Ναύκρατις, μια ελληνική αποικία στην αρχαία Αίγυπτο πριν την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Το προνόμιο να είναι η μοναδική ελληνική πόλη που ιδρύθηκε στην Αίγυπτο πριν από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου έχει η Ναύκρατις, λιμάνι στη Μεσόγειο και κοντά στον ποταμό Νείλο. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, η πόλη ιδρύθηκε περί το 550 π.Χ. από τις ιωνικές πόλεις Μίλητο, Χίο, Φώκαια, Ρόδο, Κνίδο, Αλικαρνασσό και άλλες. 

Η Ναύκρατις ήταν φημισμένη για τα προϊόντα κεραμικής και ανθοκομικής τέχνης. Την εποχή του Φαραώ Άμαση, η ελληνική πόλη ήταν ο μόνος επιτρεπτός εμπορικός κόμβος εισαγωγής προϊόντων στην Αίγυπτο με προέλευση από την Ελλάδα. Την εποχή των Πτολεμαίων είχε πλήρη δικαιώματα πόλης, και αργότερα, στους μεταχριστιανικούς αιώνες ήταν κατοικημένη και διατηρούσε χριστιανό δεσπότη.

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Σύμφωνα με τον Αθήναιο, σπουδαία προσωπικότητα της πόλης, η ζωή στην Ναυκράτιδα είχε όλες τις ανέσεις και οι κάτοικοί της λάτρευαν την θεά Αφροδίτη. 

Αρχαιολογικές ανασκαφές που διενεργήθηκαν το 1884/85 από τον αρχαιολόγο Φλίντερς Πέτρι, κοντά στη διώρυγα του Αμπού Ντιμπάμπ, 75 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Αλεξάνδρειας, έφεραν στο φως πολλούς αρχαίους ναούς του Απόλλωνα, του Δία, της Αθηνάς και του Άμμωνα, καθώς και μια παλαίστρα, ένα κάστρο και μια βιοτεχνία για φυλαχτά. Σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος της Ναυκράτιδας σκεπάζεται από τα νερά μιας λίμνης.

Τα ιδιόρρυθμα αγγεία που κατασκευάστηκαν στην ελληνική αποικία και ονομάστηκαν από τους αρχαιολόγους ναυκρατικά, φέρουν τα στοιχεία της ανατολίζουσας τέχνης τους. Τα εν λόγω αγγεία θυμίζουν κάπως τα ροδιακά και έχουν ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τη λευκή λεία επιφάνεια, πάνω στην οποία σχεδίαζαν ερυθροκίτρινα ή κοκκινωπά ζώα, με έντονες λεπτομερειακές γραμμές. 

Κάτοψη του σχεδίου πόλεως της Ναυκράτιδας. G: Ναός των Διοσκούρων F: Ναός του Απόλλωνα E: Παλαίστρα C: Σωρός κεραμικών συντριμμάτων D: Σωρός από σκουριές B: Οικοδομή Πτολεμαίου A: Μεγάλος ναός «Ελλήνιον»

Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής περιόδου η πόλη παρήκμασε, γι΄αυτό και οι ανασκαφές δεν αποκάλυψαν κάποιο εύρημα το οποίο να χρονολογείται μετά τον 2ο αιώνα μ.Χ.  Αναδείχτηκαν ωστόσο, τα ερείπια διαφόρων ιερών, πολλές επιγραφές και αγγεία των περιοχών με τις οποίες η Ναύκρατις διατηρούσε εμπορικές σχέσεις.

O Ἀθήναιος ο Nαυκρατίτης
Αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στον Ἀθήναιο τον Nαυκρατίτη,(λατινικά: Athenaeus Naucratita ή Naucratitus‎, τέλη 2ου αιώνα μ.Χ.. - αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.). Ο Αθήναιος ήταν αρχαίος Έλληνας βιολόγος, φυτολόγος, ζωολόγος, γαστρονόμος, διαιτολόγος, ρήτορας και γραμματικός από τη Ναυκράτιδα. Αυτός ο σπουδαίος πρόγονός μας έζησε στην Αλεξάνδρεια και στη Ρώμη. 

Κυριότερο έργο του ήταν οι τριάντα τόμοι με τον τίτλο Δειπνοσοφισταί, σύγγραμα από το οποίο σώζεται μόνο η "Σύνοψις" σε 15 βιβλία, και αυτά αποσπασματικά. Στο έργο αυτό ένας Ρωμαίος οικοδεσπότης δειπνεί με τους 29 φιλοξενούμενούς του, και εν είδει συνομιλίας, περιγράφει την ζωή, τα ήθη και τα έθιμα, καθώς και την τέχνη και τις επιστημονικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων. 

Το έργο του Αθήναιου είναι μια πηγή πληροφοριών για πλήθος χαμένων αρχαιοτέρων συγγραμμάτων. Άλλα έργα του, τα οποία δεν σώζονται, είναι  τα Περί των εν Συρία βασιλευσάντων και Περί του θαλασσίου ιχθύος Θράττης.

Πηγές 

Flinders Petrie: Naukratis. Ares Publications, Chicago, Ill. 1992

Γιάννης Λάμψας, Λεξικό του αρχαίου κόσμου, τόμος Γ

Εγκυκλοπαίδεια Δομή, τόμος 20