύρο!
"Είναι όπως η ασπρόμαυρη φωτογραφία πρέπει να δείξεις το χρώμα που αντιπροσωπεύει, αυτό δεν είναι μαύρο..."

 
 
Η δική μας νοερή περιπλάνηση τελειώνει εδώ, η δική σας μπορεί να αρχίσει στο καφέ του ΕΑΜ!