Από τα «κύματα» της ιστορίας έχει «λουστεί» το ξεχωριστό μνημείο που στεγάζει σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων, πρόκειται για ένα μνημείο παλίμψηστο, του οποίου η κάθε αλλαγή ταυτίστηκε με το πολιτικό-θρησκευτικό καθεστώς του τόπου. Αρχικά υπήρξε Ενετικός Ναός, μετά τζαμί, λειτουργησε ακόμη και ως φυλακή... Μπορεί οι κατεκτητές να εξέλειψαν, αλλά οι κτιριακές εγγραφές έμειναν και κάπως έτσι άφησαν τα χνάρια τους στον τόπο και κάτι από τον απόηχο της παρουσίας τους.

Σήμερα το μνημείο βρίσκεται, στην οδό Χάληδων, κοντά στο Ενετικό λιμάνι και φιλοξενεί το εν λόγω μουσείο μέχρι το εντυπωσιακό Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο στη Χαλέπα να ανοίξει τις πύλες του, όπως αναμένεται το καλοκαίρι του 2021. Στην συνέχεια ο χώρος θα στεγάσει το Βυζαντινό Μουσείο Χανίων.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Το μνημείο

Το μνημείο «γεννήθηκε» τον 14^ο αιώνα ως ενετικός Ναός με τη Μονή του Αγίου Φραγκίσκου, των Φραγκισκανών Μοναχών. Όταν οι Οθωμανοί κατέκτησαν το νησί, το μετέτρεψαν σε Τέμενος.

Με την ανταλλαγή των πληθυσμών και την αναχώρηση των Τούρκων, άλλαξε χρήση σε κινηματογράφο και στη συνέχεια λειτούργησε ως Κοσμικό κέντρο διασκέδασης, το «Cafe Santan γύρω στα 1930. Kατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Γερμανοί το μετέτρεψαν σε φυλακές, στις οποίες κρατούνταν Ρώσους αιχμάλωτους πολέμου.

Ο ίδιος χώρος χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη για υλικό πολέμου έως το 1963, μέχρι που μεταφέρθηκε εκεί το Αρχαιολογικό Μουσείο από το “Γιαλί Τζαμισί” (Ταμί του Γιαλού) όπου στεγαζόταν. Και με αυτό τρόπο, με το πέρασμα του χρόνου ο Ναός του «Φτωχούλη του Θεού» μετατράπηκε σε μουσείο.

Μετά από τόσες αλλαγές χρήσεις το μνημείο σώζεται σήμερα στο μεγαλύτερο μέρος του της αλλοιωμένο σε σχέση με τη πρώτη του μορφή από επεμβάσεις που έγιναν κυρίως στα χρόνια της Οθωμανικής Κυριαρχίας αλλά και πιο σύγχρονες επεμβάσεις.

Σήμερα η στοά της μονής είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος της ενταγμένη στα σπίτια και τα καταστήματα που υπάρχουν μέχρι την είσοδο της νεότερης καθολικής εκκλησίας.

Στη βόρεια πλευρά του ναού υπήρχε σύμφωνα με τους χάρτες της εποχής ένας κήπος, ανάλογος με αυτόν που υπάρχει σήμερα. Στην ανατολική πλευρά του μνημείου σώζεται η βάση του πύργου του υψηλού καμπαναριού, ενώ κατά την Οθωμανική κυριαρχία, όταν μετατράπηκε όπως και οι άλλοι ναοί σε τζαμί προστέθηκε στη βορειοδυτική πλευρά μιναρές και οκταγωνική κρήνη στην αυλή.

Η έκθεση

Το μουσείο καλύπτει με τα ευρήματά του μια μεγάλη χρονικά έκταση καθώς η έκθεση του, η οποία χωρίζεται σε δύο μεγάλες ενότητες «φιλοξενεί» στο ανατολικό τμήμα ευρήματα από τα νεολιθικά χρόνια έως και την υστερομινωική περίοδο και στο δυτικό τμήμα με αντικείμενα από τη γεωμετρική περίοδο έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. Στις προθήκες εκτίθενται αντικείμενα που είναι ταξινομημένα είτε με τον τόπο εύρεσης είτε με την κατηγορία που ανήκουν.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στις συλλογές περιλαμβάνονται μινωικά ευρήματα από την πόλη και το νομό, προϊστορικά ευρήματα από σπήλαια, ευρήματα από τάφους της γεωμετρικής περιόδου, ευρήματα των ιστορικών χρόνων από την πόλη των Χανίων και από διάφορες άλλες πόλεις του Νομού, νομίσματα, κοσμήματα (προϊστορικών και ιστορικών χρόνων), γλυπτά, επιγραφές, στήλες, ψηφιδωτά.

Πριν 20 χρόνια, τρεις μικρές αίθουσες στα βόρεια και σε επαφή με το ναό του Αγίου Φραγκίσκου που λειτουργούσαν ως αποθηκευτικοί χώροι, μετασκευάστηκαν για να στεγάσουν τη μόνιμη έκθεση με τη συλλογή Κωνσταντίνου, Μαρίκας και Κυριάκου Μητσοτάκη που δόθηκε ως δωρεά.