Ο Μεγάλος Πόλεμος, τόσο μακρινός, όσο και επίκαιρος!

Ο λόφος με τις παπαρούνες 

"Ήταν ένας λόφος άλικος από τις παπαρούνες. Ξεκουραζόταν ένα Ρούσικο Σύνταγµα, που τραβούσε κι΄αυτό για το μέτωπο. Εκεί µας σταµατήσανε κι εµάς".

"Φάγαµε µαζί, κουβεντιάσαµε ώρες δίχως να καταλαβαίνει γρί ο ένας απí τη γλώσσα τí αλλουνού. Όµως συνεννοηθήκαµε περίφηµα. Η αγάπη κí η όχτρα έχουνε διεθνή γλώσσα". 

"Σαν κάµαµε τις τετράδες για να φύγουµε, οι Ρούσοι βάλανε παπαρούνες µέσα στις µπούκες των ντουφεκιών µας. Ήτανε σα

µια παράξενη λιτανεία µε ατσαλένιες λαµπάδες, που στην κορφή τους άναβε η πιο χαρούµενη φλόγα". 

"Πόση αγάπη υπάρχει στον κόσµο! Άφθονη σαν ποτάµι που χύνεται µέσα σí έναν κάµπο. Ανθισµένη σαν ένας λόφος κόκκινος από τις παπαρούνες, που σε φωνάζουνε να τις κόψεις. ∆εν έχεις παρά να σκύψεις να τις κόψεις".   

 Στρατής Μυριβήλης, Ζωή εν Τάφω 

Βαθύτατα συγκινημένος από την διήγηση του Στρατή Μυριβήλη, και με μια παπαρούνα, σύμβολο της θυσίας των στρατιωτών, να με "υποδέχεται" στην είσοδο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, άρχισα την περιήγηση μου στην έκθεση "Ο Μεγάλος Πόλεμος που θα τελείωνε όλους τους πολέμους".  

Καθώς στις 11 Νοεμβρίου συμπληρώνονται 100 χρόνια από την λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, αδημονούσα να καταλάβω πώς η ανθρωπότητα έφθασε σε αυτή την τόσο καταστρεπτική αναμέτρηση, που, αλλάζοντας κράτη, καθεστώτα και κοινωνίες, έθεσε τα θεμέλια για τον δεύτερο, ακόμα φονικότερο, παγκόσμιο πόλεμο και κατ' επέκταση για τον σύγχρονο κόσμο.    

του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου

Πραγματικά, η έκθεση είναι άκρως επίκαιρη, όσο παράξενο κι αν ακούγεται αυτό. Δεν αρκείται σε μια απλή διήγηση των γεγονότων, αλλά αναδεικνύει τα βαθύτερα γεωπολιτικά και οικονομικά αίτια που οδήγησαν τον πλανήτη μας σε αυτό τον πρώτο βιομηχανικό πόλεμο. Μέσα από την έκθεση διαπίστωσα τα αντικρουόμενα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων της εποχής εκείνης, και κατάλαβα πως από τότε, δυστυχώς τίποτα δεν έχει αλλάξει στον κόσμο μας. Τα ισχυρά κράτη εξακολουθούν να έχουν τις ίδιες επιδιώξεις και το φάσμα ενός νέου μεγάλου πολέμου είναι πάντα ορατό. 

Για λίγη ώρα, "μεταφέρθηκα" στην κοσμογονική περίοδο 1914-1918, μέσα από όπλα, στολές, προσωπικά αντικείμενα, έγγραφα, γελοιογραφίες, αφίσες, φωτογραφίες, ακόμα και έργα τέχνης. Με εντυπωσίασαν ιδιαίτερα οι χιουμοριστικοί χάρτες της Ευρώπης των αρχών του 20ου αιώνα, τα κράνη των στρατιωτών και τα πολλά φωτογραφικά ντοκουμέντα, πολλά εκ των οποίων δεν είχα ξαναδεί σε ανάλογες εκθέσεις ή σε βιβλία που αναφέρονται στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η φωτογραφία των Ελλήνων στρατιωτών να παρελαύνουν στην πόλη Γκέρλιτς της Γερμανίας, όπου έμειναν αιχμάλωτοι μετά από την παράδοσή τους στον γερμανικό στρατό.  

   

Ακόμα περισσότερο όμως μου άρεσαν τα ηχητικά ντοκουμέντα και η  προσπάθεια βιωματικής απόδοσης που σε κάνουν να ζήσεις για λίγο το κλίμα των αρχών του περασμένου αιώνα και τις αντιξοότητες των ανθρώπων που πολέμησαν.  Το ότι φόρεσα κράνος του ελληνικού στρατού της εποχής εκείνης και ότι μπήκα σε μια προσομοίωση χαρακώματος του δυτικού μετώπου, ήταν για μένα μια συγκλονιστική εμπειρία. 

Εξίσου προσωπικά συγκλονιστικό ήταν και το γεγονός ότι αντίκρισα μια φωτογραφία Ελλήνων στρατιωτών στην Αλμυρά Έρημο της Μικράς Ασίας, όπου πολέμησε και ο παππούς μου, από το 1919 μέχρι την καταστροφή του 1922. 

Εντυπωσιάστηκα πολύ και από την έμφαση που δίνεται στον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε η Ελλάδα στον πόλεμο, παρότι η θέση της υπήρξε εξαιρετικά δύσκολη. 

Όπως αναφέρουν οι διοργανωτές της έκθεσης, "από τη μία μεριά, τα πολιτικά και στρατηγικά αδιέξοδα οδήγησαν στον Εθνικό Διχασμό. Από την άλλη όμως, η είσοδος της χώρας μας στον πόλεμο και η συμμετοχή σε καθοριστικές μάχες στο Μακεδονικό Μέτωπο, της επέτρεψαν να αναχωρήσει από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τη Μεγάλη Ιδέα σχεδόν πραγματοποιημένη". Μου άρεσε πολύ η προβολή των δύο αντιπάλων, Ελευθερίου Βενιζέλου και βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄, μέσα από προσωπικά τους αντικείμενα και πίνακες που τους αναπαριστούν. 

Αφού εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια στους συντελεστές της έκθεσης για την εξαιρετική και ολοκληρωμένη δουλειά που έχουν κάνει, δίνοντας στον επισκέπτη το μέγιστο που μπορούν, κλείνω το άρθρο μου με άλλα δύο εξαιρετικά αποσπάσματα κειμένων που γράφτηκαν από συμμετέχοντες στον Μεγάλο Πόλεμο. 

Το πρώτο είναι η αφήγηση του Βρετανού αξιωματικού Σίντνεϊ Ρόμπερτσον, για την λάσπη στα χαρακώματα:

"Ηταν σαν να περπατάς μέσα σε λιωμένη καραμέλα. Σε κάθε βήμα, το πέλμα κολλούσε γερά, και μια αποφασιστική προσπάθεια μπορούσε να σε τραβήξει έξω, μαζί με μερικά κιλά γης, μέχρι που σε πονούσε και ο τελευταίος μυς των ποδιών σου. Κανείς δεν μπορούσε να παλέψει σε αυτή τη λάσπη για περισσότερο από λίγα μέτρα..."

Το δεύτερο είναι το ποίημα του Καναδού αντισυνταγματάρχη Τζον Μακρί, με τίτλο "Στα Χωράφια της Φλάνδρας": 

"Είμαστε οι Νεκροί.  

Πριν από λίγες μέρες ζούσαμε, νιώθαμε την χαραυγή,

είδαμε το ηλιοβασίλεμα να λάμπει,

αγαπήσαμε και αγαπηθήκαμε 

και τώρα κείμεθα

στα χωράφια της Φλάνδρας". 

Διάρκεια έκθεσης έως τις 11 Νοεμβρίου 2018.

Είσοδος ελεύθερη