Πού βρίσκεται η Κόκκινη Εκκλησιά;

Την Κόκκινη Εκκλησιά, ένα άγνωστο όσο και εντυπωσιακό βυζαντινό μνημείο της Ηπείρου ανακαλύπτουμε σε αυτό ταξίδι μας σε αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικά μνημεία.
Πρόκειται για έναν άθικτο ναό και πανέμορφο θησαυρό, τον οποίο κρύβει το πανέμορφο καταπράσινο τοπίο στις νότιες πλαγιές των Τζουμέρκων, στο νομό Άρτας. Μακριά από την κοσμικότητα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα της Βυζαντινής Τέχνης.

Ναός αφιερωμένος στο Γενέσιον της Θεοτόκου, η Κόκκινη Εκκλησιά στέκεται όρθια εδώ και αιώνες, καθώς υπολογίζεται ότι χτίστηκε το 1281. Δυστυχώς ο φθοροποιός χρόνος δεν άφησε στη θέση τους τα ίχνη του παλιού μοναστηριού.

Καθώς ο δρόμος ανηφορίζει για το χωριό Βουλγαρέλι, σε μία στροφή, τρία χιλιόμετρα πριν φτάσουμε το κεφαλοχώρι, στον οικισμό Παλαιοχώρι, ο περίτεχνος ναός, δημιουργεί στον επισκέπτη μια επιβλητική εικόνα, που δεν τον αφήνει αδιάφορο. Μόνο οι ήχοι της φύσης αποσπούν την προσοχή του σαγηνευμένου ταξιδιώτη-θεατή του υπέροχου μνημείου.

Ο ναός αποκαλείται «Κόκκινη» Εκκλησιά, από τους ντόπιους χάρη στους πλίνθους και δε στον κεραμοπλαστικό διάκοσμο που φέρει εξωτερικά, με έντονο το ερυθρό χρώμα. Οι Βυζαντινολόγοι χαρακτηρίζουν τον ναό, «πλινθοπερίκλειστο».

Ιστορία ανέγερσης του ναού

Το εν λόγω σπουδαίο ιστορικό και θρησκευτικό μνημείο της Ηπείρου κτίστηκε το 1281 επί ηγεμονίας Δεσπότη Ηπείρου Νικηφόρου Α΄ Κομνηνού Δούκα και της συζύγου του Άννας Παλαιολογίνας, η οποίοι σύμφωνα με την επιγραφή «σκηπτροκρατούσαν τα δυτικά φρούρια». Ο ναός οικοδομήθηκε με δαπάνη του Θεοδώρου Τσιμισκή, πρωτομάστορα της Βυζαντινής Αυλής.

«Από τις τοιχογραφίες και την κτητορική επιγραφή, συνάγεται ότι κτήτορες του Ναού ήταν ο πρωτομάστορας Θεόδωρος Τσιμισκής και η σύζυγός του Μαρία που αφιέρωσαν την Εκκλησία στα γενέθλια της Θεοτόκου. Η αγιογράφηση του Ναού έγινε το 1281. Με πιθανότητα όμως ο Ναός να κτίστηκε μέσα στην προηγούμενη δεκαετία, πριν και επί “ Δεσποτείας” του Δεσπότη Θεσσαλίας Ιωάννη Τσιμισκή ( 1271-1287 μ.χ) Αδελφού του κτήτορα Θεόδωρου Τσιμισκή».

Γερμανός καθηγητής-ερευνητής, θεωρεί πως η αρχιτεκτονική της Κόκκινης Εκκλησιάς, αποτέλεσε πρότυπο για την οικοδόμηση του ναού του Αγίου Κλήμη στην Οχρίδα και αναφέρει πως πιθανόν κτίστηκαν από το ίδιο συνεργείο μαστόρων.

Ο άνθρωπος που φροντίζει την εκκλησία

Η πόρτα της Κόκκινης Εκκλησιάς, ανοίγει κάθε πρωί στις 8 από τον Νίκο Καραβασίλη, πρόεδρο του ομώνυμου Πολιτιστικού Συλλόγου. Είναι ο άνθρωπος που επί πολλά χρόνια προσπαθεί να συντηρεί και να αναδεικνύει το μνημείο, όπως λέει στο ΑΠΕ -ΜΠΕ, με αρωγό στην προσπάθεια του, την Περιφέρεια Ηπείρου. Ο κ. Καραβασίλης, μας αναφέρει ότι κατά καιρούς επισκέπτονται τον ναό μελετητές, ενώ επισημαίνει ότι ο χώρος θα μπορούσε να γίνει προορισμός μαθητικής εκπαιδευτικής εκδρομής.

Τοιχογραφίες

Το μνημείο της Βυζαντινής Άρτας, σύμφωνα με την παράδοση λέγεται και «Βασιλομονάστηρο», καθώς πιθανολογείται ότι στο μακρινό παρελθόν, ήταν βασιλική μονή, που κάποια στιγμή εγκαταλείφθηκε .Ίχνη του παλιού μοναστηριού δεν υπάρχουν, αλλά παραμένει ακέραιος ο Ναός.

Στο εσωτερικό του ναού, υπάρχουν φθαρμένες τοιχογραφίες, στις οποίες εικονίζονται άγιοι και λαϊκοί, οι οποίες χρονολογούνται από το 1295. Συναντάμε τους κτήτορες, Θεόδωρο Τσιμισκή και τη σύζυγό του Μαρία, τον Δεσπότη της Ηπείρου Νικηφόρο Α΄ και την Άννα Παλαιολογίνα. Ξεχωρίζει η εικόνα της Παναγίας πάνω απ' την είσοδο στον κυρίως ναό. Το παλιό γύψινο τέμπλο από το οποίο σώζονται λίγα κομμάτια έχει αντικατασταθεί με ένα λιτό ξύλινο .

Ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής είναι επίσης τα μεγάλα τοξωτά παράθυρα σε όλους τους τοίχους του ναού.

Ο πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου, επισημαίνει, πως ειδικά στις μεγάλες γιορτές της Ορθοδοξίας, ο ιερός ναός λειτουργεί, ενώ γίνεται και διοργάνωση εκδηλώσεων, καθώς το μνημείο αποτελεί σημείο αναφοράς για την τοπική κοινωνία και την Ήπειρο γενικότερα. Είναι ένας εμβληματικός ναός, που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον, παρακαταθήκη για τη νέα γενιά.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ, http://www.peartas.gov.gr/