Περίπατος στην καρδιά της Αθήνας: Πώς ο Τσίλερ έδωσε το στίγμα του στην Αθήνα;

Μέσα στη τσιμεντένια πόλη, το μικρό παλάτσο που δημιούργησε ο Ερνέστος Τσίλλερ μοιάζει με όαση. Οι περισσότεροι το γνωρίζουν για τα κιγκλιδώματα και τα σύμβολα που φέρουν αυτά. Οι περισσότερο μυημένοι στη Τέχνη απολαμβάνουν μια βόλτα στο εσωτερικό του που αποτελεί κομψοτέχνημα αρχιτεκτονικής και οι λάτρεις του κέντρου της πόλης συχνάζουν στο καφέ που φιλοξενείται στον εναπομείναντα κήπο του.

Την υπογραφή του στο αστικό τοπίο της Αθήνας άφησε ο Ερνέστος Τσίλλερ με το Ιλίου Μέλαθρον, το Μέγαρο που δημιούργησε για τον Ερρίκο Σλήμαν. Ο Σάξονας αρχιτέκτονας χάρισε πραγματικά στολίδια στην πόλη, όπως μας εξήγησε ο Αθηναιογράφος, Νίκος Βατόπουλος στον «Περίπατο στην καρδιά της Αθήνας» που διοργάνωσε το Δίκτυο Πολιτισμού του Δήμου Αθηναίων.

Καθώς σταθήκαμε στον προαύλιο χώρο του Ιλίου Μέλαθρον, σημερινού Νομισματικού Μουσείου, στις αρχές  της Πανεπιστημίου, κοντά στην πλατεία Συντάγματος, ο κ. Βατόπουλος ως βαθύς γνώστης της ιστορίας της πόλης και των ανθρώπων της, μας μίλησε με θαυμασμό για τον ερασιτέχνη αρχαιολόγο, Ερρίκο Σλήμαν, τον μεγάλοταξιδευτή και παθιασμένο Φιλέλληνα. Με την γερμανική καταγωγή να τους ενώνει, ο Τσίλερ σχεδίασε για τον  φίλο του ένα κτίριο «συμπερίληψη» της φιλοσοφίας του Ερρίκου Σλήμαν, που έφερε με την αρχαιολογική του σκαπάνη στο φως του θησαυρούς της Τροίας.

 «Όλα είναι  σχεδιασμένα κατόπιν μελετημένης σκέψης» τόνισε ο Αθηναιογράφος, φέρνοντας ως παράδειγμα την καγκελόπορτα με τις μέδουσες, τις σφήκες καθώς την σβάστικα, το αρχαίο σταυροειδές σύμβολο, που σήμαινε την ευζωία, τον ήλιο, το φως την λαμπρότητα… «Ένα σημάδι ευτυχίας, γι’ αυτό μπαίνει σε σπίτια εκείνη την εποχή, γι’ αυτό και το ναζιστικό κόμμα πήρε αυτό το σύμβολο και πλέον κλειδώθηκε και δεν μπορεί να αναπαραχθεί πουθενά» μας διευκρίνισε ο κ. Βατόπουλος.

Η εν λόγω οικία ήταν η σπουδαιότερη από πλευράς μεγαλείου στην Αθήνα τα τέλη του 19^ου αιώνα. Μειονέκτημα ότι ήταν απέναντι από τους βασιλικούς στάβλους και η μυρωδιά ήταν πολύ έντονη. Οι κάτοικοι του μεγάρου αποζημιώνονταν όμως από την θέα προς την πλατεία Συντάγματος.

Σήμερα πια «είναι ένα μουσείο του εαυτού του και την παράσταση κλέβει το ίδιο το κτίριο καθώς είναι  διάστικτο από καταπληκτικές οροφογραφίες»,ανέφερε ο κ .Βατόπουλος. Όσο για τον εκπληκτικό εσωτερικό διάκοσμο, φέρει το κόκκινο της Πομπηίας και είναι γεμάτο με αρχαία ρητά που έχει επιλέξει ο ίδιος ο Σλήμαν που ήταν  αρχαιολάτρης.

Ο Τσίλερ λόγω της οικονομικής ευρωστίας του Σλήμαν είχε την άνεση να σχεδιάσει, αξιοποιώντας την φαντασία του μια νέο-αναγεννηιακή βίλα στο κέντρο των Αθηνών, «ένα κτίριο που έχει την ρυθμολογία ενός Ιταλικού παλάτσο» σήμερα χαρακτηριστικά ο κ. Βατόπουλος.

Άκρως ενδιαφέροντα είναι τα αρχιτεκτονικά του χαρακτηριστικά «δεν έχει το κτίριο στοιχεία του Αθηναϊκού κλασικισμού, αλλά στοιχεία ενός διεθνούς κοσμοπολιτισμού της εποχής, κάτι που ο Τσίλερ το φέρνει στην Ελλάδα και μπολιάζει το πρώιμο δωρικό, αυστηρό και «γερμανότροπό» κλασικισμό επί Όθωνος και Αμαλίας, με ένα πιο ελεύθερο ιταλικό στυλ, διαμορφώνοντας την τσιλερική αισθητική» εξηγεί ο Αθηναιογράφος.

Η σκάλα

Για το Μέγαρο του Σλήμαν φτιάχνει την υπέροχη ημικυκλική σκάλα που είναι συγγενής σε τυπολογία με αυτή της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Αξίζει να σημειωθεί ότο η Εθνική Βιβλιοθήκη διατηρεί και αυτή  το ημικυκλικο κλιμακοστάσιο της ίδιας λογικής με αυτό του Ιλίου Μέλαθρον. 

Σε αυτή την περίπτωση όμως δημιουργήθηκε και αυτό από το Τσίλερ πάνω σε σχέδια του Θεόφιλου Χάνσεν, του Δανού σχεδιαστή στο γραφείο του οποίου είχε προσληφθεί αρχικά. Για την ιστορία αναφέρεται ότι το κτίριο της Βιβλιοθήκης  είχε χρηματοδοτηθεί από τα αδέλφια Βαλλιάνους από την Κεφαλονιά. Σημειώνεται ότι η Εθνική Βιβλιοθήκη μαζί με τα κτίρια της Ακαδημίας και του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου αποτελούν την περίφημη «Τριλογία».

Ο κήπος

Η μελέτη του Κήπου πραγματοποιήθηκε παράλληλα με αυτή της οικίας. Πρόκειται για έναν βοτανικό κήπο με φυτά της Αττικής που φιλοξενούσε ελεύθερα ζώα μέχρι και πιθήκους. Για τον κήπο μας περιέγραψε με ενθουσιασμό ο κ. Βατόπουλος ότι ήταν «ένας τόπος φαντασία ουτοπίας, χάρη στην οικονομική άνεση δημιουργήθηκε ένας κόσμος περίκλειστος και αυτόνομος προσωπικός».

Τα δε αγάλματα με τα οποία ήταν διακοσμημένος ήταν αντίγραφα με θεότητες από το αρχαιολογικό μουσείο της Νάπολης. Ο κήπος του Σλήμαν στολίζεται με θεότητες, όλα τα μοτίβα της νεοαναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Επίσης, όπως πρόσθεσε ο κ. Βατόπουλος υπήρχαν ζεύγη κεραμικών αγαλμάτων και στη στέψη του κτιρίου. Συνολικά 20 αγάλματα υπήρχαν ανά ζεύγη ή τριάδες τα οποία αφαιρέθηκαν πριν τον πόλεμο, γιατί έπεσε ένας ζεύγος ευτυχώς χωρίς θύματα, οπότε για λόγους ασφαλείας αφαιρέθηκαν. Σήμερα, για την ακρίβεια, φυλάσσονται κάποια αντίγραφα στον κήπο και κάποια στην Εθνική Πινακοθήκη. Όπως εξήγησε ο κ. Βατόπουλος πολλά κτίρια της Αθήνας είχαν αγάλματα τα οποία έχουν κατέβει.

Σε ότι αφορά το ιδιαίτερο αυτό παλάτσο, το Ιλίου Μέλαθρον θα πρέπει να ερμηνευθεί «ως  εκδήλωση ενός πολύ εκκεντρικού αλλά πετυχημένου αρχαιολόγου».