Πώς συνδέεται το Πεδίο του Άρεως με τις φοιτητικές εξεγέρσεις και τα Προπύλαια;

Το βάπτισμα του πυρός των φοιτητικών «επαναστάσεων» είχε αφετηρία μια Κυριακάτικη βόλτα στο αγαπημένο «στέκι» των Αθηναίων κατά το 19^ο αιώνα. Νέοι αποφάσισαν να αντιταχθούν στην ξενομανία της εποχής υποστηρίζοντας τα ελληνικά προϊόντα, φορώντας απλά στο Πεδίον του Άρεως καπέλα από την Σίφνο.

Οι φοιτητικές ταραχές που ξέσπασαν με αφορμή την πατριωτική στάση των φοιτητών ήταν η αρχή για το «ξήλωμα του πουλόβερ» της οθωνικής αρχής,  όπως μας εξήγησαν ο  αν. καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, Βαγγέλης Καραμανωλάκης και η αν. καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Έφη Πουλάκου Ρεμπελάκου κατά την περιήγησή μας στην πόλη με τίτλο «Οι φοιτητές στους δρόμους της πόλης τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα», την οποία διοργάνωσαν το Δίκτυο Πολιτισμού του δήμου Αθηναίων και οι Διαδρομές βιβλίου και το ΕΚΠΑ.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Τα σκιάδια, δηλαδή τα ψάθινα καπέλα που φορούσαν οι φοιτητές έμελλε να μείνουν στην Ιστορία : Το αίσθημα ανάγκης να υποστηριχθεί η ελληνική οικονομία ήταν εμπνεύσεως του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή, υπουργού των Εξωτερικών εκείνη την περίοδο, μια άποψη που συμμεριζόταν ο γιος του Κλέων. Ο νεότερος λοιπόν Ραγκαβής χρησιμοποίησε την πειθώ του και ενθάρρυνε τους άλλους νέους να προτιμούν σιφνέικα ψάθινα καπέλα στις κυριακάτικες εξόδους τους στο Πεδίο του Άρεως. Και κάπως έτσι τα σκιάδια μετατράπηκαν στην απόλυτη τάση της μόδας και έγιναν σύμβολο της προοδευτικής νεολαίας της πόλης, καθώς οι συντηρητικοί νέοι, υποστηρικτές του καθεστώτος φορούσαν ευρωπαϊκά καπέλα.

Φυσικά, η τάση των νέων δεν άρεσε στους εμπόρους-εισαγωγείς των καπέλων, οπότε και μερίμνησαν στις 10 Μαΐου του 1859 να δυσφημίσουν την μόδα της νεολαίας, στέλνοντας στο Πεδίον του Άρεως που σύχναζαν οι Αθηναίοι, ακόμη και ο βασιλιάς, νέους με φθαρμένα ψάθινα καπέλα. Κάτι που έγινε αντιληπτό και ξεσήκωσε κύμα αντιδράσεων. Άλλα τα ήθη της εποχής και η προβοκατόρική αυτή συμπεριφορά θεωρήθηκε προσβολή για την νεολαία.

Ταραχές δημιουργήθηκαν που αναστάτωσαν όλη την πόλη: Φοιτητές του, μαθητές γυμνασίων και πολλοί νέοι έδωσαν το «παρών» στο Πεδίο του Άρεως και ενώ παιάνιζε η στρατιωτική μπάντα. Καθώς διαμαρτύρονταν παρουσία του βασιλιά και της βασίλισσάς και καθώς δημιουργήθηκε ένταση και η αστυνομία παρενέβη.

Ο διοικητής της αστυνομίας απαίτησε τη διάλυση των διαδηλωτών, οι οποίοι αναγκάστηκαν να καταφύγουν στη Νεάπολης, μεταφέροντας εκεί την ένταση. Οι νεαροί οχυρώθηκαν σε ένα παντοπωλείο και τους έριπταν αντικείμενα. Η κατάληψη διαλύθηκε αλλά οι νεαροί βρήκαν καταφύγιο  σε ένα γνωστό καφενείο «η Ωραία Ελλάς» και στη συνέχεια η διαμαρτυρία μεταφέρθηκε κοντά στα ανάκτορα.

Την επόμενη μέρα ακολούθησε διαμαρτυρία με αφετηρία τα Προπύλαια  μέχρι το υπουργείο Εσωτερικών, έγιναν ακόμη συλλήψεις, πυροδοτώντας τα πνεύματα. Εν τέλει ο υπουργός ζήτησε από τους φοιτητές να καταρτίσουν τα αιτήματά τους σε κατάλογο, αποπέμφθηκε ο διοικητής της αστυνομίας, αλλά ο βασιλιάς δεν έκανε δεκτό το αίτημα των φοιτητών για συνάντηση προκαλώντας έτσι νέα αναταραχή στην πόλη, συγκέντρωση φοιτητών και μαθητών στα Προπύλαια και κατάληψη του Πανεπιστημίου. 

Τελικά με στρατιωτική παρέμβαση απωθήθηκαν οι φοιτητές, σύμφωνα με πηγές σημειώθηκαν τραυματισμοί των φοιτητών, ενώ εγκαταστάθηκε στρατιωτική φρουρά, προκαλώντας νέο κύμα αντιδράσεων στη φοιτητική νεολαία.