Ποιά βυζαντινή εκκλησία της Αθήνας θαύμασε ακόμα κι' ο Κόντογλου;

Τα βυζαντινά στολίδια της Αθήνας δεν παύουν να μας εκπλήσσουν με το απαράμιλλο κάλλος τους, καθώς τα συναντάμε, πολλές φορές αναπάντεχα, στο ιστορικό κέντρο αλλά και σε συνοικίες της πρωτεύουσας. Ένα τέτοιο ξεχωριστό μνημείο είναι ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου στο Γαλάτσι, πιο γνωστός ως «Ομορφοκκλησιά» ή «Εύμορφη Εκκλησία», ονομασία που απέκτησε δικαίως για την αρχιτεκτονική κομψότητα και τις εκπληκτικές τοιχογραφίες του. 

Η Ομορφοκκλησιά βρίσκεται στη λεωφόρο Βεΐκου, ακριβώς απέναντι από την κύρια είσοδο του Άλσους Βεΐκου, και είναι κτισμένη επάνω σε αρχαιότερα θεμέλια εκκλησίας, όπως μαρτυρούν παλαιοχριστιανικά γλυπτά και τείχη. Η παλαιότερη χριστιανική εκκλησία με την σειρά της είχε ανεγερθεί σε αρχαίο ναό και πιθανολογείται πως κοντά στο μνημείο υπάρχει αρχαίο νεκροταφείο. 

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Το μνημείο αποτελείται από τρία μέλη: τον κυρίως ναό, ένα παρεκκλήσι και έναν νάρθηκα. Ο κυρίως ναός χρονολογείται από τον 11ο αιώνα και είναι εγγεγραμμένου σταυροειδούς ρυθμού με τρούλο. Το παρεκκλήσι κτίστηκε τον 13ο ή 14ο αιώνα, ενώ ο νάρθηκας είναι μεταγενέστερος και κτίστηκε τον 15ο ή 16ο αιώνα. 

Στην Ομορφοκκλησιά διασώζονται εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες του 13ου αιώνος μ.Χ., με κυριότερη εκείνη του επιβλητικού Χριστού Παντοκράτορα που δεσπόζει στον τρούλο. Ιδού τι είχε πει ο μεγάλος ζωγράφος Φώτης Κόντογλου για τον Παντοκράτορα της Ομορφοκκλησιάς: 

«Από τον Παντοκράτορα της Ομορφοεκκλησιάς, θ’ αρχίσεις να μαθαίνεις. Πρέπει να πας να τον αντιγράψεις. Δεν θα τα καταφέρεις γιατί δεν αντιγράφεται, τόσο άπιαστο έργο είναι. Και γω δοκίμασα πολλές φορές. Μα έχει ένα μυστήριο, λες και δεν το ‘κανε χέρι ανθρώπου.  ….Μα τούτο το έργο δεν πλησιάζεται. Από 30 χρόνια πηγαίνω εκεί πέρα και Τον βλέπω. Εκείνη η χερούκλα Του είναι σαν όλα μαζί τα χέρια όλου του κόσμου. Σαν να ετοιμάζεται να σου πετάξει το ευαγγέλιο στο κεφάλι! Πολλοί δοκίμασαν να Τον αντιγράψουν μα δεν είναι εύκολο σου λέω!  

….Ας έρθει όποιος θέλει απ’ το Πολυτεχνείο να κάνει ένα τέτοιο έργο, αν του βαστάει… Είναι ο πιο σπουδαίος Παντοκράτορας σ’ όλη την Ανατολή, μα ποιος το ξέρει αυτό το πράμα..»!  

 

Ο ζωγράφος Ράλλης Κοψίδης, αναπολώντας τις στιγμές που πήγαινε με τον Κόντογλου στην Ομορφοκκλησιά αναφέρει: «Ο Κόντογλου ζωγράφιζε λιγάκι και για να ξεκουραστεί, έβγαινε έξω και καθότανε στις αρχαίες πέτρες και στ’ αγριολούλουδα, που τόσο τα’ αγαπούσε κι' έγραφε συχνά γι’ αυτά “τα ταπεινά και τα τιποτένια”. Φανταζότανε κάπου εκεί καθισμένο, στα παλιά τα χρόνια, τον άγνωστο τεχνίτη, τον φερμένο σίγουρα απ’ την Πόλη, που έκανε τούτον τον σπουδαίο Παντοκράτορα κι' όμως δεν έβαλε πουθενά τ΄ όνομά του. Και καθώς έγερνε ο ήλιος στη δύση του και χρύσωνε τα προσφυγικά σπιτάκια του Περισσού, και τα κυματιστά βουναλάκια ένα γύρω, άνοιγε η καρδιά του κι έψελνε κατανυχτικά...»!  

Άλλες αντίστοιχης αξίας τοιχογραφίες απαντώνται τόσο στο νάρθηκα όσο και στο παρεκκλήσιο της Ομορφοκκλησιάς. Στο νάρθηκα του ναού, διακρίνονται σκηνές από το μαρτύριο του Αγίου Γεωργίου, καθώς και από τον εν Κανά γάμο, όπου έλαβε χώρα το πρώτο θαύμα του Ιησού Χριστού.

Στον κυρίως ναό διακρίνονται οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος, διάφοροι Ιεράρχες, η Παναγία με Αρχαγγέλους, ο Παλαιός των Ημερών, ο Eυαγγελιστής Ματθαίος, Προφήτες, η Μεταμόρφωση του Χριστού, η Ανάσταση του Λαζάρου και άλλες αγιογραφίες.   

Η εκκλησία έχει στους τοίχους της και αρκετές χαραγμένες σημειώσεις που εκφράζουν ικεσίες πιστών, όπως: "μνήσθητι Κε Εν τι βασιλία σου Δημητρίου .. και δος αυτό Κε άφεσην αμαρτιών εν τι ημέρα της κρίσεως αμήν…"

Μόλις το 1921 η Ομορφοκκλησιά ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο, ενώ οι ειδικοί φθάνουν στο σημείο να αποκαλούν την εν λόγω βυζαντινή εκκλησία ως Μουσείο Αγιογραφίας, εξαιτίας της καλλιτεχνικής δεξιότητας των άγνωστων για εμάς σήμερα, αγιογράφων της εποχής εκείνης.

Σημειώνεται πως η πανέμορφη εκκλησία είναι επισκέψιμη μόνο κατά την παραμονή και ανήμερα της μεταφερομένης εορτής του Αγίου Γεωργίου, (23 Απριλίου ή επομένη του Πάσχα) κάθε έτους, οπότε τελούνται ο πανηγυρικός εσπερινός και η Θεία Λειτουργία αντίστοιχα.

Πηγές: http://www.eie.gr/

http://www.byzantineathens.com/

http://www.matia.gr/