culturelovers: Σε τροχιά αναστήλωσης τα μνημεία του Φρουρίου της Λάρισας: Α' Αρχαίο Θέατρο και Μπεζεστένι

Το περίφημο αρχαίο θέατρο της Λάρισας και το Μπεζεστένι (οθωμανική σκεπαστή αγορά) στον μοναδικό λόφο του Φρουρίου της πόλης της Λάρισας μπαίνουν σε τροχιά ανανέωσης, όπως διαβεβαίωσε σε αυτοψία στον αρχαιολογικό χώρο ο δήμαρχος Λαρισαίων Απόστολος Καλογιάννης. Σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα οι εργασίες τόσο στο ‘Α Αρχαίο Θέατρο όσο και στο οθωμανικό μνημείο αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2023. Πριν λίγες μέρες παραδόθηκε η μελέτη για την «Αποκατάσταση σκηνικού οικοδομήματος του Α’ Αρχαίου θεάτρου Λάρισας – Α’ φάση» από τον προϊστάμενο του Τμήματος Αρχαιολογικών Έργων και Μελετών της ΕΦΑΛΑΡ, Δημήτριο Καραγκούνη στην Εφορεία Αρχαιοτήτων.

Μετά την αποκατάσταση. Πηγή: larissanet.gr

Η διαχρονία που εξασφαλίζει η συνύπαρξη των μνημείων διαφορετικών περιόδων απεικονίζει μέσα από τα αρχιτεκτονικά τεκμήρια τη μακρόχρονη πορεία του ελληνικού πολιτισμού, με τις αλληλεπιδράσεις και τις αφομοιώσεις "αλλότριων" στοιχείων.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Η στρωματογραφία της πόλης με τεκμήρια από διαφορετικές εποχές αποπνέει μια μοναδική γοητεία. Ακολουθώντας το νήμα του χρόνου, το Μπεζεστένι της Λάρισας, η σκεπαστή οθωμανική αγορά κτίστηκε στο χώρο όπου βρισκόταν το αρχαίο και αργότερα, το μεσαιωνικό φρούριο της Λάρισας. Ο γνωστός λόφος υπήρξε τόπος συνεχούς κατοίκησης από την αρχαιότητα, γι αυτό και αποτελεί χαρακτηριστικό παλίμψηστου καθώς τα τελευταία χρόνια οι ανασκαφές ανέδειξαν ακόμη και ίχνη του κάστρου από την ιουστιάνεια περίοδο.

Σε ότι αφορά το Μπεζεστένι, κατά τον 19ο αιώνα το κτίριο χρησιμοποιήθηκε για στρατιωτικούς σκοπούς και ως εκ τούτου προέκυψε η ονομασία «φρούριο της Λάρισας». Μάλιστα, λέγεται ότι η ονομασία Μπεζεστένι σημαίνει αγορά υφασμάτων, με προέλευση από την αραβική λέξη μπεζ που σημαίνει βαμβακερό και τη λέξη μπεζάζ που σημαίνει υφασματέμπορος.

Εκτιμάται ότι το Μπεζεστένι κτίστηκε από τους Οθωμανούς στα τέλη του 15ου αι., στο κεντρικότερο σημείο του λόφου. Στη νότια πλευρά βρίσκεται η παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Αχιλλίου, του πρώτου μητροπολίτη της πόλης. Στα ανατολικά του Μπεζεστενίου και της παλαιοχριστιανικής βασιλικής αποκαλύφθηκε παλαιοχριστιανικό λουτρό και μεσοβυζαντινός ναός, σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού.

Αναπαράσταση αναστήλωσης. Πηγή: larissanet.gr

Αξίζει να σημειωθεί ότι η περιοχή του λόφου του Φρουρίου αποτελούσε τον Τρανό Μαχαλά, συνιστώντας τη μοναδική ελληνική συνοικία στην πρώιμη Τουρκοκρατία, ενώ το υπόλοιπο τμήμα της πόλης είχε ερημωθεί και κατοικήθηκε από τους Οθωμανούς. Σε άμεση σχέση με το Μπεζεστένι ήταν στις νότιες πλαγιές του λόφου αναπτύχθηκε η αγορά (τσαρσί), ενώ στον ίδιο χώρο αναφέρεται στις πηγές και το παζάρι, χωρίς να είναι βέβαιο εάν πραγματοποιούνταν από τότε με τη σημερινή του μορφή.

Αρχαία θέατρα

Αδιάψευστος μάρτυρας της χρήσης του λόφου αποτελεί το Αρχαίο Θέατρο, χωρητικότητας 10.000 θεατών (3ου αι. π.Χ. στα χρόνια του βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονου Γονατά), το οποίο θεωρείται ότι συνδέεται άμεσα με τη λατρεία του θεού Διονύσου και την τέλεση θεατρικών παραστάσεων. Βέβαια, ο εν λόγω χώρος αποτελούσε πυρήνα της κοινωνικής ζωής όπως προκύπτει από ένα πλήθος ευρημάτων, κυρίως επιγραφών και γλυπτών.

Το δε κοίλο του αρχαίου θεάτρου της Λάρισας αποτελούσε η ίδια η πλαγιά του λόφου «Φρούριο» η οποία είχε διαμορφωθεί σε αναβαθμούς για την τοποθέτηση των εδωλίων. Στο μέσο περίπου του κοίλου είχε δημιουργηθεί περιμετρικά ένας διάδρομος πλάτους δύο μέτρων, το διάζωμα, που χρησίμευε για την άνετη διακίνηση των θεατών. Είναι στρωμένος με μεγάλες πλάκες λευκού μαρμάρου, οι οποίες πατούν πάνω σε ογκώδεις πωρόλιθους. Χώριζε το μνημείο σε επιθέατρο και κυρίως θέατρο.

Το αρχαίο θέατρο είχε προσανατολισμό προς νότο, προς τη λεγόμενη «ελεύθερη» αρχαία αγορά, η οποία οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι τοποθετείται στο κέντρο της σημερινής πόλης, δηλαδή στην έκταση των σημερινών πλατειών, Κεντρικής και Ταχυδρομείου, καταδεικνύοντάς ότι τα θραύσματα του παρελθόντος αποτελούν δομικά στοιχεία της πόλης που φέρουν την ιστορική και αισθητική αξία της.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι σε αυτή την αγορά βρισκόταν ο ναός του Κεδρώου Απόλλωνος και εκεί στήνονταν τα ψηφίσματα του Δήμου Λαρισαίων και οι δικαστικές αποφάσεις, ενώ οι πολίτες αφιέρωναν αναθήματα προς τιμή του θεού. «Στα αναθήματα που ήταν ανιδρυμένα στο ιερό περιλαμβάνεται η στήλη του Θεοτίμου, Θεσσαλού ιππέα που σκοτώθηκε στη μάχη της Τανάγρας του 457 π.χ. και πιθανόν το τιμητικό ψήφισμα για τον Χρυσόγονο από την Έδεσσα ο οποίος είχε προστατεύσει τις Θεσσαλικές πόλεις από τις επιδρομές των Αιτωλών (το γεγονός αναφέρεται από τον αρχαίο συγγραφέα Πολύβιο) το 217 π.Χ. Ο Δήμος του απένειμε τον τίτλο του Λαρισαίου πολίτη και του έδωσε το δικαίωμα να αποκτήσει γη και οικία στη Λάρισα» αναφέρεται στην ενημερωτική σελίδα για το θέατρο.

Ρωμαϊκή εποχή

Από την μάχη των Κυνός Κεφαλών το 197 π.Χ και έκτοτε οι άρχοντες της πόλης ακολουθούν φιλορωμαϊκή πολιτική, εξασφαλίζοντας προνόμια. Αυτή την περίοδο και συγκεκριμένα το 1ο αι. π.Χ. το αρχαίο θέατρο υπολογίζεται ότι μετατράπηκε από τους Ρωμαίους σε αρένα για την τέλεση αποκλειστικά και μόνο επίσημων εορταστικών εκδηλώσεων μονομαχικών αγώνων, θηριομαχιών, παραστάσεων μίμων, σαλτιμπάγκων, μάγων και άλλων πολλών.

Επειδή το αρχαίο θέατρο μετατράπηκε σε αρένα, οι κάτοικοι την ίδια περίοδο κατασκεύασαν το λιτό Β’ αρχαίο θέατρο για τη συνέχιση των θεατρικών παραστάσεων και την πραγματοποίηση άλλων ομαδικών εκδηλώσεων. Οι αρχαίες επιγραφές συνηγορούν για το γεγονός αυτό καθώς ομιλούν με σαφήνεια ότι κατά την περίοδο της ρωμαιοκρατίας στη μεγάλη πανθεσσαλική εορτή της Λάρισας, τα «Ελευθέρια», τα οποία τελούνταν σε ανάμνηση της απελευθέρωσης της Θεσσαλίας από τους Μακεδόνες από το 196 π.Χ. παράλληλα με τους ιππικού αγώνες στον ιππόδρομο και αγώνες ποίησης, χορού και μουσικής.

Το Α’ Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας εκτιμάται ότι είχε ζωή έξι αιώνες περίπου, μέχρι το τέλος του 3ου αι. μ.Χ. ή τις αρχές του 4 ου αι. μ.Χ. οπότε η λειτουργία του διακόπηκε απότομα. Την χαριστική βολή δέχθηκε από ισχυρό σεισμό τον 7ο αι. μ.Χ. οπότε και κατέρρευσε ένα μεγάλο μέρος του επιθεάτρου και ο δεύτερος όροφος της σκηνής, μέσα στο εσωτερικό της ορχήστρας.Σύμφωνα με το «Διάζωμα» σημαντικές βλάβες επήλθαν στο μνημεία από τη δεκαετία του 1960 εξαιτίας νέων οικοδομών (πολυκατοικιών, βόθρων, καταστημάτων κ.ά.), ενώ σε απολλοτριώσεις και κατεδαφίσεις προχώρησε το υπουργείο Πολιτισμού τη δεκαετία του 1990 και το 2000 για την διάσωση του μνημείου και την αποκατάσταση της πλήρους εικόνας του.

ΠΗΓΣΕΣ

https://www.larissanet.gr/