Το Μουσείο Θεάτρου Σκιών μας ξαναμαθαίνει τον Καραγκίόζη και αναδεικνύει τη λαϊκή μας παράδοσης

 

Το φως ανάβει, η φιγούρα κουνιέται, αρχίζει η χαρακτηριστική μουσική και ο καραγκιόζης βρίσκεται πίσω από το πανί «ε ρε γλέντια, ω πα ω πα! Ε ρε μανούλα μου ω πα!» Τα κολλητήρια ακολουθούν « ω πα, για σου μπαμπάκο!» και εκείνος απαντά «γεια σου οικογένειας…Λοιπόν κυρίες κύριοι και αγαπημένα μου παιδιά καλησπέρα… θα φάμε θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε».

 

Μνήμες ξυπνούν  στο Μοναδικό στο είδος του και πληρέστερο Μουσείο Θεάτρου Σκιών  που βρίσκεται στην χώρα μας. Όπως ήταν επιθυμία του Ευγένιου Σπαθάρη η συλλογή του φυλάσσεται από τον Δήμο  Αμαρουσίου σε ένα μουσείο-κιβωτό της Τέχνης του. Οι χάρτινοι ήρωες που μας έκαναν παρέα  έχουν βρει το μαγικό κουτί τους και μέσα στις φωτεινές προθήκες μοιάζουν ακόμα ζωντανοί. Μπορεί τώρα να μη βρίσκονται πίσω από το πανί- μπερντέ αλλά μέσα από την αφήγηση του μουσείου κρατούν ακόμα πάλουσα την ελληνική  ψυχή την οποία αντιπροσώπευσαν.

Στόχος της έκθεσης του δεν ήταν να αποκτήσουν μουισειακό χαρακτήρα , αλλά να μην μείνουν κλεισμένες σε ένα μπαούλο,  να βρουν «ένα χώρο τον οποίο θα επισκέπτονται οι µεν µεγάλοι για να θυµούνται τα παιδικά τους χρόνια, οι δε µικροί για να µαθαίνουν, από τα έργα και τις φιγούρες που θα βλέπουν, την ιστορία του θεάτρου σκιών και του ελληνικού Kαραγκιόζη από το 1860 µέχρι σήµερα…» έγραψε  ο  ίδιος ο Σπαθάρης στο κείμενο για το μουσείο.

 

Πολύτιμα εκθέματα

Τα εκθέματα- φιγούρες είναι τεράστιας αξίας όχι μόνο από συναισθηματική  πλευρά για εμάς που γαλουχηθήκαμε με τις ιστορίες τους αλλά και για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Μια παράσταση Καραγκιόζη εσώκλειε ήθη, παραδόσεις και αντιλήψεις της Ελληνικής κοινωνίας. Ενδεικτικό είναι ότι στο μουσείο εκτίθενται φιγούρες που δημιουργήθηκαν από το 1932.

Σε αυτή την ιστορία της λαϊκής μας παράδοσης είναι που εθήτευσε ο Ευγένιος δίπλα στον πατέρα του και πριμοδοτήθηκε με τη Τέχνη του. Ο Σωτήρης Σπαθάρης αγαπούσε τα γράμματα θα μας πει η εγγονή του, Μένια Σπαθάρη, διευθύντρια του μουσείου,  η οποία μας διηγήθηκε ότι έμαθε να διαβάζει από τους σταυρούς στα μνήματα. Ο Σωτήρης έχει γράψει απομνημονεύματα ανάλογα του Μακρυγιάννη, μας επισήμανε η εγγονή του σε ξενάγηση που διοργάνωσε πρόσφατα ο δήμος Αμαρουσίου. 

Ο δε Ευγένιος γεννήθηκε στη Κηφισιά αλλά μεγάλωσε στο Μαρούσι.Από τον πατέρα του έμαθε να δημιουργεί φιγούρες, οι οποίες αρχικά ήταν χαρτόκουτα και χασαπόκολα. Ίσως λιγότεροι γνωρίζουν ότι ο Ευγένιος ήταν ένας ταλαντούχος λαϊκός ζωγράφος που χαρακτηρίστηκε δεύτερος Θεόφιλος, όπως μας επισήμανε η κόρη του.

 

 

Η συλλογή

Ιστορικά κειμήλια για τη Τέχνη του Καραγκιόζη προστατεύει το μουσείο αφού σε αυτό εκτίθεται η πρώτη φιγούρα του Καραγκίοζη που προβλήθηκε στο πρώτο πειραματικό σταθμό της ΕΡΤ. Για την ιστορία, ο Καραγκιόζης ήρθε στην Ελλάδα από την Πόλη  και παιζόταν στα Καφενεία γιατί είχε διατηρήσει τούρκικη βωμολοχία οπότε ήταν απαγορευτικός για τα γυναικόπεδα. Ο Καραγκιόζης μετατράπηκε σε οικογενειακό θέαμα όταν ένας ψάλτης στη Πάτρα είδε μια παράσταση και τροποποίησε τις ιστορίες του λαϊκού ήρωα. Ο γνωστός ως Μίμαρος, κατά κόσμον Δημήτριος Σαρδούνης,  ήταν αυτός που δίδαξε τη Τέχνη στον  Σωτήρη Σπαθάρη.  Φιγούρες όλων αυτών των καραγκιοζοπαιχτών παρουσιάζονται στο μουσείο.

 

Αξιομνημόνευτες είναι και οι φιγούρες από δέρμα μοσχαριού, αλλά είναι δύσχρηστες  γιατί δεν έγραφαν  καλά στη τηλεόραση. Ο Ευγένιος αναγκαζόταν να κάνει εισαγωγές  υλικού από τη Δανία στην οποία έφτιαξε δυο σχολές που ακόμη λειτουργούν, όπως μας ενημέρωσε η κ. Μένια Σπαθάρη.

Στις προθήκες βλέπουμε φιγούρες με διάφορες παραδοσιακές στολές, κεντήματα μας θυμίζουν ότι από τον Καραγκιόζη και μέσα από τις παραστάσεις που πρωταγωνιστούσαν μάθαμε Μυθολογία και  Ιστορία. Ακόμη και σήμερα τα παιδιά έμαθαν ελληνική παράδοση μουσική, την ελληνική κοινωνία με ήρωες όπως είναι ο Βλάχος, ο Νιόνιος, ο Εβραίος, ο Μορφονιός κ.ά.. Επίσης στο μουσείο εκτίθενται σπάνιες φιγούρες από την Τουρκία ακόμη και την Ινδία, ώστε να μπορεί να θαυμάσει για την ξεχωριστή τεχνοτροπία τους ο  επισκέπτης και να αναλογιστεί το ταξίδι του στον χώρο και στον χρόνο μέχρι να φθάσει στο σήμερα.

 

Παράλληλες δράσεις, 
 Μάλιστα στο προαύλιο χώρο  του μουσείου δημιουργήθηκε ένα μικρό θεατράκι στο οποίο γίνονται μαθήματα και παραστάσεις. Εκτός από τα Σπαθάρεια, ένα φεστιβάλ θεάτρου σκιών, που αποτελεί θεσμό για το Δήμο Αμαρουσίου, πραγματοποιούνται παραστάσεις και στις γειτονιές του Δήμου.