Μια κιβωτό της Ιστορίας προσέφερε ο Νίκος Λεβογιάννης

Μνήμες από τις  αφηγήσεις του παππού μου για τις τσίγκινες σκεπές των σπιτιών που πωλούσαν οι άνθρωποι στην Κατοχή για να επιβιώσουν αλλά και τις ιστορίες που λέει η γιαγιά μου για την πρώτη σύζυγο του προπάππου μου που έφυγε παραμάνα στην Πόλη, μου "ξύπνησε" η παρουσίαση του βιβλίου του φιλόλογου-πρώην βουλευτή Νίκου Λεβογιάννη "Νεότερη Ιστορία της Νάξου 1800-2000" κατά την παρουσίαση του στο Πολιτιστικό Κέντρο Γαλατσίου το Καμίνι. 

Ψήγματα της οικείας ιστορίας, προσωπικής ή οικογενειακής όπως είπε και η συντονίστρια της βραδιάς κα Στέλλα Πρωτονοτάριου, δασκάλα -πρώην Διευθύντρια 132ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών,  νιώθω ότι "ψηλαφίζω" καθώς ξεφυλλίζω τους τόμους του βιβλίου, ένα έργο το οποίο αποτελεί μια πραγματική κιβωτό της ιστορίας της Νάξου και των Κυκλάδων. Η συναισθηματική φόρτιση με πολιόρκησε όταν συνειδητοποίησα ότι η ιστορία είναι "ζωντανή" μέσα από τις  βιντεοσκοπημένες μαρτυρίες που παρακολουθήσαμε στην εκδήλωση και τις οποίες επιμελήθηκε Γιάννης Πρεβενιός. Πολύτιμο υλικό αποτελούν οι συνεντεύξεις από Αντιστασιακούς που εξιστορούσαν πώς έφυγαν για την Μέσα Ανατολή από τα μικρά λιμανάκια της Μουτσούνα και του Λιώνα…

Και τα λεγόμενα άλλων κατοίκων της ορεινής Νάξου για το πώς επιβίωσαν στην Κατοχή, τα οποία «κούμπωσαν» με τα βιώματα που  μετέφεραν οι δικοί μου πρόγονοι. Δεν μπορώ να ξεχάσω την εικόνα της γιαγιάς Λεβογιάννη-Βιτζηλαίου να περιγράφει στο βίντεο το πώς ξελιγωμένη από την πείνα ροκάνισε πατατόφλουδες σαν κατσίκα και το μυαλό μου τρέχει στη δική μου Σκαδιώτισα προγιαγιά που έτρεχε στα βουνά να μαζέψει χόρτα να ταΐσει τα παιδιά της, χωρίς να καταφέρει να σώσει από την ασιτία τον μικρό Κωσταντή της. 
 (Δες κάτω το μνημείο για τους νεκρούς από την πείνα την περίοδο της Κατοχής στο χωριό Σκαδό, πηγή φωτο:orinosaxotis.blogspot.gr/2014/03/blog-post_24.html)

Αλλά και η οικογένεια του παππού μου έχασε παιδιά στην Κόρωνο, το πρώτο χωριό πανελλαδικά σε απώλειες από πείνα στην Κατοχή, χάνοντας συνολικά το ένα τέταρτο του πληθυσμού της, όπως διάβασε χαρακτηριστικά η κα Ελένη Παπαϊωάννου-Παρτσινέβελου σε απόσπασμα από το βιβλίο. Ανατριχιαστικές είναι οι μαρτυρίες που συνέλλεξε ο  κ.Λεβογιάννης για τις μανάδες που άφηναν τα παιδιά τους σε πόρτες σπιτιών άλλων χωριών προκειμένου να τα σώσουν. Και άλλες ιστορίες που καταγράφονται για εκείνες τις μαυροφορεμένες γυναίκες που έθαβαν το ένα παιδί τους μετά το άλλο, άψαλτα και

άκλαυτα. 

Πιο συγκλονιστικές κατά τη γνώμη μου είναι οι πληροφορίες που έχουν διασωθεί για τος γεγονός της παρεμπόδισης να φθάσει η βοήθεια του Ερυθρού Σταυρού στον πεινασμένο πλήθος της ορεινής Νάξου και την επίταξη των προϊόντων από τους κατακτητές καθώς και η θαρραλέα προσπάθεια του ΕΑΜ Νάξου με τις υποτυπώδεις δομές που επέτρεπαν οι συνθήκες να στηθεί δίκτυο αλληλεγγύης με πρωτοβουλία Α.Κατσουρού και Ζευγώλη.

Το φάσμα της ιστορίας δυο αιώνων που κάλυψε η έρευνα του κ.Λεβογιάννη, όση και η ζωή του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, αλλά η προσοχή μου επικεντρώθηκε στη τελευταία μαύρη σελίδα για το τόπο μας, καθώς η παρουσίαση συμπίπτει με την σημερινή επέτειο εισόδου των Γερμανών στην Αθήνα στις 27 Απριλίου 1941.

 Το κουβάρι της ιστορίας ξετυλίχθηκε από τον κ.Λεβογιάννη στο πρώτο τόμο του έργου του με τις πολιτικές προσωπικότητες του τόπου κατά τον 19^ο και 20^ο αιώνα.

 Η συγγραφή του πρώτου τόμου έφερε τον ερευνητή να μελετά το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου και τελικά να καταγράφει τους εκτελεσμένους από τους Ναζί, αλλά και πρόσωπα που  έπαιξαν ενεργό ρόλο στον ευρύτερο ορίζοντα της ιστορίας, όπως τον πρώτο παρτιζάνο όπως αποκάλεσε τον Μανώλη Γλέζο, τον Μανώλη Μανωλά γνωστό ως Μπολσεβίκο, Αξιώτες που βρέθηκαν να πολεμούν στην μάχη του Ρίμινι και πολλούς άλλους ήρωες της ιστορίας μας, αγωνιστές κατά της δικτατορίας όπως ο Γιάννης Μαργαρίτης, ο Μιχάλης Βαρδάνης και πολλοί άλλοι. 

Η καταγραφή αυτή όμως έριξε φως και στην αθέατη πτυχή της ιστορίας, ή καλύτερα  σε πρόσωπα που προσέφεραν στο τόπο, αλλά θα παρέμεναν άσημα, μάλλον κάτω από το πέπλο της λήθης, από τους πρώτους γιατρούς του νησιού, τους ιερωμένους, έως καραγκιοζοπαίχτες και  βιολιστές. Μέσα από τις χάρτινες σελίδες αποκτούν ξανά υπόσταση γεγονότα αλλά και φαινόμενα όπως η μετανάστευση, η ζωοκλοπή, ο φεουδαλισμός, περίοδοι της ιστορίας από την Τουρκοκρατία, την συμμετοχή των Κυκλάδων στην  Επανάσταση μέχρι τα πιο σύγχρονα τεκταινόμενα στο νησί της Αριάδνης, όπως η εκμετάλευση της σμύριδας και τους αγώνες σμυριδεργατών... καλύπτοντας ενδιαφέροντα θέματα όπως της λαογραφίας, της μουσικής παράδοσης, τις αρχαιολογικές ανασκαφές αλλά και την αρχαιοκαπηλία, τα οικολογικά προβλήματα και εν γένει του πολισμού.

Της Μαρίας Αλιμπέρτη

Στην σημασία του εν λόγω έργου στην κατεύθυνση διάσωσης της ιστορίας και στήριξης της παράδοσης των ορεινών χωριών της Νάξου, που βρίσκονται σε φθίνουσα πορεία, στάθηκε η πρόεδρος του συλλόγου, Σκαδιωτών-Μεσωτών, Αθηνά Χωριανοπούλου, υπενθυμίζοντας την σημασία να υπάρχει "ρίζα βαθιά" γιατί διαφορετικά οι νέοι ως μέλισσες γονιμοποιούσες απομακρύνονται. Με αυτή την αφορμή τόνισε ότι είναι επιτακτική ανάγκη η διατήρηση του Γυμνασίου στο Σκαδό για την επιβίωση των χωριών.

Για το πολύτιμο έργο των 2700 σελίδων του κ.Λεβογιάννη μίλησε ο αντιδήμαρχος Γαλατσίου  Μάνος Ελευθερίου υπογραμμίζοντας στα λεγόμενά του ανάμεσα στις αρετές του

εγχειρήματος την απλότητα της γραφής που το καθιστά εύπεπτο για κάθε αναγνώστη. Μάλιστα επεσήμανε ότι θα πρέπει να διαβάζεται ως λεξικό ιστορίας και ζήτησε από συλλόγους και ενώσεις των Ναξίων να στηρίξουν την διανομή του σε κάθε σπιθαμή γης που υπάρχει γηγενής ή απόδημος συμπατριώτης. Αποθησαυρίζοντας τους  δυο τόμους αποτελούμενους από επτά τεύχη ο  τέως Έπαρχος Νάξου, Λάζαρος Θεοφίλου σημείωσε ότι ο κ.Λεβογιάννης μετουσιώνει όλο το νόημα του ρητού του Πολύβιου  «όλβιος όστις ιστορίης έσχε μάθησιν». 

Ακόμη, ο ίδιος επεσήμανε το πλήθος των γεγονότων, φαινομένων όπως η μετανάστευση των γυναικών  ως παραμάνες αλλά και των προσώπων που έφερε ξανά στο φως, από τους Φιλικούς  του νησιού έως τα 30 παλικάρια που εκτελέστηκαν από τους Ναζί , άλλους  και αγωνιστές και επιζήσαντες της Εθνικής Αντίστασης. Φυσικά, η καταγραφή αυτή δεν περιορίζεται μόνο στο ιστορικό τοπίο της Νάξου αλλά καλύπτει το συγκείμενο όλων των Κυκλάδων, ενώ όσοι έχουν την ευκαιρία να καταδυθούν στο "πέλαγος των πληροφοριών" που συνέλεξε ο κ.Λεβογιάννης, θα "πορευθούν" στο ρου της Ιστορίας της Ελλάδας.

Χαρακτηριστικό είναι ότι πρώτη φορά

δημοσιεύεται  ο φάκελος πολιτικών φρονημάτων του Νικηφόρου Μανδηλαρά, ο οποίος θα αποτελεί "φάρο που θα βροντά και θα αστράφτει" για να υπενθυμίζει στον «λαό να κρατά ψηλά την κεφαλή του», όπως διάβασε χαρακτηριστικά ο κ. Δημήτρης Παρτσινέβελος. 
Από τις πιο συγκινητικές στιγμές της βραδιάς ήταν η ανάγνωση ενός άρθρου που έγραψε από τις φυλακές μεταγωγών καταγγέλλοντας τους βασανισμούς στο κολαστήριο της Μακρονήσου ο Καπετάν Νικηφόρος του ΕΛΛΑΣ,ο Βασίλης Γρατσίας και το οποίο μας το μετέφερε με μοναδικό τρόπο η κόρη του Έφη.

Άξιο μνείας είναι ότι το ερευνητικό εγχείρημα τεκμηριώνεται μέσα από 600 φωτογραφίες, σημαντικά ντοκουμέντα, χάρτες, προκηρύξεις, σφραγίδες, αφίσες, χρονολόγια, κ.ά., ενώ πρώτη φορά δημοσιεύονται  πρακτικά από αποφάσεις  της ελληνικής δικαιοσύνης για δωσίλογους. 

Για ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτικών στο πλαίσιο εκμάθησης της τοπικής ιστορίας στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Γυμνασίου, μεταξύ πολλών άλλων έκανε λόγο ο Διευθυντής Γυμνασίου Στάθης Φατούρος.

Ως γνήσιος Νάξιος και φιλόξενος οικοδεσπότης  ο κ.Λεβογιάννης ευχαρίστησε τους παρεβρισκόμενους και μίλησε στο κοινό για την πορεία και την προσφορά των ομιλητών της εκδήλωσης, καταλήγωντας να μιλά για την κοπιώδη προσπάθειά του να διατρέξει τον χρόνο και να προσφέρει ένα πόνημα που θα αφορά και την πιο σύγχρονη περίοδο με τις όποιες δυσκολίες …και  εκφράζοντας τέλος την απέραντη ευγνωμοσύνη σε όσους τον βοήθησαν με μαρτυρίες και τα οικογενειακά τους κειμήλια.