H Ελληνική Επανάσταση μέσα από τη Τέχνη

Γιατί η Αθήνα έχει την μορφή αυτή σήμερα; Πως κληρονομήσαμε τις μορφές των αγωνιστών της Επανάστασης;
Με την ευκαιρία του εορτασμού της 25ης Μαρτίου, η Ομότιμη Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα παραχώρησε διάλεξη με θέμα "Τέχνη και Ιδεολογία στο Νέο Ελληνικό Κράτος", χθες στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος


της Μαρίας Αλιμπέρτη 

Με την συνήθη αμεσότητα και μεταδοτικότητά της η κ.Πλάκα μας ταξίδεψε στα μονοπάτια της ιστορίας και συγκεκριμένα της Ελληνικής Επανάστασης μέσα από το σύμπαν της Τέχνης. Απέναντι σε ένα πολυπληθές κοινό που την άκουγε ευλαβικά ξετύλιξε το κουβάρι της ιστορίας του νεοελληνικού κράτους σχολιάζοντας για τι έγινε η επιλογή μέσα από μια μακρά ελληνική ιστορία του  αρχαιοελληνικού παρελθόντος που έπρεπε να στη ρίξει την ιδεολογία του νεοσύστατου κράτους. Λόγω του ιστορικού συγκείμενου δηλαδή του ευρωπαϊκού Φιλελληνισμού αλλά και του φιλέλληνα προγόνου του βασιλιά Όθωνα, βασιλιά Λουδοβίκου Β΄της Βαυαρίας,  λόγω των αρχαιοτήτων της η Αθήνα επιλέχθηκε ως πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.

Στα έργα Βαυβαρών καλλιτεχνών που απεικονίζουν την άφιξη του βασιλιά, θαυμάζουμε την αγάπη για τα ερείπια και το ελληνικό τοπίο , όπως αυτάτου Piter von Hess. Στο δίλημμα ένα θα έπρεπe η χώρα να παραμείνει ένας "ερειπιώνας" κατά την ρομαντική άποψη ή θα έπρεπε να ανοικοδομηθεί, ευτυχώς επικράτησε η τελευταία, δηλαδή η άποψη των νεοκλασσικιστών. Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά η κα. Πλάκα τον νεοκλασικισμό "δεν το επινοήσαμε εμείς

αλλά τον εισαγάγαμε από τους Βαυαρούς, αλλά εδώ έχασε εκείνη την βαρβαρότητα του λόγω εγγύτητας στα ωραία πρότυπα" τονίζοντας ότι στην Ελλάδα δεν χτίστηκαν εκείνοι τα τεράστια οικοδομήματα που συναντάμε στον Βορρά αλλά τα κτίσματα προσαρμόστηκαν στο μέτρο του ανθρώπου.

Η αναγκαιότητα για μια αναγέννηση και στη Τέχνη καταδείχθηκε μέσα από την ίδρυση της Σχολής των Τεχνών, χάρη στα δάνεια που λάμβανε το κράτος και συνεχίζει ...Η εν λόγω σχολή λειτούργησε ως σχολείο των Κυριακών καθώς οι μαθητές του ήταν τεχνίτες που εργάζονταν τις καθημερινές στο χτίσιμο των νεοκλασικών κτιρίων της Αθήνας.  Επρόκειτο για "μια επείγουσα ανάγκη καθώς η Τέχη δίνει μορφή στην κοινωνία και εκφράζει την ιδεολογία της" τόνισε με νόημα η κα.Πλάκα.
Η ιδεολογική ανάγκη να προβληθούν οι ήρωες, χάρη στους οποίους οι Νεοέλληνες απολάμβαναν μετά από ένα αιματηρό αγώνα την ελευθερία τους, ώθησε τον νεαρό βασιλιά να δώσει υποτροφίες σε καλλιτέχνες να σπουδάσουν στο Μόναχο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ιστορικής σχολής ο Θεόδωρος Βρυζάκης, παιδί θύμα του αγώνα αφού σε αυτόν έχασε τον πατέρα του, σπούδασε στο Μόναχο και παρέμεινε, διατηρώντας πελατεία του Φιλέλληνες, οι οποίοι αγόραζαν έργα που εξιστορούσαν τον αγώνα της Ανεξαρτησίας

μας.Ενδεικτικά έργα του  αποτελούν το στρατόπεδο του Καραΐσκάκη αλλά και η "Ελλάς ευγνωμονούσα". Ανάλογα έργα από αυτόν των κύκλο ζωγράφων προορίζονταν για να κοσμήσουν δημόσιους χώρους όπως υπουργεία και ανάκτορα, δηλαδή είχαν μια ιδεολογική χρήση, έναν προπαγανδιστικό σκοπό εξύμνησης του αγώνα προς την ελευθερία. Γι' αυτό το λόγο προβάλλεται μια ιδεατή μορφή αλλά οι  όπως στην Έξοδο του Μεσολογγίου, μια από τις δραματικότερες στιγμές του αγώνα των Ελλήνων.

Στον πίνακα που απεικονίζει το στρατόπεδο του Καραΐσκάκη η κα. Πλάκα επεσήμανε μια μορφή τον φιλέλληνα υπολοχαγό Karl Krazeisen έναν ερασιτέχνη ζωγράφο που έκανε εκ φυσικού τα πορτραίτα των αγωνιστών με τις φορεσιές τους- όσων είχαν επιζήσει μέχρι τον Νοέμβριο του 1826 έως τον Αύγουστο του 1827. Έχοντας επίγνωση του εγχειρήματος του ο Βαυαρός που είχε υπηρετήσει σε στρατόπεδα στο Ναύπλιο, Πόρο, Αίγινα, Σαλαμίνα, Αθήνα και Πειραιά έβαζε  τους ήρωες στη συνέχεια να υπογράφουν, πιστοποιώντας έτσι την ομοιότητά τους. Δυστυχώς δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την προσωπογραφία του Καραΐσκάκη καθώς χάθηκε στην μάχη του Φαλήρου και είναι το μόνο σχέδιο του που δεν φέρει την υπογραφεί του εικονιζόμενου. Οι εικόνες των αγωνιστών αντιγράφηκαν σε 24 σχέδια και στη συνέχεια έγιναν λιθογραφίες στο Μόναχο, όπου και κυκλοφόρησαν με τίτλο "Προσωπογραφίες των

διασημότερων Ελλήνων και Φιλελλήνων, μαζί με μερικές απόψεις και ενδυμασίες, σχεδιασμένες εκ φυσικού και δημοσιευμένες από τον Καρλ Κρατσάϊζεν» (1828-1831). 
Την συλλογή αυτήε αγόρασε  ο τότε διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης Ζαχαρίας Παπαντωνίου και έτσι διασώθηκαν οι μορφές των αγωνιστών, αποτελώντας πηγή τόσο για τα έργα του Βρυζάκη όσο και παρακαταθήκη στην ελληνική συλλογική μνήμη.
Μεγάλη ευγνωμοσύνη πρέπει να έχουμε και στον Μακρυγιάννη που κάλεσε τον Παναγιώτη ή Δημήτριο Ζωγράφο να απεικονίσει καθ' υποδειξή του τον αγώνα, αφού είχε απορρίψει τα σχέδια ενός φράγκου ζωγράφου. Τα αντίγραφα σχεδίων αυτών τα δώρισε στον Βασιλιά Όθωνα και σε πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων, ενώ έστειλε και σε ένα κιβώτιο στην Βασίλισσα Βικτωρία. Ενδεικτικό είναι ότι το έργο "Η Πολιορκία των Αθηνών" έλεγε ο Σεφέρης ότι του θυμίζει μεγαρίτικη ποδιά!