Που βρίσκεται ο ναός της Ίσιδας στην Αθήνα;

 

Μια Αιγύπτια θεά έχει «μετακομίσει» εδώ και αιώνες στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην νότια κλιτύ της Ακρόπολης. Ο ναός της περιβόητης Ίσιδας βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο δυτικά του Ασκληπιείου Β∆ του ιερού του ∆ιονύσου, βόρεια του περιπάτου της Ακρόπολης και επάνω από τη στοά του Ευµένους στο δυτικό  τμήμα της ιωνικής στοάς (5ος αι. π.Χ.),  μαζί με την αρχαϊκή κρήνη (520 π.Χ.) και τον ναΐσκο της Θέμιδας, σύμφωνα µε τον Παυσανία και κάποιες  επιγραφές.

 Μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα γνωστό, αλλά Αιγυπτιακά ιερά της Ίσιδας και του Σάραπη έχουν εντοπιστεί στον Μαραθώνα, τα οποία είχε χτίσει ο Ηρώδης ο Αττικός αλλά και ένα ακόμη ιερό της θεάς στο νησί της Δήλου. Άλλωστε, η Ίσιδα ήταν μια πολύ διαδεδομένη θεότητα στον ελληνορωμαϊκό κόσμο και την λεκάνη της Μεσογείου, η οποία ταυτίστηκε λόγω ιδιοτήτων με πολλές ελληνικές θεότητες, όπως η Θεά Δήμητρα.  Μια πολύ ενδιαφέρουσα προσπάθεια ανάδειξης αυτής της συνάντησης του ελληνικού και αιγυπτιακού πολιτισμού είχε επιχειρήσει παλαιότερα, πριν τρία χρόνια, η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Αιγύπτου, διοργανώνοντας τον αιγυπτιακό περίπατο.

 της Μαρίας Αλιμπέρτη

Η Στοά του Ευµένους 

και το χορηγικό µνηµείο του Νικία 

στη Νότια Κλιτύ της Ακρόπολης. 

Αναπαράσταση Μ. Κορρές

Σήμερα, στην Αθήνα σώζονται τα θεμέλια μικρού ναού και εκεί εκτιμάται ότι αρχικά λατρευόταν η Αφροδίτη, όπως καταδεικνύουν τα σύμβολα της θεάς του έρωτα, τα αναθηματικά μαρμάρινα περιστέρια. Πιθανότατα  το ιερό της Αφροδίτης δέχθηκε την λατρεία της Ίσιδας και στην συνέχεια  μετατράπηκε σε Ισείο, σύμφωνα με επιγραφές και αναθήματα. Την  υπόθεση για ύπαρξη Ισείου σ' αυτή την περιοχή έκανε πρώτος το 1877 ο Ulrich Koehler. Μια επιγραφή είχε εντοπιστεί στην εκκλησία της Παναγίας Σπηλιώτισσας πάνω από το θέατρο Διονύσου την οποία υφάρπαξε ο Ελγιν και φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο. Σε αυτή αναφέρεται ότι «η γυναίκα που ανέθεσε τους κίονες και το αέτωμα και κιγκλίδες και ένα άγαλμα της Αφροδίτης και επισκεύασε το άγαλμα της θεάς ήταν λυχνάπτρια και ονειροκρίτης», αξιώματα που είχαν οι ιέρειες της Ίσιδα, οι οποίες έφεραν τους τελετουργικούς λύχνους και ερμήνευαν τα όνειρα για θεραπευτικούς λόγους.

Η μετατροπή εκτιμάται ότι έγινε την εποχή του Αδριανού, αλλά κάποιοι ερευνητές εντοπίζουν την αρχή της λατρείας της πολύ νωρίτερα, κατά την επίσκεψη στην Αθήνα του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας (32 π. Χ.).

Στο σημείο αυτό της κλιτής έχουν βρεθεί ενεπίγραφα βάθρα και δύο βωµοί, ένας µεγαλύτερος αφιερωµένος στον Ερµή, την Αφροδίτη και τον Πάνα, τις Νύµφες και την Ίσιδα (1ος αι. π.Χ.) και ένας µικρότερος αφιερωµένος στον Ηρακλή (3ος-2ος αι. π.Χ.)

Πηγή: Τα γλυπτά της Ίσιδας στον Ελλαδικό Χώρο

Άγαλμα της ίσιδας

Την παρουσία της θεάς στην Αθήνα επιβεβαιώνει και ένα άγαλμα που βρέθηκε σε ανασκαφές (1955-1960) από την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία στην οδό Διονυσίου Αεροπαγίτου για την κατασκευή της.

Συγκεκριμένα, ο κορμός του αγάλματος ταυτίζεται με την Ίσιδα λόγω του ισιακού κόμβου στο στήθος και των βοστρύχων στην κόμη. Το  γλυπτό χαρακτηρίζεται από κλασσικιστική ακρίβεια και οξύτητα κει εκτιμάται ότι μιμείται χάλκινο πρωτότυπο.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το εν λόγω το εν λόγω λατρευτικό άγαλμα της Ίσιδας (40-50μ.Χ.), και βρισκόταν στο Ισείο, αλλά μετατράπηκε σε προτομή, ίσως εξαιτίας κάποιας ζημιάς, και διακόσμησε την νεοπλατωνική «οικία του Πρόκλου», του νεοπλατωνικού φιλοσόφου.

Ωστόσο, η πρώην έφορος της Ακρόπολης, καθηγήτρια Ισμήνη Τριάντη επεσήμανε ότι η μετατροπή του αγάλματος σε προτομή δεν συνεπάγεται αυτόματα ότι επρόκειτο για λατρευτικό άγαλμα. Είναι πιθανό να απεικόνιζε μια Ρωμαία αυτοκράτειρα ως Ίσιδα, κάτι που συναντάται  στο άγαλμα της Ιουλίας Δόμνας στο Λούβρο που την παρουσιάζει ως ιέρεια της θεάς. Το άγαλμα είχε στηθεί στο Ισείο της νότιας κλιτύος της Ακρόπολης.

Ίσιδα Πανθέα

Άξιο λόγου είναι ότι στην ανασκαφή για την κατασκευή του νέου Μουσείου της Ακρόπολης, στο οικόπεδο Μακρυγιάννη, βρέθηκε αγαλμάτιο που αποδίδεται στην  Ίσιδα, το οποίο έχει συγκριθεί  με το ακέφαλο μαρμάρινο άγαλμα θεότητας από την Κρήτη, που  εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Άξιο λόγου είναι ότι η εικονογραφία της θεάς σιγα-σιγά εξελληνίζεται με την είσοδό της στον ελληνικό χώρο, όπως εξηγεί η Αγγελική Ντόντου, στη   εργασία της τα "Γλυπτά της Ίσιδας στον Ελλαδικό Χώρο".

Πηγή: Τα γλυπτά της Ίσιδας στον Ελλαδικό Χώρο

 
Άξιο λόγου είναι ότι η θεότητα έχει παρουσιαστεί ως Πανθέα, δηλαδή ενσαρκώνει πολλές θεότητες και απεικονίζεται με τα διαφορετικά σύμβολά τους. Συγκεκριμένα,  είναι Αθηνά λόγω της αιγίδας, Υγεία λόγω του φιδιού, Δήμητρα αφού φέρει στάχυα, Αφροδίτη αφού φορά στεφάνι-ανθοπλόκαμο από τριαντάφυλλα. Επίσης είναι Διόνυσος λόγω των κισσόφυλλων και των σταφυλιών και Ήλιος αφού φέρει τις ακτίνες του. Πρόκειται για γλυπτό αυτό έναν συγκρητισμό, όπου αναμειγνύονται θρησκευτικά στοιχεία διαφορετικής προέλευσης. Σύμφωνα με την κ. Τριάντη επρόκειτο για  λατρευτικό άγαλμα που ενδεχμένως βρισκόταν μέσα στο ιερό  στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης.

 

Αγγελική Ντόντου, Γλυπτά της Ίσιδας στον Ελλαδικό Χώρο, ΕΚΠΑ (2016) https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/file/lib/default/data/2279389/theFile

Η Α Κ Ρ Ο Π Ο Λ Η Τ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

T α µ ν η µ ε ί α τ ο υ β ρ ά χ ο υ κ α ι τ ω ν κ λ ι τ ύ ω νhttp://www.tap.gr/tapadb/files/ebooks/Acropolis_of_Athens.pdf

 

Ανατολικές θεότητες κάτω από την Ακρόπολη και τη Μητρόπολη

Της Ν. Κοντράρου Ρασσιά

 https://chs.harvard.edu/CHS/article/display/6542.6-isis

Αρχαίοι Ανατολικόφερτοι "θεοί" των Ειδωλολατρών, Ελευθεροτυπία 20-10-2006

http://www.enet.gr/online/online_text/c=113,id=33624276

Ένας αιγυπτιακός περίπατος στο κέντρο της Αθήνας από την ΕΕΜΑΑ

https://www.amna.gr/ota/article/197054/%7B%7BngMeta