Το Μουσείο Τεριάντ πιο κοντά στα παιδιά με αυτισμό

 

Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2020, στο μουσείο «Στρατής Ελευθεριάδης-Teriade» φιλοξενήθηκε, με πολλή χαρά και επιμέλεια, η προσπάθεια μας να ερευνήσουμε πως μπορούμε να βελτιώσουμε την εμπειρία της επίσκεψης παιδιών με αυτισμό και των οικογενειών τους στο χώρο του μουσείου. Με σκοπό να δημιουργηθούν εστίες μέσα στην κοινότητα του νησιού μας, όπου όλοι μαζί θα μπορούμε να εμπλακούμε και να βιώσουμε την ευεργετική αξία της τέχνης και της κοινωνικοποίησης. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Εφαρμοσμένη Κλινική Κοινωνιολογία και Τέχνη του Πανεπιστημίου Αιγαίου, και συντόνισε η Καθηγήτρια κ. Ζήση Αναστασία.

της Παναγιώτας Κουτσαντώνη, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Πανεπιστήμιου Αιγαίου

Το μουσειακό πρόγραμμα Be DuE (Before/Duration/End) σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε για τις ανάγκες της έρευνας βασιζόμενο σε τρεις άξονες. Ο χρόνος πριν την επίσκεψη, όπου περιέχει την προετοιμασία του παιδιού και συνολικά της οικογένειας, ο χρόνος κατά την διάρκεια της επίσκεψης και τέλος ο χρόνος μετά το πέρας της επίσκεψης. Σε κάθε άξονα, ο στόχος της παρέμβασης ήταν ενιαίος και αφορούσε την αναβάθμιση της εμπειρίας της επίσκεψης στο πλαίσιο της ενίσχυσης της κοινωνικής ενσωμάτωσης και της ανάπτυξης της αυτοαντίληψης μέσα από την επαφή με τον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού.

Για τις ανάγκες του προγράμματος δημιουργήθηκαν δύο χάρτες και διαδραστικά φύλλα. Ο Κοινωνικός Χάρτης δανείζεται στοιχεία από τις θεραπευτικές κοινωνικές ιστορίες με σκοπό την προετοιμασία και την οργάνωση της επίσκεψης τόσο των γονιών όσο και των ίδιων των παιδιών αλλά και την εκμάθηση νέων κοινωνικών καταστάσεων που θα συναντήσουν κατά την παραμονή τους στο μουσείο.

Τα αποτελέσματα της έρευνας, επιπρόσθετα, μας έδειξαν ότι υποστηρίζει το παιδί στην απόκτηση γνώσης και ελέγχου, ενισχύοντας τη δυνατότητα του να εκφράσει μορφές αυτονομίας και αυτενέργειας στον μέχρι πρότινος άγνωστο χώρο του μουσείου. Ο Αισθητηριακός Χάρτης δημιουργήθηκε για να παρέχει πληροφορίες σχετικά με τους χώρους όπου ο επισκέπτης θα συναντήσει έντονα ερεθίσματα, (όπως το φως και ο ήχος) και μπορεί να βρει ήρεμους χώρους για ξεκούραση και διάλειμμα. Τέλος, τα Διαδραστικά Φύλλα, παρέχονταν στο τελευταίο στάδιο, όπου τα παιδιά μαζί με τους γονείς συζητούσαν και ζωγράφιζαν το αγαπημένο ή το λιγότερο αγαπημένο τους έκθεμα, διαμορφώνοντας το πλαίσιο όπου η οικογένεια μπορεί να αλληλοεπιδράσει μέσα από αναστοχαστικές δραστηριότητες σχετικά με τα αντικείμενα του μουσείου.

Με την εφαρμογή του προγράμματος BeduΕ, γίνεται πράξη το δικαίωμα των παιδιών με αυτισμό και των οικογενειών τους, στην ενεργή παρουσία σε δημόσιους χώρους και συμμετοχή σε δράσεις της κοινωνικής ζωής. Συγκεκριμένα, οι δεξιότητες που ορίζονται ως δυναμική της πρωτοβουλίας αυτής είναι η πρόσβαση στην ενημέρωση αξιοποιώντας τον κοινωνικό χάρτη και η ικανότητα προσαρμογής σε «απαιτητικούς» πολύ-αισθητηριακούς χώρους. Επιπλέον, η μελέτη διερεύνησε και εντόπισε την αναδυόμενη κοινωνικοποίηση που δημιουργείται στο πλαίσιο της επίσκεψης μέσα τις ερωτήσεις που δημιουργήθηκαν ως έκφραση επικοινωνίας και τις συζητήσεις που προέκυψαν μέσα από εναύσματα που προσφέρει ο χώρος του μουσείου και γενικότερα της τέχνης.

Τέλος, καθώς αναζητάμε δικλείδες ασφαλείας, όσον αναφορά τη βελτίωση της εμπειρίας της επίσκεψης στο μουσείο, ταυτόχρονα αναστοχοζόμαστε πως μπορεί η έννοια της «πρόσβασης απ’ όλους» να αναγάγει τα μουσεία σε ουσιαστικούς και δημοκρατικούς δημοσίους χώρους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η κοινωνική́ συμμετοχή́ και οι επιτυχημένες επισκέψεις γίνονται τελικά́ από́ τους γονείς και τα παιδιά́ τους. Η συμπερίληψη ουσιαστικών εικαστικών προγραμμάτων και η ανάδειξη εικαστικών χωρών ως έναυσμα δημιουργίας κοινωνικής ταυτότητας σε «ειδικές» ομάδες, θέτουν νέους ορούς για την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και αναβαθμίζουν την δημοκρατία.