Μια χειμωνιάτικη βραδιά του έτους 373 π.Χ., ισχυρός σεισμός και τσουνάμι
κατέστρεψαν και καταπόντισαν την Ελίκη στη νοτιοδυτική ακτή του Κορινθιακού
Κόλπου. Η Ελίκη κατείχε ηγετική θέση στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και ήταν γνωστή
στον αρχαίο ελληνικό κόσμο για το ιερό του Ελικωνίου Ποσειδώνα.
Μετά από πολλά
χρόνια ερευνών, που άρχισαν στις αρχές της δεκαετίας του '90, ομάδα αρχαιολόγων
έφερε ξανά στο φως τμήμα της πανάρχαιας πόλης.
Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου
Αρχικές έρευνες
Η αρχαιολόγος Ντόρα Κατσωνοπούλου, ιδρύτρια της "Εταιρείας Φίλων
Αρχαίας Ελίκης" με έδρα το Αίγιο (1983), και ο Στίβεν Σότερ, διευθυντής στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, αποφάσισαν, το 1988, να προχωρήσουν δυναμικά στην ανακάλυψη της βυθισμένης
πόλης.
Τα αρχαία κείμενα περιγράφουν ότι η Ελίκη βυθίστηκε σε πορώδες έδαφος και
γι' αυτό οι προαναφερόμενοι επιστήμονες αποφάσισαν να εξερευνήσουν την θάλασσα
γύρω από το Αίγιο. Στην αρχή, προχώρησαν σε υπερηχητική (σόναρ) σάρωση της
υποθαλάσσιας περιοχής νοτιοδυτικά του Αιγίου, αλλά δεν βρέθηκε καμία βυθισμένη
πόλη. Έτσι, οι δύο ερευνητές σκέφτηκαν την πολύ λογικότερη εκδοχή η Ελίκη να
βυθίστηκε στην περιοχή που βρισκόταν χωρίς να μετακινηθεί στον Κορινθιακό, στην
συνέχεια να την κάλυψαν τα νερά από το τσουνάμι και να παρέμειναν εκεί σαν μια
εσωτερική λιμνοθάλασσα. Με το πέρασμα των χιλιετιών η λιμνοθάλασσα καλύφτηκε με
τα ιζήματα που έφερναν τα ποτάμια Σελινούντας και Κερυνίτης στις εκβολές τους.
Ανακάλυψη της Ελίκης και αρχαιολογικός χώρος
Η έρευνα άρχισε στο άνω τμήμα του Δέλτα που σχηματίζεται από τις εκβολές
των ποταμών Σελινούντα και Κερυνίτη (1991). Οι ανασκαφές ανακάλυψαν στρώματα με
κεραμική σε βάθος 15 μέτρων. Οι αρχαιολόγοι, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο
Πατρών, διεξήγαγαν μαγνητομετρική έρευνα της περιοχής στο μέσο του Δέλτα, η
οποία αποκάλυψε το περίγραμμα κτιρίου (1994).
Από αυτό το σημείο ξεκίνησαν οι ανασκαφές (1995), οι οποίες συνεχίστηκαν
μέχρι το 2005, αποκαλύπτοντας τα ίχνη της Κλασικής και Ελληνιστικής πόλης της
Ελίκης.
Η Ελίκη βρέθηκε τελικά θαμμένη σε μια αποξηραμένη λιμνοθάλασσα κοντά στο
χωριό Ριζόμυλος Αχαΐας. Στο στρώμα της καταστροφής από τον σεισμό και το τσουνάμι του 373 π.Χ. βρέθηκαν
πολλά ευρήματα από κεραμική και στέγες κτιρίων, που ταιριάζουν απόλυτα με τις
περιγραφές των αρχαίων κειμένων τόσο για την πόλη όσο και για την γεωγραφική
θέση της.
Αναλυτικότερα, ανακαλύφθηκαν κεραμικά αγγεία, καθώς επίσης χρυσά και ασημένια
κοσμήματα, ευρήματα που υποδηλώνουν ότι τα ανασκαμμένα κτίρια μπορεί να ανήκαν
σε ένα βασιλικό παλάτι.
Εκτός από την πόλη της κλασσικής και της ελληνιστικής περιόδου, οι
αρχαιολόγοι βρήκαν, σε πολύ καλή κατάσταση, την Ελίκη της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού
(2500 - 2300 π.Χ.).
Επίσης,βρέθηκαν ίχνη ρωμαϊκού δρόμου, ο οποίος συνέδεε την Ελίκη με την
Πάτρα και την Κόρινθο. Παράλληλα, εντοπίστηκαν ρωμαϊκά και βυζαντινά
κοιμητήρια.
Ιστορία της αρχαίας Ελίκης
Η πόλη οφείλει το όνομά της στην βασίλισσα Ελίκη, κόρη του μυθικού βασιλιά
των Αιγιαλέων, Σελινούντα και γυναίκα του Ίωνα. Ο Ίων κληρονόμησε την περιοχή
από τον πεθερό του, ίδρυσε την πόλη και της έδωσε το όνομα της συζύγου του.
Μετά την Κάθοδο των Δωριέων στην Αιγιάλεια, οι Ίωνες κάτοικοι της Ελίκης
εκτοπίστηκαν και εγκαταστάθηκαν στην Αττική.
Έτσι, στην περιοχή αυτή
κυριάρχησαν οι Αχαιοί και μάλιστα χτίστηκαν δώδεκα πόλεις στις ίδιες ακριβώς
περιοχές που κατοικούσαν προηγουμένως οι Ίωνες. Η Ελίκη σύντομα έγινε η
μεγαλύτερη πόλη στην Αχαΐα και ο Όμηρος γράφει ότι συμμετείχε στον Τρωικό
Πόλεμο στο πλευρό του Αγαμέμνονα. Η Ελίκη έγινε το σημαντικότερο πολιτιστικό
και θρησκευτικό κέντρο ολόκληρης της Πελοποννήσου και έκοψε τα δικά της
νομίσματα. Η ιστορική πόλη ίδρυσε σημαντικές αποικίες όπως η Πριήνη στη Μικρά
Ασία και η Σύβαρις στη νότια Ιταλία (Μεγάλη Ελλάδα).
Καταποντισμός
Η πόλη καταστράφηκε από σεισμό και τσουνάμι το 373 π.X. μαζί με τη γειτονική Βούρα. Η καταστροφή της πόλης έγινε μία χειμερινή νύχτα,
περίπου δύο χρόνια πριν από την ιστορική Μάχη των Λεύκτρων μεταξύ Θηβαίων και
Σπαρτιατών. Πολλά σοβαρά γεγονότα προειδοποίησαν για την τεράστια καταστροφή:
εμφανίστηκαν "γιγαντιαίες στήλες φωτιάς" και πέντε μέρες πριν από την
καταστροφή όλα τα ζώα της πόλης έφυγαν για την ορεινή αρχαία Κερύνεια.
Η Ελίκη καλύφτηκε από την θάλασσα και όλοι οι κάτοικοι σκοτώθηκαν, ενώ
πέντε πλοία από την αρχαία Σπάρτη που είχαν αγκυροβολήσει στο λιμάνι της Ελίκης
παρασύρθηκαν και βυθίστηκαν μαζί της.
Οι Αχαιοί έστειλαν 2.000 άνδρες να ανασύρουν από τον βυθό τις σορούς των
θυμάτων, αλλά δεν κατάφεραν να περισυλλέξουν ούτε έναν νεκρό. Το Αίγιο ιδρύθηκε
κατόπιν σε πολύ κοντινή απόσταση για να αντικαταστήσει την πάλαι ποτέ
ευημερούσα Ελίκη.
Ο φιλόσοφος Ερατοσθένης ο Κυρηναίος επισκέφτηκε την περιοχή 150 χρόνια μετά
την καταστροφή της και ανέφερε ότι το βυθισμένο τεράστιο χάλκινο άγαλμα του
Ποσειδώνα "με τον ιππόκαμπο στο χέρι" ήταν επικίνδυνο για τα δίχτυα
των ψαράδων.
Πολλοί διάσημοι περιηγητές και αρχαίοι συγγραφείς επισκέφτηκαν τα βυθισμένα
ερείπια όπως οι Έλληνες Στράβων, Παυσανίας, Διόδωρος Σικελιώτης, αλλά και οι
Ρωμαίοι Κλαύδιος Αιλιανός και Οβίδιος.
Πηγές
Ντόρα Κατσωνοπούλου-Στίβεν Σότερ, Οι ανακαλύψεις στην αρχαία Ελίκη, http://www.helike.org/paper.shtml
Ντόρα Κατσωνοπούλου, "Η Ελίκη και η περιοχή της στο φως των νέων
ανακαλύψεων" (2002)
Σπυρίδων Μαρινάτος, "Ελίκη, μία βυθισμένη πόλη της Κλασσικής
Αρχαιότητας" (1960)
Παυσανίας, «Αχαϊκά»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου