Σε βάθος 45 μέτρων, ανοιχτά του Κας στη νοτιοδυτική Τουρκία αρχαιολόγοι εντόπισαν χαρακτηριστικές πλάκες χαλκού τύπου "oxhide", που αποτελούσαν βασικό εμπόρευμα κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, περίπου 3.500 χρόνια πριν. Μετά από μαρτυρία δύτη οι αρχαιολόγοι εξερεύνησαν την περιοχή κοντά στο ακρωτήριο Ουλουμπουρούν, και άρχισαν ανασκαφές που θα διαρκούσαν μια δεκαετία, με περισσότερες από 22.000 καταδύσεις για την ανάσυρση των ευρημάτων. Το ναυάγιο αποδείχθηκε ένα από τα αρχαιότερα και πιο εντυπωσιακά στον κόσμο, αποκαλύπτοντας έναν μικρόκοσμο του διεθνούς εμπορίου της εποχής.
Το φορτίο του πλοίου περιλάμβανε περίπου 18.000 αντικείμενα συνολικού βάρους άνω των 17 τόνων, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι 10 τόνοι χαλκού και ο ένας τόνος κασσίτερου — ποσότητες ικανές να παραγάγουν 11 τόνους μπρούντζου, αρκετούς για την κατασκευή 33.000 σπαθιών. Μαζί με αυτά βρέθηκαν χάντρες από φαγεντιανή και γυαλί, χαυλιόδοντες ελεφάντων, δόντια ιπποπόταμων, χρυσά και ασημένια κοσμήματα, όπλα, μουσικά όργανα και κεραμικά από διαφορετικούς πολιτισμούς, όπως τον αιγυπτιακό, τον μυκηναϊκό, τον νουβικό και τον ασσυριακό. Το ναυάγιο του Ουλουμπουρούν αποδεικνύει ότι η Ύστερη Εποχή του Χαλκού ήταν η πρώτη διεθνής περίοδος της Μεσογείου, με εμπορικές διαδρομές που συνέδεαν χιλιάδες χιλιόμετρα και πολιτισμούς.
Κύπρος: Δρομολαξιά-Βυζατζιά και η βιομηχανία χαλκού
Η ανάλυση των πλακών χαλκού αποκάλυψε ότι προέρχονταν από την Κύπρο, η οποία διέθετε πλούσια κοιτάσματα και στρατηγική θέση στο σταυροδρόμι των μεγάλων πολιτισμών της εποχής. Η Κύπρος ήταν ο κύριος παραγωγός χαλκού στην Ανατολική Μεσόγειο, και η συμβολή της στην ανάπτυξη του εμπορίου ήταν καθοριστική. Οι πρόσφατες σουηδικές ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο Δρομολαξιά-Βυζατζιά, κοντά στη λίμνη Αλυκή Λάρνακας, έφεραν στο φως μια πόλη που εξειδικευόταν στην παραγωγή και εμπορία χαλκού και εξελίχθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα και πιο ευημερούντα εμπορικά κέντρα της εποχής. Η πόλη, γνωστή σήμερα ως Χαλά Σουλτάν Τεκκέ, κοντά στο αεροδρόμειο σήμερα της Λάρνακας, ιδρύθηκε γύρω στο 1630 π.Χ. και επεκτάθηκε σημαντικά μεταξύ 1500 και 1300 π.Χ., καλύπτοντας τουλάχιστον 60 στρέμματα, με ενδείξεις ότι μπορεί να έφτανε τα 120.
Ανασκαφές και αρχαιολογικά ευρήματα
 |
| Πλάκα χαλκού τύπου «δέρμα βοδιού»ς μοιάζει με τις πλάκες που βρέθηκαν στο ναυάγιο της Εποχής του Χαλκού στο Ουλουμπουρούν,. |
Οι ανασκαφές της Νέας Σουηδικής Κυπριακής Αποστολής, υπό τη διεύθυνση του Πέτερ Φίσερ, αποκάλυψαν πολεοδομικό σχεδιασμό με δίκτυο δρόμων και κτιρίων, βιοτεχνικές εγκαταστάσεις και εργαστήρια παραγωγής πορφυρού βαφής από μύδια μούρεξ — μια από τις πιο πολυτελείς βαφές της αρχαιότητας, σύμβολο βασιλικής εξουσίας. Παράλληλα, εντοπίστηκαν φούρνοι, καλούπια, χωνευτήρια και σκωρία χαλκού, αποδεικνύοντας την εκτεταμένη μεταλλουργική δραστηριότητα της πόλης. Ένα ιδιαίτερο εύρημα ήταν ένα αγαλματίδιο θεότητας, γνωστό ως «Θεός της Πλάκας Χαλκού», που στέκεται πάνω σε βάση με σχήμα oxhide — σύμβολο της οικονομικής δύναμης και της τεχνολογικής εξέλιξης της εποχής. Σημειώνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν υπεδάφιο ραντάρ και μαγνητομετρικός εξοπλισμός, μέσα στα πλαίσια του προγράμματος συνεργασίας μεταξύ του Πανεπιστημίου του Gothenburg (Καθ. Peter Fischer) και του Πανεπιστημίου της Βιέννης (Δρ. Immo Trinks).
 |
| Μια θεότητα γνωστή ως «Θεός της Πλάκας Χαλκού», η οποία στέκεται πάνω σε βάση με σχήμα πλάκας τύπου «δέρμα βοδιού». Βρέθηκε Έγκωμη, κοντά στη Λευκωσία |
Ναυσιπλοΐα και η παραγωγή Χαλκού στην Κύπρο
Η αναζήτηση συγκεκριμένων μετάλλων έχει συχνά οδηγήσει σε εξερευνήσεις, και στην πορεία της ιστορίας, πολιτισμοί έχουν αρχίζει τολμηρές αποστολές για να αποκτήσουν χρυσό, ασήμι ή άλλα πολύτιμα υλικά. Η Εποχή του Χαλκού ήταν η πρώτη μεγάλη εποχή της ναυσιπλοΐας, εν μέρει λόγω της βελτιωμένης τεχνολογίας ναυπήγησης — χάρη στην εμφάνιση των εργαλείων από μπρούντζο. Η εξερεύνηση τροφοδοτήθηκε επίσης από την ανάγκη για χαλκό, απαραίτητο για την παραγωγή περισσότερου μπρούντζου. Αυτές οι συνθήκες κατέστησαν την Κύπρο ένα από τα πιο ζωτικά σημεία της Μεσογείου κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού και πέραν αυτής. Για περισσότερα από 2.000 χρόνια, έως την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η Κύπρος ήταν ο σημαντικότερος παραγωγός χαλκού στη Μεσόγειο. Η σύνδεση της Κύπρου με το μέταλλο ήταν τόσο ισχυρή, ώστε η αγγλική λέξη “copper” προέρχεται από τη λατινική λέξη cuprum και τη φράση aes cyprium, που σημαίνει «μέταλλο της Κύπρου».
Αρχαίες μαρτυρίες και η συνδεση με την Λεκάνη της Μεσογείου
Η αρχαιότερη γραπτή αναφορά στον κυπριακό χαλκό βρίσκεται σε μια σφηνοειδή πινακίδα του 18ου αιώνα π.Χ. από την πόλη-κράτος Μαρί στη σημερινή Συρία, η οποία αναφέρει ένα «βουνό χαλκού» στην Αλασία — το ακκαδικό όνομα της Κύπρου. Απόδειξη της σχεδόν απόλυτης κυριαρχίας της Κύπρου στο εμπόριο χαλκού κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού αποτελούν οι Επιστολές της Αμάρνα, μια συλλογή αλληλογραφίας του 14ου αιώνα π.Χ. μεταξύ των Αιγυπτίων φαραώ Αμενχοτέπ Γ΄ και Ακενατών και ξένων δυνάμεων όπως οι Χετταίοι και οι Βαβυλώνιοι. Υπάρχουν οκτώ επιστολές μεταξύ της Αιγύπτου και ενός άγνωστου βασιλιά της Κύπρου, πέντε από τις οποίες αναφέρουν αποστολές χαλκού από το νησί προς την Αίγυπτο. Κάθε αποστολή περιλάμβανε χιλιάδες κιλά, παρόμοια με το φορτίο του ναυαγίου του Ουλουμπουρούν. Βασιλείς και ηγέτες από όλη τη Μεσόγειο έστελναν τα πλοία τους στην Κύπρο, πολλά από τα οποία κατέληγαν στη Δρομολαξιά-Βυζατζιά .
 |
| Ένας Μινωικός κρατήρας (αριστερά) του 1400 π.Χ. από την Κρήτη και ένα Μυκηναικός (δεξιά) οοτυ 1.300 π Χ. από την Ηπειρωτική Ελλάδα καταττεικνύουν την συνδεση με τον Ελλαδικό χώρο. |
Η αρχαία πόλη φαίνεται πως υπέστη καταστροφή λίγο μετά το 1200 π.Χ., γεγονός που οδήγησε στην οριστική της εγκατάλειψη. Παρότι η τελευταία φάση κατοίκησης συνοδεύεται από την παραγωγή πιστών αντιγράφων μυκηναϊκών αγγείων, έχουν επίσης εντοπιστεί αυθεντικά εισαγόμενα αντικείμενα από τον μυκηναϊκό κόσμο. Αυτό το στοιχείο ενισχύει την εκδοχή ότι πληθυσμοί από τον ελλαδικό χώρο και τα νησιά του Αιγαίου εγκαταστάθηκαν στην πόλη, έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα.
Οι ομάδες αυτές φαίνεται πως δεν παρέμειναν για πολύ, καθώς σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, ενδέχεται να μετακινήθηκαν ανατολικότερα, πιθανόν μαζί με τον ντόπιο πληθυσμό. Η πορεία τους φαίνεται να τους οδήγησε στην περιοχή της Γάζας και ακόμη πιο πέρα, προς την Κοιλάδα του Ιορδάνη, εκεί που έχουν εντοπιστεί αρχαιολογικά ευρήματα που συνδέονται τόσο με την Κύπρο όσο και με το Αιγαίο.
Πηγή: archaeology.org/, sigmalive.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου