Εθνόσημα, έργα Τέχνης με ιστορία στα γήπεδα του Μουντιάλ

Το Μουντιάλ της Ρωσίας έχει αρχίσει, αλλά εκτός από τα γκολ και το μοναδικό θέαμα που προσφέρει, δίνει επίσης την ευκαιρία να θαυμάσουμε κομψοτεχνήματα που αποπνέουν ιστορία και πολιτισμό. Πρόκειται για τα εθνόσημα που κοσμούν τις φανέλες των εθνικών ομάδων, ορισμένα εκ των οποίων είναι ιδιαίτερης ομορφιάς και αποτελούν μέρος της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου

Στο φετινό Μουντιάλ κυριαρχεί το εθνόσημο της Ρωσίας και της εθνικής ομάδας της, το οποίο συνδέεται άμεσα με την ελληνική ιστορία, καθώς φέρει τον βυζαντινό δικέφαλο αετό και τον Άγιο Γεώργιο που σκοτώνει τον δράκο.

 Ο δικέφαλος αετός, αιώνιο σύμβολο της ορθόδοξης χριστιανικής και εξελληνισμένης Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ή Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπως αποκλήθηκε μεταγενέστερα, καθιερώθηκε από τον τσάρο Ιβάν Γ΄ έπειτα από το γάμο του με τη Βυζαντινή Πριγκίπισσα Σοφία, ανιψιά του τελευταίου Αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου. Από το γάμο αυτό, η Ρωσία υιοθέτησε το επίσημο βυζαντινό κρατικό σύμβολο, ενώ η πρώτη γνωστή αναφορά του δικέφαλου αετού ως ρωσικό σύμβολο ανάγεται χρονικά στο 1497.

Μετά το 1625, το έμβλημα άλλαξε και ο χρυσός δικέφαλος αετός διακοσμήθηκε για πρώτη φορά με τρία στέμματα. Σήμερα αυτά συμβολίζουν την ενότητα και κυριαρχία της Ρωσίας, τόσο ως σύνολο όσο και κατά τμήματα (περιοχές- δημοκρατίες). Παράλληλα, ο αετός κρατά σκήπτρο και την υδρόγειο με σταυρό. 

Εξάλλου, από την εποχή του Ιβάν Γ΄, η σφραγίδα του παρίστανε έναν καβαλάρη να σκοτώνει το δράκο και μόλις το 1730 επίσημα (με διάταγμα του Τσάρου) ορίστηκε ότι αυτός είναι ο Άγιος Γεώργιος. Η αρχαιότερη παρόμοια εικόνα ενός καβαλάρη (1390) απαντάται στις σφραγίδες του Βασιλείου Α΄, Πρίγκιπα της Μόσχας. Στην εποχή του Ιβάν Γ΄ προστέθηκε και το ερπετό ή δράκος. 

Το εθνόσημο, που υπήρχε και στην σημαία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας μέχρι το 1917, επαναφέρθηκε στη σημαία της ανεξάρτητης Ρωσίας μετά από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Έλαβε την τελική μορφή του το 1993 και καθιερώθηκε με νόμο στις 20 Δεκεμβρίου του 2000 από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Βρετανικός λέοντας

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ιστορικού εθνοσήμου είναι και αυτό της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου της Αγγλίας. Οι τρεις λέοντες που δεσπόζουν στην φανέλα της χρησιμοποιούνται ως εθνικό σύμβολο της Γηραιάς Αλβιόνας από την εποχή του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου, ο οποίος βασίλευσε τον 12ο αιώνα. Τα τρία λιοντάρια συμβολίζουν τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, τον πατέρα του, Ερρίκο Β΄ και τον προπάππο του, Ερρίκο Α΄. 

Μαζί με τους λέοντες απεικονίζονται και δέκα ερυθρόλευκα ρόδα, που είναι το σύμβολο του βασιλικού οίκου των Τυδώρ. Δημιουργός του συμβόλου των ρόδων είναι ο βασιλιάς Ερρίκος ο έβδομος, ο οποίος τερμάτισε νικηφόρα τον εμφύλιο Πόλεμο των Ρόδων, το 1485, παίρνοντας το στέμμα από τον Ριχάρδο Γ΄. Ο Ερρίκος παντρεύτηκε την Ελισάβετ του Γιορκ και γιόρτασε το γεγονός ενώνοντας το κόκκινο ρόδο, από τον βασιλικό οίκο του Λάνκαστερ, με το λευκό ρόδο του Γιορκ.  Όλα αυτά τα σύμβολα δηλώνουν σαφώς την ιστορική συνέχεια του αγγλικού έθνους.

   

Το εθνόσημο της Πορτογαλίας

Στις φανέλες των ποδοσφαιριστών της Πορτογαλίας βλέπουμε τον χαρακτηριστικό σταυρό του Τάγματος του Χριστού, εθνικό έμβλημα της χώρας από την εποχή του βασιλιά Μανουήλ Α΄ και σύμβολο των πλοίων των μεγάλων Πορτογάλων θαλασσοπόρων. Επίσης στο εθνόσημο βλέπουμε και πέντε ασπίδες, οι οποίες εκπροσωπούν τα πέντε βασίλεια που κατακτήθηκαν από τον βασιλιά Αλφόνσο Α΄.

Ο σταυρός του Τάγματος του Χριστού της Βραζιλίας

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο σταυρός του Τάγματος του Χριστού εμφανίζεται και στο εθνόσημο της εθνικής Βραζιλίας, ομάδας που έχει συμμετάσχει σε όλα τα Μουντιάλ και έχει κατακτήσει πέντε Παγκόσμια Κύπελλα, τα περισσότερα από κάθε άλλη.

Υπενθυμίζεται ότι  ο πορτογαλικός σταυρός δηλώνει το ιστορικό και πολιτιστικό παρελθόν της νοτιοαμερικανικής χώρας. Η Βραζιλία ανακαλύφθηκε το 1500 από τον Πορτογάλο εξερευνητή Πέντρο Άλβαρες Καμπράλ και ήταν αποικία του βασιλείου της Πορτογαλίας μέχρι να κηρυχθεί ανεξάρτητο κράτος, το 1822. Το εθνόσημο πλαισιώνεται από πέντε αστέρια, που συμβολίζουν τα πέντε τρόπαια. 

Το εθνόσημο της Ισπανίας

Ιδιαίτερης ομορφιάς και ιστορίας είναι επίσης το εθνόσημο που φέρουν στο στήθος τους οι ποδοσφαιριστές της Ισπανίας. Απεικονίζει δύο στήλες με στέμμα (τις στήλες του Έλληνα μυθικού ήρωα Ηρακλή στο Γιβραλτάρ) με κόκκινα λάβαρα που γράφουν το ρητό «Plus Ultra» στα λατινικά, που σημαίνει «περισσότερο μπροστά», «πάρα πέρα» και που υπαινίσσεται τον Χριστόφορο Κολόμβο και την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου, της Αμερικής. Οι δύο στήλες έχουν στη μέση έναν θυρεό, που περιέχει ένα κάστρο για το Βασίλειο της Καστίλλης, ένα λιοντάρι που φοράει στέμμα για το Βασίλειο της Λεόν, κόκκινες και κίτρινες κάθετες ρίγες για το βασίλειο της Αραγωνίας, μία αλυσιδωτή πανοπλία για το βασίλειο της Ναβάρας και τρία κρίνα σε ένα οβάλ στο κέντρο για το βασίλειο των Βουρβόνων-Ισπανίας. Ένα διακοσμητικό κόκκινο και χρυσό στέμμα βρίσκεται στην κορυφή του θυρεού.

Ο Μαύρος Αετός 

Προέλευση απευθείας από την ιστορία έχουν επίσης τα σύμβολα στις φανέλες των

Γερμανών και Πολωνών παικτών. Ο μαύρος αετός της γερμανικής ομάδας υπήρξε σύμβολο της μεσαιωνικής Γερμανίας, καθώς ο Καρλομάγνος, μετά την στέψη του ως Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το 800 μ.Χ., υιοθέτησε τον αετό της αρχαίας ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, βάζοντάς τον όμως να κοιτάζει αριστερά.  Ο γερμανικός αετός καθιερώθηκε στη σημερινή του μορφή από το κράτος της Δυτικής Γερμανίας, το 1950, και σήμερα δηλώνει την ενότητας της χώρας, μετά την επανένωση της Γερμανίας, το 1990. 


Ο Λευκός Αετός Tης Πολωνίας

Όσον αφορά την Πολωνία, το έμβλημα του Λευκού Αετού θρυλείται ότι προέρχεται από το όραμα του ιδρυτή της Πολωνίας, Λεχ, ο οποίος φέρεται να είδε τη φωλιά ενός λευκού αετού. Όταν κοίταξε προς το πουλί, μια αχτίδα ηλιακού φωτός διαπέρασε από τις φτερούγες του και έγινε δύση, ενώ τα φτερά του αετού έγιναν χρυσά και το υπόλοιπο σώμα του ήταν απλώς λευκό. Ο Λεχ ήταν ευτυχισμένος και αποφάσισε να μείνει στο μέρος αυτό και να τοποθετήσει τον αετό εκείνο στο έμβλημά του. 

Η εικόνα του άσπρου αετού εμφανίζεται πρώτη φορά σε νομίσματα του Βασιλέα Μπολεσλάβ Α΄, ενώ το τελικό σχήμα του αετού καθιερώθηκε το 1927 και σχεδιάστηκε από τον καθηγητή Ζίγκμουντ Καμίνσκι.

Ο Γαλλατικός Πετεινός
Ιδιαίτερη ιστορία έχει το σύμβολο της εθνικής Γαλλίας, που είναι ο γαλατικός πετεινός. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι ονόμαζαν την Γαλατία, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Γαλλίας, Gallia και τον Γαλάτη Gallus. Όμως gallus σήμαινε και κόκορας. Η επιλογή λοιπόν του κόκορα σαν γαλλικό σύμβολο χρονολογείται από τη ρωμαϊκή εποχή και έχει την προέλευσή της σε αυτό το λογοπαίγνιο.

Ο πετεινός κέρδισε δημοτικότητα κατά τη Γαλλική Επανάσταση γιατί αντικατέστησε τον κρίνο, σύμβολο της βασιλείας. Σήμερα, αν και δεν αποτελεί επίσημο εθνικό σύμβολο, συμβολίζει την υπερηφάνεια και το θάρρος. ενώ βρίσκεται στην κορυφή πολλών μνημείων πεσόντων που κατασκευάστηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν η Γαλλία κέρδισε το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1998, ο κόκορας απέκτησε και αστέρι!  

Μεξικάνικος χρυσαετός

Σπουδαίο είναι επίσης το σύμβολο που κοσμεί την φανέλα της εθνικής Μεξικού, καθώς πρώτοι οι Αζτέκοι, με τον μεγάλο τους πολιτισμό, εμπνεύστηκαν το σχέδιο του εθνοσήμου. Σύμφωνα με την παράδοση, ίδρυσαν την  σχεδόν 700 χρόνια πριν, στο σημείο που τους υπέδειξε ο θεός τους. Αυτό το σημείο, λέει ο θρύλος, ήταν κοντά σε λίμνη και εκεί βρισκόταν ένας αετός που καταβρόχθιζε ένα φίδι.

Πράγματι, στο σημερινό εθνόσημο, υπάρχει ένας χρυσαετός (águila real, βασιλικός αετός στα ισπανικά) που κρατάει στο ράμφος του ένα ερπετό (σύμβολο της νίκης του καλού επί του κακού). Ο αετός είναι κουρνιασμένος σε έναν κάκτο του γένους οπουντία. Ο κάκτος βρίσκεται πάνω σε βράχο, ο οποίος υψώνεται πάνω από μία λίμνη.