Τα χρυσελεφάντινα αριστουργήματα των Δελφών

Ως μοναδικά αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης, τα χρυσελεφάντινα αγάλματα των Δελφών, που απεικονίζουν την Αρτέμιδα και τον Απόλλωνα, κατέχουν ξεχωριστή θέση στο Αρχαιολογικό Μουσείο της περιοχής. Τα υπολείμματα των εν λόγω γλυπτών ανακαλύφθηκαν το 1939 μαζί με διάφορα άλλα σιδερένια, ασημένια, πήλινα και χάλκινα θραύσματα, μέσα σε δύο αποθέτες ιερών αντικειμένων στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. 

Τα εν λόγω αγάλματα βρέθηκαν ανάμεσα στον θησαυρό των Κορινθίων και τη στοά των Αθηναίων, κατά τις ανασκαφές Γάλλων αρχαιολόγων, ενώ χρονολογούνται μεταξύ 8ου και 5ου αιώνα π.Χ.  Ακόμα και σε αποσπασματική μορφή, τα δύο αγάλματα αποτελούν εξαιρετικό δείγμα της γλυπτικής τεχνικής, που συνδύαζε τον σφυρήλατο χρυσό με το γλυπτό ελεφαντόδοντο.

Του Ανδρέα Π. Αναγνωστόπουλου

Κεφαλή Αρτέμιδος

Η χρυσελεφάντινη γυναικεία κεφαλή, που αποδίδεται στην Αρτέμιδα, θεά του κυνηγιού, αποτελούσε, μαζί με δύο άλλα χρυσελεφάντινα αγάλματα, σύμπλεγμα θεοτήτων. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η σύνθεση αναπαριστούσε την Απολλώνια τριάδα, τον θεό Απόλλωνα, την μητέρα του Λητώ και την αδερφή του, Αρτέμιδα. Από το άγαλμα της Αρτέμιδος σώζεται μόνο το κεφάλι και τμήματα της χρυσής διακόσμησης.

Σημειώνεται πως η τεχνική του εν λόγω αριστουργήματος είναι γνωστή από άλλα φημισμένα έργα της αρχαίας κλασσικής εποχής, όπως το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς στον Παρθενώνα, ή το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός στην Ολυμπία.

Η κεφαλή της Αρτέμιδος των Δελφών ήταν κατασκευασμένη από ξύλινο ξόανο, στο οποίο ήταν αναρτημένα χρυσά ή επίχρυσα ελάσματα,πλάκες, ψήφους και ρόδακες, σε συνδυασμό με ελεφαντόδοντο. 

Παράλληλα, τα χαρακτηριστικά του προσώπου της Αρτέμιδος διατηρούνται άψογα και αποδίδουν την αρχική καλλιτεχνική σύνθεση. Το κεφάλι είναι στεφανωμένο με μνημειώδες έκτυπη ταινία από ρόδακες, ενώ μια άλλη, επίσης μνημειώδης χρυσή ταινία, κοσμούσε το στήθος. Επιπλέον, δύο μεγάλοι χρυσοί ρόδακες είναι προσαρμοσμένοι στους λοβούς των αυτιών.

Το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Απόλλωνα

Το άγαλμα που απεικονίζει τον Απόλλωνα πλαισιώνεται στο κεφάλι από δύο χρυσές ταινίες που αποδίδουν τα μακριά μαλλιά του θεού. Στο κυρίως μέρος του αγάλματος στερεώνονταν χρυσά ή επίχρυσα ελάσματα σφυρηλατημένα και διακοσμημένα έτσι ώστε να αποδίδονται λεπτομερώς τα μαλλιά, τα κοσμήματα, αλλά και το γεμάτο πτυχώσεις ένδυμα.

Τα γυμνά μέρη του σώματος, χέρια, πόδια, πρόσωπο, ήταν κατασκευασμένα από ελεφαντόδοντο. Σήμερα, η ελεφαντοστέινη κατασκευή έχει συμπληρωθεί με κερί, όπου χρειάζεται.

Διακόσμηση

Και τα δύο σωζόμενα αγάλματα έφεραν χρυσά εξαρτήματα με ανάγλυφη και εγχάρακτη διακόσμηση, τα οποία αποτελούσαν δημιουργίες της αρχαϊκής χρυσοχοΐας. Δύο σφυρήλατες χρυσές ταινίες κοσμούσαν τον χιτώνα της μορφής του ενός από τα αγάλματα – δεν έχει διαπιστωθεί αν επρόκειτο για του Απόλλωνα ή της Αρτέμιδος.

  Ο χρυσοχόος αφού αποφάσιζε και διαμόρφωνε το διακοσμητικό θέμα πάνω στη μήτρα, το αποτύπωνε επάνω στο χρυσό έλασμα, χτυπώντας ελαφρά από την πίσω μεριά, ώστε να το σχηματοποιήσει.  Η διακόσμηση περιλάμβανε μοτίβα ζώων, φανταστικών ή πραγματικών, που τοποθετούνταν από τον καλλιτέχνη μέσα σε τετράγωνα τμήματα κατά μήκος των ταινιών.

Οι πολυτελείς και όμορφα φιλοτεχνημένες αυτές ταινίες, φαίνεται να ανήκουν σε δύο Έλληνες τεχνίτες της Ιωνίας και πιθανότατα χρονολογούνται περί τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ.

Πηγές

Ροζίνα Κολώνια, Το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών, Αθήνα, Εκδόσεις Ολκός, 2006.

Πάνος Βαλαβάνης, Ιερά και Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα. Ολυμπία – Δελφοί – Ίσθμια – Νέμεα – Αθήνα, Αθήνα, 2004.

odysseus.culture.gr