Ποιά αρχαία πόλη συνδέει την Μακεδονία με την Άνδρο; Για ποιο οίκημα φημίζεται;

Κάτοικοι του κυκλαδικού νησιού της Άνδρου έφτασαν μέχρι την Μακεδονία και ίδρυσαν, το 655 π.Χ., μια πόλη, την Άργιλο, με σκοπό να ελέγχουν τις πλούσιες σε πρώτες ύλες εκβολές του ποταμού Στρυμόνα στο βόρειο Αιγαίο. Η αρχαία Άργιλος βρίσκεται κοντά στα σημερινά Νέα Κερδύλλια Σερρών, επί της παλιάς Εθνικής Οδού Ασπροβάλτας – Καβάλας. 

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου

Στην μακεδονική ακτή του Αιγαίου, σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων δυτικά από το δέλτα του ποταμού Στρυμόνα και την Αμφίπολη, βρίσκεται η αρχαία Άργιλος κατέχει έναν λόφο που ονομάζεται Παλαιόκαστρο. Ο λόφος, επί του οποίου βρίσκεται μια ακρόπολη σε υψόμετρο 80 μέτρων, είναι φύσει προστατευμένος από την δυτική και την βόρεια πλευρά του, ενώ η νοτιοανατολική πλευρά του φθάνει μέχρι την θάλασσα.

Η θέση της αρχαίας Αργίλου αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά από τον αρχαιολόγο Πεντριζέ το 1883, ο οποίος βασίστηκε στα γραπτά του Πατέρα της Ιστορίας, Ηροδότου. Ο σπουδαίος αρχαίος Έλληνας ιστορικός αναφέρει πως όταν ο περσικός στρατός του Ξέρξη διέσχισε τον Στρυμόνα, κατά την περσική εισβολή στην Ελλάδα το 480 π.Χ., η πρώτη πόλη που αντιμετώπισε ήταν η Άργιλος. 

Τον αρχαιολογικό χώρο επισκέφθηκαν εκ νέου ο Κολλάρ και ο Ντεβαμπέζ το 1930, χωρίς όμως να προχωρήσουν σε ανασκαφές. Έπρεπε να φθάσουμε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, για να ανακαλυφθούν, από Έλληνες αρχαιολόγους, δύο μακεδονικοί τάφοι που ανήκουν στη νεκρόπολη της Αργίλου.

Η συστηματική αρχαιολογική έρευνα άρχισε το 1992 από κοινή ομάδα Ελλήνων και Καναδών αρχαιολόγων, της Εφορίας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Καβάλας και του Πανεπιστημίου του Μόντρεαλ αντίστοιχα. 

Υπό την καθοδήγηση των αρχαιολόγων Ζήση Μπόνια και Ζακ Περό, περισσότεροι από 20 φοιτητές αρχαιολογίας καναδικών και ευρωπαικών πανεπιστημίων συμμετέχουν στις ανασκαφές κάθε χρόνο, έχοντας την βοήθεια εργατών και ακαδημαικών που ειδικεύονται σε διάφορους τομείς της ελληνικής αρχαιολογίας (αρχιτεκτονική, κεραμική κ.ά.).

Τα τελευταία χρόνια, η αρχαιολογική σκαπάνη στην Άργιλο έφερε στο φως εμπορικά κτίσματα, λιθόστρωτη οδό και πολλές οικίες. Έχουν επίσης ανακαλυφθεί πολλά κεραμικά αγγεία και άλλα σημαντικά ευρήματα - όπως η θύρα ενός μακεδονικού τάφου - τα οποία εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σερρών.

Γνωστό είναι το Αρχοντικό της Αργίλου, ένα μεγάλο διώρομο οίκημα που διέθετε και ελαιοτριβείο, κατά κάποιες πηγές το αρχαιότερο της Ελλάδας. Ίσως όχι τυχαία η εν λόγω πόλη θεωρείται σημαντικό αρχαίο εμπορικό κέντρο καθώς διαθέτει ελαιοπωλείο, αρτοποιείο και φαρμακείο.

   

Αποικία των Ανδρίων

Οι άποικοι από την Άνδρο έδωσαν στην πόλη το όνομα Άργιλος από το είδος του πηλού που αφθονεί στην περιοχή. Οι αποικίες της Άνδρου στο Βόρειο Αιγαίο ήταν τέσσερις: η Άργιλος, η Σάνη της Ακτής, τα Στάγειρα και η Άκανθος.

Για την περιοχή των εκβολών του ποταμού Στρυμόνα, μια τοποθεσία πλούσια σε αγροτικά προϊόντα, ξυλεία και μεταλλεύματα, έδειξαν αργότερα ενδιαφέρον οι κάτοικοι της νήσου Θάσου, με την ίδρυση της πόλης Ηιόνα στα παράλια του Στρυμονικού Κόλπου.

Για περίπου εβδομήντα χρόνια, οι άποικοι από την Άνδρο έζησαν μαζί με τον ντόπιο αρχαίο θρακικό πληθυσμό - συμβίωση που επιβεβαιώνουν τα πασσαλόπηκτα σπίτια και τα κατάλοιπα της λεγόμενης θρακομακεδονικής κεραμικής, που ανακάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη.

Η Άργιλος ακμάζει κατά τον 6ο και 5ο π.Χ. αιώνα, όπως επιβεβαιώνουν τόσο τα αρχιτεκτονικά ευρήματα όσο και η συμμετοχή της πόλης στο ταμείο της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Η ακμή της Αργίλου συνεχίζεται έως την ίδρυση της Αμφίπολης το 437 π.Χ..

Η πόλη αρχίζει να χάνει σε σπουδαιότητα και δύναμη, όταν καταστρέφεται από το πέρασμα της στρατιάς του Φιλίππου Β', πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το 357 π.Χ..

Μετά την καταστροφή της Αργίλου, ο έλεγχος της περιοχής πέρασε σε έναν από τους Μακεδόνες εταίρους του Φιλίππου Β’ και η πόλη δεν κατοικήθηκε πλέον παρά μόνο στην ακρόπολή της.

Πηγές:

BONIAS,  Z. et PERREAULT, J, « Η εγκατάσταση των Ελλήνων στην περιοχή των εκβολών του Στρυμόνα », στο συμπόσιο Έλληνες και Θράκες στην παράλια ζώνη και την ενδοχώρα της Θράκης στα χρόνια πριν και μετά από τον μεγάλο αποικισμό, Θάσος,  26-27 Σεπτεμβρίου 2008, 2009. 

BONIAS, Z.  et PERREAULT, J. Y., «ΑΡΓΙΛΟΣ, ΑΝΑΣΚΑΦΗ 1998-1999 », AEMTh, 14, 2000,  σελ. 109-115.

HAMMOND,  N.G.L. et GRIFFITH, G.T., An History of Macedonia, Vol.II. 550-336 B.C.,  Oxford, Clarendon Press, 1979.

LAZARIDIS, D., Αμφίπολις και Άργιλος, Αρχαίες Ελληνικές Πόλεις, 13, Αθήνα, 1972.

LIAMPI, K.,  « Argilos. History and Coinage », Νομισματικά Χρονικά, 13, 1994, σελ. 21-36.