Η Αθήνα που «πάλλεται»... Μια συζήτηση για την πόλη μας με «μαέστρο» τον Ν. Βατόπουλο

Η Αθήνα ως ένα μητροπολιτικό κέντρο που «πάλλεται», μέ-σα από τις ασυνέχειες της και την ρευστότητά της, μέσα από τα ιστορικά ρήγματα που αντανακλώνται στα χρονικά «άλματα» μεταξύ των μνημείων  αρχιτεκτονικής κληρονομιάς απασχόλησαν την συζήτηση «Η Αθήνα παλίμψηστο συμβολισμών». Ο διάλογος διάνοιξε χθες  στον Πολυχώρο των  εκδόσεων Μεταίχμιο χάρη στο βιβλίο του Αθηναιολόγου Νίκου Βατόπουλου, δίνοντας την ευκαιρία να αναδειχθούν σύγχρονα ζητήματα ποιότητας του καθημερινού μας βίου, εξαιτίας της έλλειψης εν γένει «νοικοκυροσύνης» και της παραμέλησης των δημόσιων χώρων.

Εξίσου σημαντικό είναι ότι από τους συνομιλητές και το  κοινό δόθηκε φως σε βαθύτερους παράγοντες των σύγχρονων προβλημάτων όπως είναι η μη ομαλή ενσωμάτωση των ροών των εσωτερικών μεταναστών περασμένων δεκαετιών αλλά και η πάσχουσα ιστορική μας μνήμη. Από την συζήτηση δεν θα μπορούσε να λείψει η έννοια του κέντρου της πόλης, όπως αυτή διαμορφώνεται σήμερα με τη δημιουργία άβατων.

Της Μαρία Αλιμπέρτη

Το κοινό εξήρε την συμβολή του δημοσιογράφου Νίκου Βατόπουλου στην «επαναμυθολόγηση» της Αθήνας μέσα από την ματιά του και την προσέγγιση του αστικού αθηναϊκού τοπίου, «μια πτήση στο αστικό περιβάλλον», όπως την χαρακτήρισε ο ίδιος. Ένα βλέμμα χωρίς εξιδανίκευση, αλλά με κριτική διάθεση που θα λειτουργήσει ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενεές των Αθηναίων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το επόμενο βιβλίο του κυκλοφορεί στις 14 Νοεμβρίου με το οποίο «απιστεί» στην Αθήνα, καθώς το δημοσιογραφικό του «δαιμόνιο» τον οδήγησε να καταγράψει την αρχιτεκτονική πολιτιστική μας κληρονομιά και συνάμα την μνήμη της 24 πόλεων-πρωτευουσών νομών. Το νέο εγχείρημα φέρει το τίτλο «Όπου και να ταξιδέψω» και εμπεριέχει φωτογραφίες και κείμενα που προέκυψαν από την προσωπική του αυτοψία. Ο πρώτος τόμος του πονήματος θα παρουσιαστεί στις 18 Νοεμβρίου στον Ιανό.

Με πυρήνα των αναζητήσεών του, όμως πάντα την Αθήνα, ο κ. Βατόπουλος μας προβληματίζει ή καλύτερα μας προσκαλεί να την μάθουμε και να την αγαπήσουμε. Για τον σκοπό αυτό αποτέλεσε λοιπόν τον «μαέστρο» μιας ακόμη συζήτησης για την πόλη. Παρουσιάζοντας τους συνομιλητές του  συγγραφείς κ.κ. Κώστα Κατσουρλή και Κωνσταντίνο Τζαμιώτη εξήγησε ότι πρόκειται για δυο λογοτέχνες που βλέπουν την πόλη συνειδητά ή ασυνείδητα ως κοινωνικό πρόσωπο, ως ήρωα στα έργα τους. Κάνοντας αναφορά  στο έργο του βραβευμένου συγγραφέα Κωνσταντίνου Τζαμιώτη με το «Ίσως την επόμενη φορά» και του πολυγραφότατου Κώστα Κατσουρλή «Νυχτερινό Ρεύμα» επεσήμανε ότι σκιαγραφούν τον νέο «ανθρωπότυπο» της πόλης με τα τρωτά σημεία αλλά τα χαρίσματά του.

Μέσα από τις λογοτεχνικές «ιχνηλασίες» τους αλλά και τα βιώματά τους οι συγγραφείς διαφώτισαν διάφορες πλευρές του φαινομένου της Αθηναϊκής πρωτεύουσας. Από συμβολική απόψεως η Αθήνα έχει ταυτιστεί με την Ακρόπολη και την αρχαιοπρέπειά της ή την αρχαιομανία ,ενώ ο Λυκαβηττός με την σύγχρονη Αθήνα, όπως επεσήμανε ο κ. Κατσουλάρης, με τον κ. Βατόπουλο να υπογραμμίζει το γεγονός ότι σε αρκετές περιπτώσεις η σύγχρονη Αθήνα «καταδυναστεύεται» από την αρχαιολατρία.  

Ο κ. Κατσουλάρης υπέδειξε ως παράγοντα ανασταλτικό για την ομαλή ανάπτυξη της πόλης το χάσμα στην κοινωνική  συνύπαρξη των Αθηναίων, που  κατά την αστική ανάπτυξή της με βίαιο τρόπο μια μεγάλη μερίδα αυτών βρέθηκαν εσωτερικοί μετανάστες στην πρωτεύουσα. Όπως  τόνισε ο κ. Κώστας Κατσουλάρης  η Αθήνα είναι «συμπίλημα» πολλών πραγμάτων και δεν προέκυψε κάτω από μια συγκροτημένη προσπάθεια, που να ενέχει κάποια προσπάθεια σχεδιασμού. 

Χαρακτηριστικό της είναι η πολυδιάσπαση της εξαιτίας των διαφορετικών νοοτροπιών των Αθηναίων που έφεραν στο αστικό περιβάλλον  από την Περιφέρεια οι κάτοικοί της. Οι νεοφερμένοι κάτοικοι της δεκαετίας του 60’ δεν αγάπησαν την πόλη, όπως καταδείχθηκε από την ξεπερασμένη  πια - ευτυχώς - αρνητική στάση τους απέναντι στο αστικό περιβάλλον. Οι νεότερες γενιές αγάπησαν την Αθήνα και ανακαλύπτουν τις γειτονιές της, σύμφωνα και με το παράδειγμα της επανα-οικειοποίησης ξεχασμένων γειτονιών της και την ανάπτυξη τους πριν η κρίση «χτυπήσει» την Αθήνα και φέρει την οικονομική καταστροφή του κέντρου με χαρακτηριστικό παράδειγμα την οδό Σταδίου.

Συμφωνώντας με τον προλαλήσαντα ως προς τις ασυνέχειες της πόλης ο κ. Κωνσαντίνος Τζαμιώτης επεσήμανε ότι παρά το γεγονός ότι η πόλη είναι πιο αρχαία από άλλα μητροπολιτικά κέντρα δεν διατηρεί μια ιστορική συνέχεια , ενώ ακόμη αντίθετα με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις που εμφανίζουν φυγόκεντρες τάσεις σε ότι αφορά τα προβλήματά τους «εμείς κρατάμε τα προβλήματα στον ιστορικό κέντρο» σημείωσε.

Χαρακτηριστική είναι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, κάτοικο των Εξαρχείων, η «σμίκρυνση» της πόλης πάνω από την 3^η Σεπτεμβρίου και την Αχαρνών, παλιές γειτονιές περιπάτου. Καθοριστικός είναι και ο παράγοντας της προβληματικής μας στάσης απέναντι στους δημόσιους χώρους που αντιλαμβανόμαστε ως απειλητικούς και δεν αξιοποιούμε την χρήση για την οποία δημιουργήθηκαν.

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του κοινού προκάλεσε η αναφορά στην σκανδαλώδη εγκατάλειψη των μνημείων όχι μόνο των αρχαίων αλλά και νεότερων, όπως των οικιών των ποιητών Παλαμά και Λαπαθιώτη. 

 Αξίζει να σημειωθεί η αναφορά του στην Πολιτεία του Πλάτωνα,  όπου επισημαίνεται ο κίνδυνος κλονισμού της πίστης στη Δημοκρατία όταν η πολιτεία εγκαταλείψει ή  παραμελήσει έστω και το τελευταίο πυργίσκο στο έσχατο σημείο της πόλης.

Μετά προσοχής οι παρευρισκόμενοι παρακολούθησαν την προβολή των φωτογραφικών ντοκουμέντων από την πλούσια συλλογή του κ. Βατόπουλου, με την οποία και ανέδειξε την ιστορία του «κλεινού άστεως», τις ομορφιές αφανών συνοικιών όπως αυτών στον Λόφο Σκουζέ, τα ενδημικά δέντρα των ακακιών στην Μιχαήλ Βόδα αλλά και την αναγκαιότητα διάσωσης των αρχιτεκτονικών τεκμηρίων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα στην οδό Μυρσίνης, κάτω από την Αχαρνών, ένα δρομάκι κόσμημα με μονώροφές κατοικίες που φέρουν μετόπες λες και βγήκαν από τσαρουχικά σκηνικά όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο κ. Βατόπουλος.