Τα μυστήρια του Κοριτσιού με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι

Ελάχιστα είναι γνωστά για το αριστούργημα του Jan Vermeer (Γιόχανες ή Γιάν Βερμέερ) «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι»  και πολλά ερωτήματα παραμένουν. Ποια είναι η εικονιζόμενη νεαρή γυναίκα; Πώς ο Ολλανδός ζωγράφος δημιούργησε τον αξεπέραστο πίνακα; Τι υλικά χρησιμοποίησε και ποιος ήταν ο σκοπός του; Όλα αυτά τα μυστήρια προσπαθούν να «ξεκλειδώσουν» ερευνητές, που πρόσφατα ολοκλήρωσαν την σχετική εργασία τους στην Πινακοθήκη Maurithuis της Χάγης και τα αποτελέσματα της δουλειάς τους αναμένονται.     

του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου

Η ξανθιά νεαρή γυναίκα με το μπλε και κίτρινο τουρμπάνι, αλλά και με το χαρακτηριστικό βλέμμα που ζωγράφισε ο Γιοχάνες Βερμέερ το 1665, είναι η «σταρ»
 του μουσείου και έχει μετατραπεί σε παγκόσμιο σύμβολο, με την μορφή της να υπάρχει σε διάφορα αντικείμενα, από ρούχα μέχρι κούπες, ενώ έγινε μυθιστόρημα και ταινία του Χόλιγουντ, το 2003, με πρωταγωνίστρια την Σκάρλετ Γιόχανσον. 

Χρησιμοποιώντας εξελιγμένες ερευνητικές τεχνολογίες, όπως ακτίνες Χ και άλλες μεθόδους δανεισμένες από την ιατρική, το Maurithuis συνέλεξε όλων των ειδών τα στοιχεία για το «Κορίτσι» - όπως όλοι στο μουσείο την αποκαλούν - προκειμένου να δώσει απάντηση στα ερωτήματα που περιβάλλουν τον αινιγματικό πίνακα.

Είναι εξαιρετικά σπάνιο το γεγονός ότι το μουσείο ξεκρέμασε αυτή την «Μόνα Λίζα του Βορρά»- όπως την αποκαλούν πολλοί-  από τον τοίχο, αλλά αυτό ήταν δικαιολογημένο για την τεράστια ομάδα Ολλανδών και Αμερικανών ερευνητών με επικεφαλής την συντηρήτρια έργων τέχνης Άμπι Βαντίβερε.

Αντί να μεταφέρει τον πίνακα στο στούντιο αποκατάστασης, η Έμιλι Γκόρντενκερ, διευθύντρια της πινακοθήκης, αποφάσισε να θέσει σε κοινή θέα την ερευνητική εργασία, στο αποκαλούμενο Χρυσό Δωμάτιο του μουσείου, μια αίθουσα με διακόσμηση του 18ου αιώνα. Εκεί, οι ερευνητές δούλεψαν προστατευμένοι από γυάλινα διαχωριστικά, ενώ βίντεο που προβλήθηκε σε ειδικές οθόνες επέτρεπε στους επισκέπτες να δουν τι συμβαίνει στον χώρο της έρευνας.      

«Κατά περιόδους, η ξανθομαλλούσα καλλονή του Βερμέερ βρισκόταν σε ένα κρεβάτι με όλων των ειδών τις κάμερες να την περιβάλλουν ή ήταν καλυμμένη κατά το ήμισυ από ένα σκάνερ. Θέλαμε να είμαστε βέβαιοι ότι οι άνθρωποι που έρχονται από όλο τον κόσμο για να θαυμάσουν τον πίνακα, θα μπορούσαν να δουν κάτι από την ερευνητική διαδικασία», τονίζει η διευθύντρια της ολλανδικής πινακοθήκης.  

Η κ. Γκέρντενκερ επισημαίνει ότι «στην πραγματικότητα, ο πίνακας ίσως δεν ζωγραφίστηκε ως πορτραίτο ενός συγκεκριμένου προσώπου. Η προσπάθεια να διαπιστώσουμε την αληθινή ταυτότητα του κοριτσιού με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι - αν υπήρχε τέτοια -  δεν είναι ζητούμενο της συγκεκριμένης έρευνας. Ένα από τα πράγματα που κάνουν τον πίνακα του Βερμέερ αξιοθαύμαστο είναι ακριβώς ότι δεν ξέρουμε τίποτα για το εικονιζόμενο κορίτσι.»   

Από την πλευρά τους, οι ερευνητές σημειώνουν πως οι τεχνολογίες που εφαρμόστηκαν για την εξέταση του πίνακα θα αποφέρουν πολλά δεδομένα, τα οποία θα μπορούν αργότερα να χρησιμοποιηθούν για υψηλής ευκρίνειας ψηφιακές οπτικοποιήσεις του πίνακα, οι οποίες δεν ήταν δυνατό να γίνουν παλαιότερα.  

«Φαντάζομαι ότι στο τέλος θα έχουμε κάτι σαν το Google Earth, όπου μπορείς να κάνεις κλικ σε όλα τα διαφορετικά στρώματα χρωμάτων και να ζουμάρεις μέσα και έξω από τον πίνακα για να δεις αυτά τα διαφορετικά στοιχεία στα χρώματα», δηλώνει η επικεφαλής της έρευνας.