Ιερό του Λυκαίου Διός, ένα σημαντικός αρχαίος ναός της Αρκαδίας

Μεγάλο θρησκευτικό και αθλητικό κέντρο της Αρκαδίας υπήρξε κατά την αρχαιότητα το όρος Λύκαιο, στην περιοχή του οποίου δεσπόζει το ιερό του Λυκαίου Διός. Ενδεικτικό της σημασίας του Λυκαίου όρους για τους αρχαίους Αρκάδες είναι το γεγονός ότι από αυτό το βουνό κατάγονται όλοι οι ιδρυτές των αρκαδικών πόλεων, με πρώτο τον βασιλιά Λυκάονα, ο οποίος ίδρυσε την κοντινή Λυκόσουρα. 

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Σύμφωνα με την μυθολογία, στο όρος Λύκαιο η Ρέα γέννησε τον Δία στη θέση "Κρητέα" του βουνού και εμπιστεύτηκε την ανατροφή του στις νύμφες Νέδα, Θεισόα και Αγνώ (μερικοί μύθοι αναφέρουν και τη νύμφη Ιθώμη). Οι νύμφες κράτησαν και ανέθρεψαν το θεϊκό βρέφος και το γλύτωσαν από τα δόντια του πατέρα του, Κρόνου. Κατόπιν το βρέφος το πήραν οι Κούρητες για να το διασώσουν από τις ορέξεις του Κρόνου.

Στην αρχαιότητα, το όρος Λύκαιο συγκέντρωνε όλα τα Αρκαδικά φύλα, αλλά και κατοίκους από όλη την Πελοπόννησο. Στην κορυφή του, την "ιερή κορυφή των Αρκάδων" που λούζεται από εκτυφλωτικό φως, λατρευόταν ο Λύκαιος Δίας. 

Κέντρο λατρείας ήταν το υπαίθριο Ιερό του, κοντά στην κορυφή του βουνού, με τον περίφημο βωμό των θυσιών, το τέμενος και τις εγκαταστάσεις του. Εκεί γίνονταν όλες οι θρησκευτικές τελετές αλλά και αθλητικοί αγώνες, τα Λύκαια, προς τιμήν του Λυκαίου Διός, αγώνες πολύ γνωστοί κατά την αρχαιότητα, ιδίως στη Πελοπόννησο. 

Το ιερό του Λυκαίου Διός ήταν το σπουδαιότερο σε όλη την Αρκαδία. Ο σημερινός αρχαιολογικός χώρος του ναού του Λυκαίου Διός βρίσκεται κοντά στο χωριό Άνω Καρυές, 30 χιλιόμετρα από τη Μεγαλόπολη, 

Τα σημαντικότερα μνημεία του είναι το ιερό του Λυκαίου Διός με τον Βωμό και τον περίβολό του, κοντά στην κορυφή του Λυκαίου όρους, αλλά και το Στάδιο, ο Ιππόδρομος, οι Δεξαμενές, οι Κρήνες και οι Ξενώνες που βρίσκονται σε ένα μικρό και γαλήνιο οροπέδιο ("Κάτω Κάμπος" ή "Ελληνικό") 3 χιλιόμετρα χαμηλότερα. 

Το Ιερό του Διός, στην κορυφή "Προφήτης Ηλίας" του Λυκαίου, ήταν απέριττο και λιτό. Σώζονται τείχη και βωμός-τύμβος από χώμα, το "χώμα γης του Παυσανία", όπου τελούνταν θυσίες στον Δία, με σχήμα στρογγυλού αλωνιού και διαμέτρου 30 μ. και ύψους 1.5 μ. 

Κάτω από το βωμό υπάρχουν δύο βάσεις κιόνων οι οποίες στήριζαν κατά την παράδοση δύο χρυσούς αετούς που κοιτούσαν συμβολικά ο ένας προς την ανατολή και ο άλλος προς την δύση. Το τέμενος ήταν άβατο - μόνον ο ιερέας είχε δικαίωμα να εισχωρήσει - αφού η λατρεία και οι μυσταγωγίες εδώ ήταν απόκρυφες.

Στο οροπέδιο υπήρχε επίσης μικρός ναός αφιερωμένος στον Πάνα και άλσος δένδρων. 

Δίπλα, στο Στάδιο και στον Ιππόδρομο διεξάγονταν τα αρχαία Λύκαια, που περιελάμβαναν αθλητικούς και ιπποδρομιακούς αγώνες. Σήμερα σώζονται διάσπαρτα μερικά λίθινα εδώλια και βάσεις ανδριάντων.

Η οδική πρόσβαση στον αρχαιολογικό χώρο του ιερού του Λυκαίου Διός γίνεται από ομαλό επαρχιακό δρόμο που περνάει από τα χωριά Λυκόσουρα, Λύκαιο και Άνω Καρυές. Στο στάδιο οδηγεί χωματόδρομος από τις Άνω Καρυές (3 χλμ.), ενώ προς το ιερό υπάρχει διασταύρωση λίγο πριν από αυτό.

Περιμετρικά του Λυκαίου Όρους βρίσκονταν και άλλα ιερά και πόλεις, ξεκινώντας από τα ανατολικά του βουνού, όπου υπήρχε ιερό του Απόλλωνος, του επονομαζόμενου Παρράσιου ή Πύθιου και καταλήγοντας στη Φιγάλεια και το ναό του Επικουρείου Απόλλωνος, ο οποίος είναι ορατός από το βωμό του Δία στην κορυφή του Λυκαίου Όρους. 

Οι πρώτες ανασκαφές στο χώρο του Λυκαίου όρους έγιναν κατά τα έτη 1902 - 1904 από την Αρχαιολογική Εταιρεία, με υπεύθυνο τον αρχαιολόγο Κ. Κουρουνιώτη. Είχαν προηγηθεί μικρές έρευνες το 1899, από τον Κ. Κοντόπουλο στην περιοχή του σταδίου και στην κορυφή με τον βωμό.

Το 2006 ξεκίνησαν νέες ανασκαφικές έρευνες από την Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών, υπό τον Ντέιβιντ Γκίλμαν Ρομάνο και τον Μιχάλη Πετρόπουλο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ανασκαφών αυτών στον βωμό, οι οποίες συνεχίζονται, η ύπαρξη ιερού και θυσιών ανάγεται στην Πρωτοελλαδική Εποχή (3000 π.Χ.). Ήρθαν στο φως πολλά ευρήματα με σημαντικότερο έναν λίθινο σφραγιδόλιθο μινωικής προέλευσης. 

Τα ευρήματα των ανασκαφών υποστηρίζουν την θεωρία των αρχαίων Αρκάδων για γέννηση του Δία στην Αρκαδία και όχι στην Κρήτη. 

Εξάλλου, τον Αύγουστο του 2016, ανακαλύφθηκε στην περιοχή του Λυκαίου όρους ταφικό όρυγμα, το οποίο περιείχε έναν καλά διατηρημένο ανθρώπινο σκελετό. Η εν λόγω ταφή να χρονολογείται στον 11ο αιώνα π.Χ. και είναι τοποθετημένη στο μέσο του βωμού. 

Πηγές 

http://arcadia.ceid.upatras.gr/

http://odysseus.culture.gr/

https://www.cnn.gr/