Όπου και να ταξιδέψω. Περπατώντας σε 24 πόλεις: Ένα «βιβλίο κιβωτός» για το αστικό απόθεμα της Ελλάδας

Πόσοι από μας γνωρίζουμε ότι η Λαμία διαθέτει ένα ατόφιο νεοκλασικό κοίτασμα;  Μήπως έχουμε ακούσει ότι στη Δράμα  η αυστροουγγρική αρχιτεκτονική «συνομιλεί» με τον ελληνικό ρυθμό; Ποιός διέσωσε το ιστορικό κέντρο της Ξάνθης προσδίδοντας την σημερινή της υπεραξία; Μπορούμε να εντοπίσουμε δείγματα art deco σε λαϊκά σπίτια; Τι σημασία έχει η Πάτρα για το νεοελληνικό κράτος; Γιατί στην Τρίπολη εξοβελίστηκαν στοιχεία από το αστικό τοπίο;

Πολλά ερωτήματα  απαντά και σημαντικές πληροφορίες παρέχει για το ιστορικό είναι αλλά και το ελληνικό γίγνεσθαι το νέο βιβλίο του Νίκου Βατόπουλου με τίτλο «Όπου και να ταξιδέψω. Περπατώντας σε 24 πόλεις» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Με μια απλή αφετηρία, ο συγγραφέας με ανοιχτό πνεύμα και αδηφάγο βλέμμα καταγράφει όλα τα στίγματα του αστικού τοπίου, μετά λόγου και εικόνας. Χωρίς κενολογίες, μας καλεί να ξαναδούμε την Ελλάδα αντικειμενικά χωρίς προκαταλήψεις και προ υπάρχουσες απορριπτικές τάσεις. Κουρασμένος και ο ίδιος από τις στερεότυπες  αναγνώσεις μοιρολατρίας απέναντι στις σημερινές κακοποιημένες πόλεις έρχεται να καταθέσει την πρόταση του να τις αντιμετωπίσουμε χωρίς παρωπίδες.

Στον πρώτο τόμο του αποκαλυπτικού εγχειρήματος συναντάμε τις πόλειες Άμφισσα, Άρτα, Βόλος, Δράμα, Ερμούπολη, Ζάκυνθος, Ηράκλειο, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Καρδίτσα, Καστοριά, Κατερίνη, Κομοτηνή, Κόρινθος, Λαμία, Λάρισα, Λιβαδειά, Μυτιλήνη, Πάτρα, Ρόδος, Τρίκαλα, Τρίπολη, Φλώρινα.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Δευτέρα βράδυ στο πατάρι του Ιανού και η ουρά από τους «διψασμένους» αναγνώστες  είχε σχηματιστεί  μπροστά από τον κ. Βατόπουλο που υπέγραφε ασταμάτητα τα βιβλία πριν αρχίσει η παρουσίαση.

Ίσως το είχε συνειδητοποιήσει η ποιήτρια –στιχουργός Λίνα Νικολακοπούλου που χαρακτήρισε μεταξύ άλλων το βιβλίο «Δώρο» και το απέδωσε πολύ χαρακτηριστικά σαν  ερωτικές επιστολές  που έχουν γραφτεί αντί για  πρόσωπο, για πόλεις. Με την διεκδικητική ματιά του του Νίκου Βατόπουλου, όπως τόνισε η κ. Νικολακοπούλου,  ράγισαν  τα στερεότυπα γύρω από τις πόλεις και εν γένει του αστικού αποθέματος την χώρας.

Αναφερόμενη στην συνολική συμβολή για το πώς πλέον βλέπουμε την «πόλη», η Λίνα Νικολακοπούλου περιέγραψε ποιητικά ότι οι αναγνώστες του σχηματίζουν «λιτανείες πεινασμένων βλεμμάτων» για ομορφιά. Το θετικό νεύμα των παρισταμένων  καθώς και το γέλιο τους κέρδισε η άποψη που εξέφρασε η στιχουργός ότι «πολλοί έλεγαν ότι με τους στίχους  μου άρχισαν να προσέχουν τους στίχους των τραγουδιών, με τον Νίκο Βατόπουλο αρχίσαμε να προσέχουμε τους τοίχους».

Ο  εκδότης, Νώντας Παπαγεωργίου τόνισε ότι ο Νίκος Βατόπουλος έφερε στην επιφάνεια 24 πόλεις, μη τουριστικές παραγνωρισμένες και αδιάφορες μέχρι τώρα, όπως η άσημη Κατερίνη κ.ά.. Ανατρέχοντας στις δικές του μνήμες από την γενέτειρα πόλη του Λάρισα και συγκρίνοντας με την εμπειρία της ανάγνωσης του πονήματος του συγγραφέα μίλησε για ένα «βιβλίο κιβωτό»,  ένα «συναξάρι», το οποίο ο καθένας θα το διαβάσει  με δικό του τρόπο και διαβεβαίωσε ότι «θα του ανοίξει η όρεξη για ταξίδια».

Λαμβάνοντας τον λόγο ο Νίκος Βατόπουλος δήλωσε ότι πια απολαμβάνει την ωριμότητα να εκφράζεται ελεύθερα χωρίς να αυτολογοκρίνεται όπως στα κείμενα της πρώτης νιότης του. Το πόνημα αυτό είναι απόδειξη της αγάπης του για την Ελλάδα που δεν είχε μέχρι τώρα οργανωθεί σε  σώμα κειμένου, αλλά πλέον τα εσωτερικά  του βιώματα, ως flaneur αυτών των πόλεων, ζητούν εξωτερίκευση και διαμοιρασμό.

Σε μια εξομολόγηση εκ  βαθέων μας μετέφερε τα ταξίδια του ως σιωπηλού παρατηρητή που αποθήκευε εικόνες στις επισκέψεις του από άκρη σε άκρη της Ελλάδας, από την Πελοπόννησο έως  τη Θράκη. «Είδα σκηνές  αστικού βίου  και ελληνικού πολιτισμού των τελευταίων 100 χρόνων σε όλες τις εκδοχές και όλης της ομορφιάς» πρόλαβα να συγκρατήσω από τον χειμαρρώδη λόγο του.

Στα κείμενά του ο κ. Βατόπουλος χωρίς καμία προκατάληψη και ιδεοληψία συγκαταλέγει  από τα νεοκλασικά κομψοτεχνήματα , ως τις πιο φτωχικές λαϊκές  κατοικίες  αλλά και τα εγκαταλελειμμένα εργοστάσια, ως ενιαίο  και αδιαίρετο  αποτύπωμα. «Θα ήταν ύβρις να αποκλείσω όσα  έχουν παραδοθεί», αναφέρει ο συγγραφέας απορρίπτοντας ως ανόητη προσέγγιση την απαλοιφή οποιασδήποτε μαρτυρίας λόγω αισθητικού κριτητίου ή ελιτισμού.

Ίσως όχι τυχαία η Λίνα Νικολακοπούλου διάλεξε να διαβάσει ένα απόσπασμα από το βιβλίο για την Άρτα, «σκέφτομαι πόσο όμορφο θα ήταν και αυτό ισχύει για όλα τα αστικά κέντρα της Ελλάδας , αν δίπλα στο κτιριακό απόθεμα  του παρελθόντος μπορούσε  κάθε γενιά, κάθε εποχή να αφήσει τα δικά της αρχιτεκτονικά ίχνη μια ορισμένης ποιότητας, τέτοια που οι επόμενες γενιές να τα αγκαλιάσουν ως δική τους κλήρονομιά».

Μέσα από την ιχνηλασία  αυτού του πολιτισμού, ο Νίκος Βατόπουλος δηλώνει ότι νιώθει  Έλληνας και κοσμοπολίτης με σεβασμό σε ότι παραδόθηκε από τις προηγούμενες γενεές.

Φυσικά, στο πλαίσιο της παρουσίασης του εγχειρήματός του στον Ιανό, δεν θα μπορούσε να μην «ντύσει» τον λόγο του με οπτικά ντοκουμέντα, μάλιστα με δυο  φωτογραφίες για κάθε πόλη με εύστοχες παρατηρήσεις, παραλληλισμούς με αστικά κέντρα του εξωτερικού, ιστορικά σχόλια και πολλές υποσημειώσεις.

Πολύ ενδιαφέρουσες ήταν και οι παρατηρήσεις του κοινού για τις αιτίες παρακμής των περιφερειακών πόλεων, την  διατήρηση του ιστορικού παρελθόντος αλλά και την αισθητική κακοποίηση των πόλεων σήμερα.

Φεύγοντας από την βραδιά-μοίρασμα αυτού του οδοιπορικού διάσωσης της αλήθειας του ελληνικού τοπίου θα κρατήσω σαν φυλαχτό τα λόγια του Νίκου Βατόπουλου «Το μείζον είναι να ζεις την διεσταλμένη εμπειρία της ζωής».