Εργαστήριο Ιστορίας για τη δικτατορία του Μεταξά

«Φως» σε μια ιδιαίτερη περίοδο που διαμορφώθηκε από μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα αυτή του Ιωάννη Μεταξά επιχείρησε να ρίξει το εργαστήριο Ιστορίας με θέμα «Η δικτατορία του Μεταξά, ο πόλεμος του '40 και η κατάρρευσή της»

που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του  2^ου Φεστιβάλ Spoudase στη Τεχνόπολη στο Γκάζι.

Σχετικά με το θέμα «Ιδεολογικές αντιφάσεις και πολιτική πραγματικότητα: Η δικτατορία του Μεταξά και ο πόλεμος του ΄40» τοποθετήθηκε o Ομ.Καθηγητής Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Προκόπης Παπαστράτης, ενώ το θέμα «Η αποκαθήλωση ενός δικτατορικού καθεστώτος» ανέπτυξε ο Καθηγητής Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Γιώργος Μαργαρίτης. Τη συζήτηση συντόνισε η Δρ Ιστορίας Βασιλική Λάζου.

Το πλαίσιο εγκαθίδρυσης του καθεστώτος συνδιαμορφώθηκε από παράγοντες, όπως η επιβεβλημένη έγκριση οποιασδήποτε πολιτικής εξέλιξη από το παλάτι και δη του Γεωργίου B', ενώ οι αστοί αδυνατούσαν να βρουν λύση για την ανάδειξη νέας κυβέρνησης, όπως συνέβη στην περίπτωση του καθεστώτος του Παγκάλου το 1925. Τον ρόλο των ξένων δυνάμεων σκιαγράφησε ο κ.Παπαστράτη επισημαίνοντας τα δικά τους κίνητρα για ένα περιβάλλον σταθερότητας και δη της Αγγλίας μέσω του Γεωργίου Β'. Μάλιστα στο τελευταίο απέδωσε το γεγονός ότι επέτρεψε να αναδυθεί μια δικτατορία χωρίς ούτε την υποστήριξη του στρατού, παρά μόνο των τότε σωμάτων ασφαλείας και της ΕΟΝ.

Σαφώς η μεταξική νεολαία, ΕΟΝ δεν ήταν μια ισχυρή δύναμη στην οποία θα μπορούσε να στηριχθεί η εξουσία αφού χαρακτηριστικά  χάνεται μετά την κήρυξη του πολέμου, ακόμη και τις αρχικές της πρωτοβουλίες αναλαμβάνει το παλάτι όπως τη συγκέντρωση ρούχων, τη φανέλα του στρατιώτη κ.ά..

Όπως σημείωσε ο καθηγητής, η πορεία του Μεταξά στις εκλογές 1935-36 είχε αποδείξει δεν είχε το έρεισμα του λαού σε μια είδη εύθραυστη και ιδιάζουσα δημοκρατία χωρίς σεβασμό στο λαϊκό κόμμα και με στοχοποίηση σε ότι αντιβαίνει στα συμφέροντα των ανώτερων τάξεων. Περί του μεταξικού φιλολαϊκού καθεστώτος, επισημάνθηκε ότι υπήρχε επίγνωση του ότι όταν το καθεστώς  υποχρεούται να μοιράσει όπλα  στον λαό εναντίον του εχθρού ενίοτε υφίσταται κίνδυνος να τα στρέψει και κατά της εξουσίας.

Για την ανάρρηση στην εξουσία του Μεταξά, ο κ.Μαργαρίτης σημείωσε ότι η δικτατορία

επεβλήθη με πρόσχημα τον κίνδυνο του κουμμουνισμο  καθώς και για να αποφευχθεί στον ελλαδικό χώρο ο εμφύλιος της Ισπανίας. Ανάλογα καθεστώτα είχαν σχηματιστεί στον ευρωπαϊκό σκηνικό, αφού οι άρχουσες τάξεις φοβόνταν για το μέλλον και την οικονομική κρίση. Ο πιθηκισμός ξένων μοντέλων εκδηλώθηκε στην Ελλάδα  με την ιδεολογία περί Γ’ Ελληνικού Πολιτισμού που αντιγράφει το Γ’Ράιχ και προσδοκά μια χιλιετή ακμή του ελληνικού πολιτισμού.

Σε ότι αφορά το παιχνίδι των ξένων δυνάμεων, ο κ.Παπαστράτης, διασαφηνίζοντας ότι ο Μεταξάς έχει πάψει να είναι Γερμανόφιλος, τόνισε ότι είχε προσεταιριστεί την πλευρά των Άγγλων, ενώ ήδη ως υπουργός Μεταφορών είχε περάσει στην Βουλή δυο λεόντειες συμβάσεις  υπέρ των Βρετανικών συμφερόντων. Μάλιστα είχε ζητήσει δυο φορές την σύναψη συμφωνίας με τους Άγγλους. Όσο για το περίφημο «Όχι» στους Ιταλούς, ο καθηγητής ανέφερε χαρακτηριστικά «Η άρνηση του Μεταξά στην παράδοση της Ελλάδος δεν τον κάνει λιγότερο δικτάτορα.»

Τα γεωστρατηγικά συμφέροντα ήταν ακόμη αυτά που καθόρισαν την αποχώρηση των κυβερνήσεων στην εξορία επί κατοχής (είχαν όλες την ίδια εικόνα, έναν μονάρχη παρέα με κάποιους πολιτικούς). Μάλιστα εξυπηρετούνταν το βρετανικό σχέδιο, θέτοντας  υπό έλεγχο τις μελλοντικές κυβερνήσεις,  αλλά δεν είχε προβλεφθεί από τι θα εξαρτηθεί η αντίσταση στις κατεχόμενες χώρες, δηλαδή ο παράγοντας του λαού. Τα εγχώρια πολιτικά συμφέροντα υποδαύλιζαν ακόμη  και την αντίσταση, σύμφωνα με τον καθηγητή που ανέφερε ότι πριν την συγκρότηση του ΕΑΜ, ο Γονατάς (αρχές Σεπτεμβρίου 1941) είχε προειδοποιήσει «ότι κάθε ιδέα για ένοπλη εξέγερση είναι τρέλα» και θα καταπνίξει κάθε εγχείρημα. Δυο χρόνια μετά  ιδρύονται τα τάγματα Ασφαλείας. «Δεν ήθελαν καμία ιδέα αντίστασης», τόνισε.

Σημειώνεται ότι ο κ. Μαργαρίτης υπογράμμισε στα λεγόμενά του ότι η διακήρυξη του ΟΗΕ-Χάρτα του Ατλαντικού, άλλαξε τις ισορροπίες και ανάγκασε σε άλλες αποφάσεις το Παλάτι. Ωστόσο, το θεμελιακό κείμενο στο οποίο βασίστηκε ο μεταπολεμικός κόσμος υπογράφθηκε από εξόριστες κυβερνήσεις οι οποίες νομικά δεν είχαν δικαίωμα να υπογράψουν.