Πώς συνδέονται οι ανασκαφές στο ΟΑΚΑ με το βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας της Νερατζιώτισσας;

Οι ανασκαφές στον χώρο του ΟΑΚΑ συνεχίζονται, ενώ η Β΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων είχε φέρει στο φως σημαντικά αρχαία λείψανα κατά τη διάρκεια των εργασιών για τα Ολυμπιακά Έργα. 

Δεν είναι τυχαίο καθώς στην περιοχή του Αμαρουσίου κατά την αρχαιότητα λατρευόταν η Αμαρυσία Άρτεμις και μάλιστα θεωρείται ότι κάθε Άνοιξη, διεξάγοντο αγώνες προς τιμήν της θεάς, τα Αμαρύσια, οι οποιοι τελούνταν στα νότια του Πέλικα, στην εκτεταμένη πεδιάδα όπου βρίσκεται το Ολυμπιακό Στάδιο.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Συγκεκριμένα το Μαρούσι λεγόταν Άθμονον, ή Αθμονία ή Αθμονή, αλλά  εκτιμάται ότι τα πρώτα ίχνη κατοίκησης ότι είναι  από τη Νεώτερη Νεολιθική Εποχής και ιδίως την Εποχή του Χαλκού (3000-1100 π.Χ.). Οι Αθμονείς , κατά την ελληνική μυθολογία πήραν μέρος  στην μάχη του Θησέα κατά των Παλλαντιδών στο Γαργηττό,  στο πλευρό του ήρωα. Όσοι από αυτούς σκοτώθηκαν στη μάχη ενταφιάστηκαν στη θέση Σωρός του Αθμόνου.

Το Άθμονον
Μετά τις μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε το 507/6 πχ ο Κλεισθένης χώρισε σε δέκα τμήματα την Αττική, καθένα από τα οποία αντιστοιχούσε και σε μία φυλή. Κάθε τμήμα της νέας διοικητικής διαίρεσης απαρτιζόταν από πολλούς δήμους, ένας εκ των οποίων ήταν και ο δήμος Αθμόνου.

Οι δημότες του Αθμόνου ανήκαν στην Κεκροπία φυλή. Σήμερα πιστεύεται ότι το διοικητικό κέντρο του δήμου, λατρευτικά κτήρια και σπίτια, βρισκόταν στη θέση Πέλικας, σε ύψωμα προς τα νοτιοδυτικά της μικρής πόλης του Αμαρουσίου. Οι κάτοικοι φημίζονταν για την έφεση  στις κεραμεικές τέχνες, καθώς  η περιοχή είναι γνωστή για τα πλούσια κοιτάσματα πηλού εξαιρετικής ποιότητας, κατάλληλα για την κατασκευή αγγείων.

Ρωμαϊκά μνημεία
Οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει στον χώρο των εγκαταστάσεων μνημεία κυρίως της ρωμαϊκής εποχής όπως η Ρωμαϊκή δεξαμενή στη Λασσάνη, την Πορεία πήλινου ρωμαϊκού αγωγού, την Ρωμαϊκή δεξαμενή ΒΑ Ολυμπιακού Σταδίου, την Ρωμαϊκή δεξαμενή στην οδό Σπύρου Λούη, Ρωμαϊκό βαλανείο, Φρέατα επισκέψεων Αδριανείου Υδραγωγείου (το οποίο υδροδοτούσε την Αθήνα με τα βρόχινα νερά της Πεντέλης και της Πάρνηθας). 

Γενικότερα οι κάτοικοι της περιοχής κατά τη ρωμαϊκή περίοδο προέβησαν στην κατασκευή μεγάλων δεξαμενών, με στόχο την ύδρευση της περιοχής και την άρδευση των γύρω αγρών. Τα ευρήματα δεν έχουν ακόμα δημοσιευτεί. Επίσης στον εν λόγω χώρο έχουν εντοπιστεί Ελληνιστική δεξαμενή οδού Αρτέμιδος καθώς και τη Θέση ανεύρεσης τεφροδόχου κάλπιδος κλασικών χρόνων.

Αξίζει να σημειωθεί αρχαιολογική σκαπάνη τον τελευταίο αιώνα έφερε στο φως λίγα αρχαία μνημεία, επειδή η πόλη είναι δημιούργημα της βυζαντινής περιόδου. Ενδεικτικό είναι ότι το Μαρούσι της εποχής των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 είχε μόνο 1800 κατοίκους,  εξ’ αυτών ξεχώρισε ο Σπύρος Λούης  καθώς κατέκτησε την πρώτη θέση στον τελικό αγώνα του Μαραθωνίου δρόμου.

Η σύνδεση με το βυζαντινό εκκλησάκι
Στην ευρύτερη περιοχή και συγκεκριμένα η θέση Πέλικας θεωρείται μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας. Χάρη στη διάνοιξη της Αττικής Οδού εντοπίστηκε σπουδαίο νεκροταφείο του 5ου αιώνα πΧ, με τάφους που συνοδεύονταν από εξαίρετα ζωγραφιστά αγγεία (εικ.2) και άλλα ευρήματα. Σύμφωνα με Καθ. Δημήτρης Σκιλάρντι (Β΄ ΕΠΚΑ) ο δρόμος αποτελούσε κεντρικό οδικό άξονα που οδηγούσε στον Πέλικα.

Παλαιότερες μαρτυρίες αρχαιολόγων και ερευνητών του 19ου αιώνα, μας υπενθυμίζουν την ύπαρξη βυζαντινών και μεταβυζαντινών ναϋδρίων, ενώ αναφέρουν εντοιχισμένα αρχαία θεμέλια και σημαντικό επιγραφικό υλικό που αναφέρεται στην λατρεία της θεά Αρτέμιδος. Δύο μαρμάρινοι όροι ανήκουν στο τέμενος της θεάς, ενώ σε διασωθείσα επιγραφή του 4ου αιώνα π.Χ. υπάρχει κείμενο που περιγράφει λατρεία προς τιμή της θεάς Αρτέμιδος, καθώς και ετήσιους αθλητικούς, μουσικούς και χορευτικούς αγώνες. Η θέση του αρχαίου ναού δεν μας είναι γνωστή.

Πιθανολογείται ότι η βυζαντινή εκκλησία Παναγία Νερατζιώτισσα (στη διασταύρωση των οδών Αγίου Κωνσταντίνου και Νερατζιωτίσσης), η μονόκλιτη βασιλική που ανεγέρθηκε το 850 μΧ, είναι χτισμένη επάνω στα ερείπια του ναού της Αρτέμιδος. Από το  εν λόγω ιερό αυτό, που  φέρεται να είχε το όνομα «Αμαρύσιον», φαίνεται πως πήρε το όνομά του το Μαρούσι. Πάντως είναι η μοναδική εκκλησία στο Μαρούσι στην οποία παρατηρείται πληθώρα λειψάνων από αρχαίο ναό.

Πιστεύεται ότι οι αγώνες τελούνταν στα νότια του Πέλικα, στην εκτεταμένη πεδιάδα όπου βρίσκεται το Ολυμπιακό Στάδιο. Σημειώνεται ότι αρχαιότητες που εντοπίστηκαν στις ανασκαφές της Αττικής οδού, στο Δήμο Αμαρουσίου (θέση Πέλικα) εκτίθενται στην Αρχαιολογική Συλλογή της Κηφισιάς.

Πηγές :www.culture.gr, www.oaka.com.gr, http://www.kifissia.gr/,http://www.authorwy.com,https://www.xtypos.gr