Ποια είναι η ιστορία του αρχαίου Ηραίου Περαχώρας;

Από τα σπουδαιότερα αρχαία ιερά στις ακτές του Κορινθιακού Κόλπου ήταν το Ηραίον, ένας ναός αφιερωμένος, όπως μαρτυρά το όνομά του, στην θεά Ήρα. Ερείπια του αρχαίου ιερού σώζονται στην ομώνυμη περιοχή, η οποία βρίσκεται στη χερσόνησο της Περαχώρας, στα βόρεια του Κορινθιακού Κόλπου και στο δυτικό άκρο της οροσειράς των Γερανείων.

Από τις ελάχιστες αρχαίες αναφορές στο Ηραίο Περαχώρας, η πιο εκτενής είναι αυτή του Ξενοφώντα στο εδάφιο σχετικά με τον Κορινθιακό Πόλεμο (391-390 π.Χ).  

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Η ίδρυση του λατρευτικού χώρου της Ήρας υπολογίζεται κατά την Γεωμετρική Περίοδο (τέλη του 9^ου αι. π.Χ, ή και νωρίτερα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η περιοχή της Περαχώρας (που σήμερα βρίσκεται στον νομό Κορινθίας) ανήκε στα Μέγαρα μέχρι τις αρχές του 8^ου αι. π.Χ, και άρα η ίδρυση του πρώτου ιερού της Ήρας ήταν υπό την μέριμνα των Μεγάρων. 

Να σημειωθεί ότι οι Μεγαρείς δεν ήταν φιλικά προσκείμενοι προς την Κόρινθο, ενώ η περιοχή της Περαχώρας θα περάσει στον έλεγχο της Κορίνθου κατά τον 8^ο αι. π.Χ. 

Κατά την αρχαϊκή περίοδο (γύρω στον 6^ο αι. π.Κ.Χ.), εκτός από τα λατρευτικά κτίρια θα κατασκευαστούν και άλλοι χώροι, όπως η "δυτική αυλή", η "στοά" και το "εστιατόριο". Ο ιερός χώρος εγκαταλείφθηκε πιθανότατα μετά από την καταστροφή της Κορίνθου από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ.. 

Μεταγενέστερα, στην περιοχή του Ηραίου θα κτιστεί ο χριστιανικός ναός του Αγίου Ιωάννη, ο οποίος θα μετακινηθεί στην τωρινή του θέση, κατά την περίοδο των ανασκαφικών εργασιών από Βρετανούς αρχαιολόγους.  

Η Βρετανική Σχολή Αθήνας πραγματοποίησε συστηματικές ανασκαφές στο Ηραίο, κατά τα έτη 1930-1933και 1938-1939. Αργότερα, ο Βρετανός αρχαιολόγος Τ. Τόμιλνσον ανέλαβε την διεύθυνση των ανασκαφικών ερευνών από την δεκαετία του ’60 έως την δεκαετία του ’80. 

   Ο αρχαιολογικός χώρος 

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου περιλαμβάνει τα παρακάτω κτίσματα και χώρους:

·         H "δυτική αυλή" (6^ος αι. π.Χ.). Το κτίριο βρίσκεται δυτικά του μικρού κόλπου και πιθανότατα ο χώρος ήταν μερικώς στεγασμένος. Στο ίδιο χώρο κατά την ρωμαική εποχή θα ανεγερθεί οικία (villa romana). Η ρωμαϊκή κατοικία ήταν ένα επιμήκες κτίσμα με 5 διαδοχικά δωμάτια  (μεταξύ των οποίων μαγειρείο, ελαιοτριβείο και αποθηκευτικούς χώρους). Το κτίσμα εξετάστηκε, αποτυπώθηκε και τελικά απομακρύνθηκε ολοκληρωτικά κατά την διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών υπό τον Βρετανό αρχαιολόγο Πέιν. 

·         Το ιερό της Ήρας (Άκραιας και Λιμένιας) (τέλη του 6^ου αι. π.Χ.). Πρόκειται για το κτίριο του οποίου τμήματα είναι ακόμη ορατά στον αρχαιολογικό χώρο. Το κτίσμα παρουσιάζει μετασκευές κατά την περίοδο του 4^ου αι. π.Χ. Το νότιο τμήμα του έχει σχεδόν ολοσχερώς καταστραφεί. Σε αυτό το σημείο εντοπίστηκε νεότερη ασβεστοκάμινος – το ημικυκλικό ίχνος καύσης στα νότια του ναού.

·         Ο αρχαϊκός ναός. Πρόκειται για το πρώτο λατρευτικό κτίσμα του χώρου και χρονολογείται στην Γεωμετρική περίοδο.Το κτίσμα καταστράφηκε, πιθανόν από σεισμό κατά την αρχαϊκή περίοδο.

·         Ο βωμός. Το κτίσμα ανεγέρθηκε την ίδια περίοδο με το αρχαϊκό Ιερό της Ήρας (6^ος αι. π.Χ. ) ενώ έγινε προσθήκη περιμετρικής κιονοστοιχίας κατά τον 4^ο αι. π.Χ. ( ταυτόχρονα με την ανέγερση της Στοάς).

·         Η "στοά". Το κτίριο βρίσκεται ανατολικά του μικρού κόλπου και σχηματίζει ένα Γ. Υψωνόταν σε δύο ορόφους, οι κίονες του ισογείου ήταν δωρικού ρυθμού και του ορόφου ιωνικοί ημικίονες. Η κατασκευή αποδίδεται στον Δημήτριο τον Πολιορκητή (4^ος αι. π.Χ.) και ίσως να συνδέεται με την πιθανή καταστροφή της Δυτικής Αυλής από τον Αγησίλαο (390 π.Κ.Χ.), ενώ η παρουσία από πολλά ίχνη καύσης οδηγούν τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για καταστροφή από πυρκαγιά κατά την ρωμαϊκή εισβολή το 146 π.Χ..

·         Η αψιδωτή δεξαμενή (6^ος αι.π.Χ.). Το κτίσμα σώζεται σε πολύ καλό βαθμό και είναι πιθανότατα σύγχρονη του ναού της Ήρας Άκραιας.

·         Τα υδραυλικά έργα. Κατασκευές που αφορούν κανάλια και άλλες στέρνες, που δημιουργούν ένα δίκτυο στην ευρύτερη περιοχή.

·         Το "εστιατόριο". Το κτίριο περιλαμβάνει δύο κύριους χώρους και έναν προθάλαμο. Τα δύο δωμάτια είναι ισομεγέθη και ήταν χώροι εστίασης που περιλάμβαναν 11 κλίνες το καθένα.(σημειώνεται ότι τέτοιου είδους κτίσματα ήταν προσβάσιμα μόνο για τα πιο εξέχοντα μέλη της κοινωνίας).

·         Η "ιερή δεξαμενή". Το συγκεκριμένο σημείο ονομάστηκε έτσι λόγω του μεγάλου όγκου κινητών ευρημάτων λατρευτικού χαρακτήρα (αφιερώματα). Παρόλα αυτά το σημείο αφορά μικρή τεχνική δεξαμενή για την συγκέντρωση όμβριων υδάτων, για αυτό τον λόγο οι ερευνητές αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο της εναπόθεσης από φυσικά αίτια ( τα ευρήματα να προέρχονται από το κτίριο της Εστίας – που βρίσκεται κάποια μέτρα πιο ανατολικά – και να έχουν παρασυρθεί από τα νερά της βροχής). Έχει υπάρξει προσπάθεια να συνδεθεί το συγκεκριμένο σημείο εναπόθεσης με μαντικές τελετουργίες οι οποίες αναφέρονται από τον  Στράβωνα παρόλα αυτά η συστηματική εναπόθεση λατρευτικού υλικού και τελετουργικού χαρακτήρα στο συγκεκριμένο σημείο δεν έχει ακόμα ικανοποιητικά υποστηριχθεί.

·         Το "μνημειώδες κλιμακοστάσιο" , το οποίο οδηγούσε στα ανώτερα επίπεδα του χώρου του Ηραίου.

·         Το κτίριο της Εστίας, αρχικά το κτίριο είχε ερμηνευτεί ως το Ιερό της Ήρας Λιμένιας ( σε παλαιότερες δημοσιεύσεις προτεινόταν ότι το κτίριο λειτουργούσε ως ναός μετά την κατάρρευση του γεωμετρικού ναού και πριν την κατασκευή του αρχαϊκού, το κτίριο χρονολογείται στον 7^ο αι. π. Χ. και είναι σε χρήση μέχρι τον 5^ο αι.π. Χ. , που πιθανόν να καταστράφηκε από κάποια φυσική καταστροφή^[9].

·         Η κυκλική δεξαμενή, βρίσκεται 200 μ. ανατολικά του κτιρίου της Εστίας και πιθανολογείται ότι πρόκειται για το κτίσμα στο οποίο αναφέρεται ο Ξενοφών, ο οποίος παρουσιάζει τον Αγησίλαο καθισμένο πάνω σε μία κυκλική κατασκευή ενώ επιθεωρεί την μετακίνηση λάφυρων και αιχμαλώτων κατά το 390 π.Κ.Χ.

·         Τα οχυρωματικά τείχη τμήματα των οποίων είναι ορατά κυρίως στα πιο μεγάλα υψόμετρα του ακροατηρίου και γύρω από τον σύγχρονο φάρο.

·         Το "λιμάνι", ο χώρος του Ηραίου έπρεπε να είχε κάποιο είδος θαλάσσιας πρόσβασης, δεδομένων των αρχαίων αναφορών και της επίκλησης της Ήρας "Λιμενίας". Ο μικρός κόλπος μπροστά από τον αρχαιολογικό χώρο έχει προταθεί ως πιθανή λιμενική πρόσβαση. 

Πηγές 

https://peloponnese.events

Tomlinson R.A. 1966. "Perachora". AD 21.

Tomlinson R.A. 1977. "The Upper Terraces at Perachora

Κίσσας Κ. 2013. Αρχαία Κορινθία : από τους προϊστορικούς χρόνους έως το τέλος της αρχαιότητας, Αθήνα : Εκδόσεις Φοίνιξ

Salmon J. 1972. "The Heraeum at Perachora and Early Corinth and Megara"