Ο Marc Chagall, ιδρυτής της Λαϊκής Σχολής Καλών Τεχνών. Έκθεση για την Ρωσική Avant Garde

Μεγάλες καλλιτεχνικές προσωπικότητες σε μικρά στούντιο, πιεστική κριτική αλλά ανεμελιά στη τεχνική… Tο "δημιουργικό" δράμα δεν διδάσκεται σε σχολές παρά σε ελάχιστες όπως αυτή την βραχύβια σχολή που ίδρυσε ο Marc Chagall σ’ ένα επαρχιακό φυλάκιο της Ρωσίας. Στις τάξεις της, μαθητές και καθηγητές εργάζονταν κι ονειρεύονταν την ουτοπία.

 Το έτος 2018 σηματοδοτεί την 100ή επέτειο του διορισμού του Chagall ως Επιτρόπου Καλών Τεχνών στην περιοχή του Vitebsk, θέση που του επέτρεψε να πραγματοποιήσει την ιδέα του να δημιουργήσει μια επαναστατική σχολή Tέχνης στην πόλη του, ανοικτή σε όλους, δωρεάν και χωρίς περιορισμούς ηλικίας. Στην Λαϊκή Σχολή Καλών Τεχνών δίδαξαν κορυφαίοι εκπρόσωποι της ρωσικής avant-garde, όπως ήταν οι El Lissitzky και Kazimir Malevich!

Η διαφωτιστική έκθεση «Chagall, Lissitzky, Malevich: Η Ρωσική Avant Garde στο Vitebsk, 1918-1922», η οποία φιλοξενείται  στο Εβραϊκό Μουσείο της Νέας Υόρκης, ανασυνθέτει τα πέντε χρόνια διδασκαλίας στη Σχολή Λαϊκής Τέχνης του Vitebsk, μια μικρή πόλη δυτικά του Μόσχα, σήμερα στη δημοκρατία της Λευκορωσίας. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν υπέροχα έργα της ρώσικης πρωτοπορίας.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Η Ρωσική Επανάσταση του 1917 είχε τεράστια επίδραση στον Marc Chagall.  Η νομοθεσία κατήργησε όλες τις διακρίσεις με βάση τη θρησκεία ή την εθνικότητα και του έδωσε για πρώτη φορά ως εβραίου καλλιτέχνη  την πλήρη Ρωσική υπηκοότητα. Αυτό ενέπνευσε μια σειρά από μνημειώδη αριστουργήματα, όπως το «Διπλό Πορτρέτο με Γυάλινο Κρασί» (1917), που γιορτάζει την ευτυχία του νυμφευμένου Chagall και της συζύγου του Bella. Καθώς οι μήνες πέρασαν, ο Chagall ένιωσε την ανάγκη να βοηθηθούν οι νεαροί κάτοικοι της πατρίδας του Vitebsk. Θεώρησε λοιπόν καλό να τονώσει την καλλιτεχνική εκπαίδευση και να στηρίξει κι άλλους Εβραίους.

Η σχολή
Ο Lissitzky ανέλαβε τα εργαστήρια εκτύπωσης, γραφιστικής και αρχιτεκτονικής, ενώ ο Malevich, ηγέτης του αφηρημένου κινήματος και ιδρυτής του Suprematism, ήταν ένας χαρισματικός θεωρητικός που γαλουχούσε και ενέπνεε τους νέους μαθητές. Το διάστημα της λειτουργίας της σχολής ήταν μια πυρετώδης περίοδος καλλιτεχνικής δραστηριότητας, μετατρέποντας το σχολείο σε επαναστατικό εργαστήριο. Κάθε ένας από αυτούς τους τρεις μεγάλους καλλιτέχνες προσπάθησε, με τον δικό του διακριτικό τρόπο, να αναπτύξει μια «αριστερή τέχνη» σε συμφωνία με την επαναστατική έμφαση στον κολεκτιβισμό, την εκπαίδευση και την καινοτομία.

Σε αντίθεση με το Bauhaus, όπου ο Walter Gropius πρότεινε ένα ενιαίο πρόγραμμα σπουδών σύμφωνα με ένα σχολικό μανιφέστο, ο Chagall ήθελε οι μαθητές της Λαϊκής Σχολής Τέχνης να επιλέξουν τη δική τους πορεία διδασκαλίας. Οι μαθητές αξιοποίησαν την ελευθερία αυτή και σύντομα προκάλεσαν στον καθηγητή Chagall έναν «επαναστατικό» πονοκέφαλο.

Ο Marc Chagall αποχώρησε μετά από ένα χρόνο, πικραμένος από τους μαθητές του που προτίμησαν  την τολμηρή αφηρημένη τέχνη των δύο άλλων καθηγητών. Ένα πολιτικό χάσμα ανοίχθηκε ανάμεσα στις ονειρικές και επιπλέουσες φιγούρες του Chagall και στα κόκκινα και μαύρα τετράγωνα του Malevich. Μάλιστα, οι αντιδράσεις των μαθητών τους εκφράστηκαν κι έξω από το σχολείο.

Η έκθεση

Μέσα από περίπου 120 έργα και έγγραφα που δανείστηκε το Εβραϊκό Μουσείο από μουσεία στο Vitebsk και το Μινσκ και μεγάλες αμερικανικές και ευρωπαϊκές συλλογές, η έκθεση παρουσιάζει την καλλιτεχνική παραγωγή των Marc Chagall, El Lissitzky και Kazimir Malevich, καθώς και έργα σπουδαστών και δασκάλων του σχολείου Vitebsk, όπως ο Lazar Khidekel, ο Nikolai Suetin, ο Ilia Chashnik, ο David Yakerson, η Vera Ermolaeva και ο Yehuda (Yury) Pen, μεταξύ άλλων.

Η Λαϊκή Σχολή Καλών Τεχνών θα γίνει το σημαντικότερο σχολείο τέχνης στη Ρωσία, τουλάχιστον για λίγα χρόνια, και οι πρώτοι μαθητές της, πολλοί από τις εβραϊκές οικογένειες της εργατικής τάξης στο Vitebsk, εξελίχθηκαν σε καθηγητές που είχαν διαφορετικές, ενίοτε αντιφατικές απόψεις. Αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση της Vera Ermolaeva, μια από τις πολλές γυναίκες στην avant-garde της ρωσικής τέχνης, ήταν η Cubo-Futurist του σχολείου και σχεδίασε σκηνικά για όπερες και μπαλέτα.

Στο Εβραϊκό Μουσείο Νέας Υόρκης παρουσιάζονται παράλληλα φορές τα φυλλάδια, οι αφίσες, τα σχέδια και οι ακουαρέλες που προσφέρουν μια απορροφητική άποψη της πολιτικής και της παιδαγωγικής της σχολής.

Πηγές: 
www.thejewishmuseum.org, 
www.nytimes.com, 
wowa.artlinkart.com, www.russianartandculture.com