Πού βρίσκεται αρχαία πόλη η οποία επέζησε της πτώσης των Μυκηναίων και κατοικήθηκε στην εποχή των "Σκοτεινών Αιώνων";

Ο αρχαίος οικισμός της περιοχής Νιχώρια αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Μεσσηνίας, αφού κατοικήθηκε από τα τέλη της Νεολιθικής εποχής, (3.500 π.Χ.), μέχρι και τους αρχαϊκούς χρόνους (750 π.Χ.)! Η ανασκαφή της πόλης των Νιχωρίων, που έγινε από αμερικανικές αρχαιολογικές αποστολές, απέδωσε πλουσιότατα και σημαντικά ευρήματα.

 Αξίζει να σημειωθεί ότι η κατοίκηση των Νιχωρίων και μετά από την πτώση του πολιτισμού των Μυκηναίων, κατά τη διάρκεια των "Σκοτεινών Αιώνων" (1100 π.Χ. - 700 π.Χ.), πρόσφερε σημαντικές πληροφορίες για αυτή την εν πολλοίς άγνωστη ιστορική περίοδο.

 

 Του Ανδρέα Π. Αναγνωστόπουλου

 

Τοποθεσία

 

Ο αρχαίος οικισμός που αναπτύχθηκε σε λοφοσειρά μήκους 500 μ. και σε απόσταση 2 χλμ. από τη βορειοδυτική γωνία του Μεσσηνιακού κόλπου, στη θέση Νιχώρια, αποτελούσε το μεγαλύτερο και σημαντικότερο οικιστικό κέντρο της περιοχής. Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται κοντά στη συμβολή των σύγχρονων οδών Πύλου – Καλαμάτας (στο χωριό Ριζόμυλος) και Ριζομύλου-Κορώνης.

Στο σχηματιζόμενο υψίπεδο, μήκους 500 μ. και πλάτους από 50 έως 150 μ., είχε αναπτυχθεί επί χιλιετίες το κέντρο κατοίκησης της περιοχής, το οποίο εκτεινόταν και στους συνεχόμενους λόφους με τα κατάσπαρτα νεκροταφεία. Ο οικισμός των Νιχωρίων αποτέλεσε σημαντικό τοπικό κέντρο κατά τη Μυκηναϊκή εποχή (1700 π.Χ. έως 1200 π.Χ.), έχοντας στενή επαφή με το Ανάκτορο του Νέστορος και καταστράφηκε αρχικά την ίδια περίπου εποχή με αυτό.

 

 

Οικισμός

Η ανασκαφή του οικισμού των Νιχωρίων έγινε από το αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Μινεσότα την περίοδο 1969-1973, με υποδειγματικό τρόπο και με τη συνεργασία πολλών ειδικευμένων επιστημόνων.

Κατά τα έτη 1972-1973 ανασκάφτηκαν τμήματα του οικισμού, με τους αρχαιολόγους να εντοπίζουν τη κεντρική οδό και τμήματα κτιρίων. Το σημαντικότερο κτίσμα είναι το αψιδωτό μέγαρο, ένα από τα μεγαλύτερα των λεγόμενων "Σκοτεινών Αιώνων" σε όλη την Ελλάδα (μήκος 13 μέτρα, πλάτος 8 μ.), το οποίο συνοδευόταν από μια κυκλική κατασκευή με πλακοστρωμένο δάπεδο, για το οποίο έχουν διατυπωθεί υποθέσεις ότι μπορεί και να είχε θρησκευτικό-τελετουργικό χαρακτήρα.

Άλλες δύο μεγαροειδείς κατασκευές εντοπίστηκαν, χρονολογούμενες η μία στην ΥΕ ΙΙ και η δεύτερη στην ΥΕΙΙΙΑ1 περίοδο, την περίοδο δηλαδή της μεγαλύτερης ακμής των Νιχωρίων. Όπως προαναφέρθηκε, ο οικισμός των Νιχωρίων παρήκμασε σταδιακά στη διάρκεια του 12ου αιώνα, φαίνεται όμως πως τον 8ο αι. π.Χ. η περιοχή έγινε και πάλι κέντρο κάποιας τοπικής ισχυρής οικογένειας.

Ο ταφικός πίθος πολεμιστή του 725 π.Χ. στα Νιχώρια πιθανόν ανήκει στην πολεμική αυτή περίοδο. Ο πολεμιστής (άγνωστο με ποια πλευρά πολεμούσε στον Α'Μεσσηνιακό πόλεμο) είχε ταφεί μαζί με το σιδερένιο ξίφος του και το δόρυ του, ένα χάλκινο δαχτυλίδι, δύο χάλκινα αγγεία και τρία αγγεία τοπικών εργαστηρίων (ένα στιλβωτό κύπελλο, έναν βαθύ κάνθαρο Αργειακού τύπου και ένα πιάτο). Επανάχρηση των τάφων είχαμε και στην ελληνιστική περίοδο, χωρίς όμως να είμαστε σίγουροι ότι συνοδευόταν από άνθιση κάποιου παρακείμενου οικισμού.

 

Ταφικός κύκλος

Στους πρόποδες της ακρόπολης των Νιχωρίων εντοπίστηκε, το 1971, ταφικός κύκλος, που περιείχε μια ομαδική ταφή 7 ατόμων. Η συνεχιζόμενη έρευνα έφερε στο φως και άλλες ταφές και ανακομιδές. Ο ταφικός κύκλος χρονολογείται στις αρχές της ΥΕ ΙΙ περιόδου και ήταν σε χρήση ως την ΥΕ ΙΙΙ Α περίοδο, όταν οικοδομήθηκε ο παρακείμενος μεγάλος θολωτός τάφος, για την οικοδόμηση του οποίου μάλιστα καταστράφηκε ένα τμήμα του περιβόλου του προηγούμενου.

 

 

 

 

Θολωτός τάφος

 

Ο θολωτός τάφος των Νιχωρίων ανασκάφηκε την περίοδο 1972-73 και έδωσε σημαντικότατα ευρήματα, παρόλο που είχε συληθεί κατά την αρχαιότητα. Είχε κατασκευαστεί σε περίοπτη θέση στην βορειοδυτική άκρη της ακρόπολης των Νιχωρίων. Η διάμετρός του ήταν 6,60 μέτρα και το ύψος του θα πρέπει να ξεπερνούσε τα 6,50 μέτρα.

Ο τάφος περιλάμβανε τέσσερις λάκκους. Η εξέχουσα κοινωνική θέση των ατόμων που είχαν ενταφιασθεί σε αυτόν, μαρτυρείται και από τις πλούσιες προσφορές (κτερίσματα), που συνόδευαν τους νεκρούς: πήλινα αγγεία, σφραγιδόλιθοι από ημιπολύτιμους λίθους και μικροαντικείμενα από χρυσό, ελεφαντόδοντο και φαγεντιανή. Σε έναν βόθρο ανάμεσα στους λάκκους 1 και 2 βρέθηκε σωρός χάλκινων σκευών και αντικειμένων, μεταξύ των οποίων ένα καμένο ξίφος με λαβή από ελεφαντόδοντο.

Το ταφικό μνημείο χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της ακμής του οικισμού των Νιχωρίων (1400 π.Χ.-1200 π.Χ.). Βρέθηκαν όμως και ίχνη μεταγενέστερης χρήσης του κατά την ύστερη κλασική και ελληνιστική περίοδο. Τα ίχνη αυτά συνδέονται με τη λατρεία προγόνων, πρακτική που συνηθιζόταν τόσο στη Μεσσηνία όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Γύρω από το λόφο των Νιχωρίων, σε διάφορες θέσεις, εκτείνεται το νεκροταφείο του οικισμού. Οι τάφοι διαφόρων τύπων: θολωτοί, θαλαμοειδείς, πεταλόσχημοι, σε πίθους, ανάλογα με την εποχή κατασκευής τους, χρονολογούνται από τον 15ο αιώνα π.Χ. έως τον 8ο αι. π.Χ.

 

 

 

 

Πηγές

 

Georgacas, D., McDonald, W., Place names of southwest Peloponnesus, Society for Peloponnesian Studies, University of Minnesota Press, Minneapolis 1967.

 

Hope Simpson, R., Identifying a Mycenaean State., Annual of the British School at Athens, 1957.

 

McDonald, W., Excavations at Nichoria in Messenia 1969-1971, Hesperia 41.2, 1972.

 

McDonald, W., Excavations at Nichoria in Messenia 1972-1973, Hesperia 44.1, 1975.

 

http://www.pylos-nestor.gr/portal

 

http://odysseus.culture.gr