«Army of Lovers»: Ο Ιερός Λόχος και η μνήμη που δεν σιώπησε

Υπάρχουν ιστορίες που δεν ειπώθηκαν ποτέ ή που ειπώθηκαν ψιθυριστά, λογοκριμένες, ξεχασμένες. Το ντοκιμαντέρ Army of Lovers του Λευτέρη Χαρίτου έρχεται να φωτίσει μία τέτοια ιστορία: Τον Ιερό Λόχο της Θήβας, ένα επίλεκτο σώμα 300 πολεμιστών. Έγκριτοι επιστήμονες που λαμβάνουν το λόγο υποστηρίζουν ότι ο λόχος ήταν  οργανωμένος σε 150 ζευγάρια εραστών, που πολέμησαν και πέθαναν μαζί για την ελευθερία της πόλης τους.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Το  «κουβάρι» της ιστορίας άρχισε να ξετυλίγεται το 2019, όταν ένας σκελετός

βρέθηκε στο υπόγειο του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών, μαζί με σχέδια και ημερολόγια του αρχαιολόγου Παναγιώτη Σταματάκη από το 1880, αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον για τον Ιερό Λόχο. Τα σχέδια απεικονίζουν στρατιώτες θαμμένους σε ζεύγη και τα περισσότερα κείτονται με ενωμένα.

Η αφήγηση: ανάμεσα στο αρχείο και το συναίσθημα

Πολύ ενδιαφέρον είναι ότι ο Λ. Χαρίτος δεν περιορίζεται σε μια ιστορική αναπαράσταση, αλλά χρησιμοποιεί animation, κόμικ, αεροφωτογραφίες, αρχειακό υλικό και σύγχρονες συνεντεύξεις, δημιουργώντας ένα πολυεπίπεδο αφήγημα που συνδέει την αρχαιότητα με το σήμερα. Η αφήγηση δεν είναι γραμμική· είναι σαν ίριδα που ανοίγει και αποκαλύπτει αθέατες πλευρές: του έρωτα, της θυσίας, της μνήμης. 

Το ντοκιμαντέρ με υψηλής ποιότητας εικόνες-και εντυπωσιακές αεροφωτογραφίες- περιέχει πλήθος στοιχείων  σε μια προσπάθεια τεκμηρίωσης, σε μια επτάχρονη έρευνα, όπως εξήγησε ο σκηνοθέτης μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ στο σινεμά Ανεσις. Η παραγωγή είναι ελληνο-αυστριακή-γερμανική και ιδιαίτερης μνείας χρήσει η συμμετοχή κορυφαίων επιστημόνων όπως είναι  οι Paul Cartledge, Maria Liston, James Romm και Παναγιώτης Ιωσήφ.

Η εξιστόρηση διαπλέκεται γύρω από το τεκμήριο του σκελετού του μαχητή του Ιερού Λόχου και είναι πολύ ενδιαφέρον για το θεατή το πως οι σύγχρονοι ερευνητες αποκαλύπτουν μπρος τα μάτια του πολλά σημαντικά ιστορικά στοιχεία για την μάχη της Χαιρώνειας. Αφηγηματικά το ντοκιμαντέρ αναφέρεται κατά κύριο λόγο στο ιστορικό πλαίσιο δημιουργίας του Ιερού Λόχου, το σύστημα εκπαίδευσηςτων στρατιωτών, τους δεσμούς των μαχητών, την Μάχη της Χαιρώνειας, την αρχαιολογική ανασκαφή, τη μελέτη των ευρημάτων μετά την αποκάλυψη του σκελετού στο Αρχαιολογικό Μουσείο κ.ά, ενώ ταυτόχρονα περιγράφεται και πως αντιμετωπίστηκε η ομοφυλοφιλία μετά την αρχαιότητα, με τον ερχομό μιας αυστηρής ηθικής στον Μεσαίωνα, αλλά και της Βικτωριανής Εποχής.  Ένα επιχείρημα για την απόκρυψη της πτυχής της ομοφυλοφιλίας είναι και  οι αντιλήψεις του 19^ου αιώνα  της ελληνικής κοινωνίας μετά την Επανάσταση. Άξιο αναφοράς είναι ότι παρουσιάζονται όλες οι απόψεις ερευνητών που υποστηρίζουν ότι οι μαχητές ήταν εραστές αλλά και ερευνητές που απορρίπτουν κάτι τέτοιο.

Ένας έρωτας που δεν χωρούσε στα βιβλία

Ανεξάρτητα από την θέση μας έναντι στην ομοφυλοφιλία, είναι αξιοσημείωτο ότι το ντοκιμαντέρ τολμά να μιλήσει για την ερωτική σύνδεση μεταξύ ανδρών πολεμιστών, κάτι που σε άλλες εποχές θα ήταν ταμπού:  Ας μη ξεχνάμε ότι η ομοφυλοφιλία έχει συνδεθεί με στερεότυπα όπως αυτό της δειλίας και δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό ότι σε ένα στρατιωτικό σώμα αποτελούσε  κεντρικό στοιχείο της στρατιωτικής αρετής. Όμως έντοντες αντιδράσεις απέναντι στην αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας υπάρχουν και σήμερα.  Κατά την τοποθέτησή του ο σκηνοθέτης εξέφρασε την ανησυχία του για την επιστροφή του κόσμου σε έναν νέο «μεσαίωνα» προκαταλήψεων.Και ταυτόχρονα, παρακινεί: να ξαναδιαβάσουμε την Ιστορία, να αναγνωρίσουμε τις σκιές της, να δώσουμε φωνή σε όσους σιώπησαν.

Εικαστικά το ντοκιμαντέρ είναι άριστο με μεγάλο του πλεονέκτημα τα animation που έχει σχεδιάσει ο Pan Pan  και τους έδωσαν κίνηση ομάδα  Αυστριακών animators, σε ιδιαίτερο χρωματισμό που συμβάλλουν στην συνοχή της αφήγησης επί μέρους θεμάτων. Επίσης σε κάνουν να νιωθεις ότι παρακολουθείς μια συνεκτική ανθρώπινη ιστορία και όχι μια ξερή αφήγηση.

Καταλήγοντας, το Army of Lovers δεν είναι απλώς ένα ντοκιμαντέρ: Είναι μια πράξη μνήμης και αποκατάστασης. Μια υπενθύμιση ότι η Ιστορία δεν γράφεται μόνο με σπαθιά... Και ότι, κάποιες φορές, ο πιο γενναίος πολεμιστής είναι αυτός που πολεμά  με την αγάπη στην καρδιά του.

Συντελεστές:

Παραγωγή  Anemon (Ελλάδα) και Epo-Film (Αυστρία), σε συμπαραγωγή με την ΕΡΤ, το ZDF, το ARTE και το ORF. Συνεργασία με τα δίκτυα SBS, Hearst Networks, History Italy, TV5 Québec και με την υποστήριξη των ΕΚΚΟΜΕΔ (Tax Rebate and NextGenerationEU programme), Fernsehfonds Austria και Creative Europe | Τη διανομή της ταινίας έχει αναλάβει η ZED 

Σκηνοθεσία: LEFTERIS CHARITOS 

 Σενάριο: REA APOSTOLIDES, YURI AVEROF, DANIELLE PROSKAR 

Αφήγηση: JEAN-MARC BARR 

Animations: EFFIE PAPPA, PAN PAN, BENJAMIN SWICZINSKY 

 Διεύθυνση Φωτογραφίας: CARLOS MUÑOZ GÓMEZ-QUINTERO, HARALD STAUDACH, ALEXANDROS STIGAS 

Μοντάζ: YURI AVEROF 

 Συνθέτης: CHRISTOF UNTERBERGER

 Σύμβουλος Παραγωγής: JAMES ROMM | Παραγωγοί: REA APOSTOLIDES, YURI AVEROF, HEINRICH MAYER-MORONI