Πώς το Φετιχέ Τζαμί της Αθήνας συνδέεται με την Αγιά Σοφιά;

 Ευθυτενείς κίονες, το εντυπωσιακό κτίσμα του Ρολογιού του Κυρρήστου ή του Πύργου των  Αέρηδων και οι καμπυλωτές σκεπές του Τζαμιού: ένα μοναδικό παλίμψιστο αποτελεί ο αρχαιολογικός χώρος της Ρωμαϊκής Αγοράς στην Πλάκα συμπυκνώνοντας την ιστορία της Αθήνας σε μερικά μόνο τετραγωνικά μέτρα. Ανάμεσα στα τεκμήρια του αρχαιοελληνικού κλέους, στο βόρειο τμήμα της αγοράς, το Φετιχέ Τζαμί έρχεται να υπενθυμίσει την ιδιαίτερη ομορφιά του τόπου μας, ο οποίος συνδυάζει δυτικά στοιχεία με αυτά της Ανατολής!

της Μαρίας Αλιμπέρτη 

Γνωστό  και ως Τζαμί του Σταροπάζαρου, μετά τις εργασίες αποκατάστασής του άνοιξε τις πύλες του στο κοινό και φιλοξενεί φωτογραφική έκθεση με ντοκουμέντα από την ιστορία του μνημείου αλλά και του έργου αναστήλωσης του. Το Φετιχιέ Τζαμί, μνημείο της οθωμανικής κατοχής της Αθήνας, αρχικά θεωρήθηκε ότι χτίστηκε εντός του Πάνω Παζαριού, (παζάρι των σιτηρών), μετά την κατάκτηση από τον Ομάρ το 1456 (συνθηκολόγηση των Οθωμανών με τον τελευταίο δούκα των Acciajuoli ), για την επίσκεψη του σουλτάνου Μωάμεθ (Μεχμέτ) Β΄ τον Πορθητή το 1458 και δόθηκε αυτό το όνομα, το «Τζαμί του Πορθητή» προς τιμήν του. 

Οι πρώτες θεωρίες υποστήριζαν ότι χτίστηκε πάνω στα ερείπια ναού της Παναγίας του Σταροπάζαρου, η οποία λειτούργησε ως κεντρικός ναός των ορθοδόξων την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Στη συνέχεια ανατράπηκαν αυτές οι θεωρίες, αλλά νεότερες έρευνες που αναχρονολόγησαν το μνημείο ως έργο του 17^ου αιώνα, το οποίο οικοδομήθηκε σε αντικατάσταση παλαιότερου τεμένους, επιβεβαιώνουν ότι οικοδομήθηκε στα χνάρια τρίκλιτης μεσοβυζαντινής βασιλικής καθώς εντοπίστηκαν τμήματα του βόρειου κλίτους, η κόγχη του ιερού και ο νάρθηκας.

Η σύνδεση με τον Παρθενώνα 

Για την ιστορία, κατά την τετραήμερη επίσκεψή του ο ελληνοτραφής σουλτάνος  Μωάμεθ  ο Πορθητης θαύμασε την ομορφιά της Αθήνας και παραχώρησε διοικητικά και φορολογικά προνόµια στους Αθηναίους. 

Μάλιστα λέγεται ότι παραχώρησε τον Παρθενώνα, ως εκκλησία της Παναγίας της Αθηνιώτισσας, στους ορθοδόξους, τουλάχιστον έως τον Πρώτο Ενετοτουρκικό Πόλεµο (1463-1479),κι έκτοτε μετατράπηκε σε τζαμί κερδίζοντας τον θαυμασμό του περιηγητή  Jean-Baptiste Tavernier, το 1664, ο οποίος το περιέγραψε ως «ένα ωραιότατο, πελώριο, ολοµάρµαρο ναό».

Το αρχιτεκτονικό «δάνειο»

Στο Φετιχέ τζαμί ο επισκέπτης ακόμη και σήμερα μπορεί να διακρίνει το μιχράμπ , δηλαδή την ημικυκλική εσοχή στο τείχος που υποδεικνύει προς τη Μέκκα. Το μνημείο έχει ιδιαίτερη αξία καθώς θεωρείται ως το παλαιότερο αντιπροσωπευτικό δείγμα του αρχιτεκτονικού τύπου «quatrefoil», αφού η στέγη αποτελείται από τέσσερα τεταρτοσφαίρια για την αντιστήριξη του κεντρικού τρούλου, ενώ τέσσερις μικρότεροι τρούλοι αντιστοιχούν στις γωνίες του οικοδομήματος.

Μάλιστα ο εν λόγω αρχιτεκτονικός τύπος εκτιμάται ότι έχει πρότυπο το ναό της Αγίας Σοφίας, που συναντάται σε σπουδαία τεμένη της Κωνσταντινούπολης, όπως το Μπλε και το Γενί Τζαμί, αλλά και στα Βαλκάνια. Ιδιαίτερης ομορφιάς είναι και το προστώο, όπως συνήθιζε το τυπικό του οθωμανικού τεμένους πέρα από την αίθουσα προσευχής, το οποίο φέρει στην όψη πέντε τόξα, στηριζόμενα σε δύο κτιστούς πεσσούς στις γωνίες και τέσσερις κίονες μεταξύ αυτών. 

Με την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους και την μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα, το Φετιχιέ Τζαμί λειτούργησε ως στρατιωτική φυλακή του φρουραρχείου της πόλης, στη συνέχεια στρατώνας, ενώ από το 1824 παραχωρήθηκε από τη Δημογεροντία στη Φιλόμουσο Εταιρεία για τη στέγαση σχολείου αλληλοδιδακτικής μεθόδου. Πριν το 1890, μετατράπηκε σε αλευραποθήκη, ενώ στους εξωτερικούς του τοίχους προσκολλήθηκαν οι κλίβανοι του στρατιωτικού αρτοποιείου. Την τελευταία του χρήση, η οποία ήταν και η περισσότερο μακρόχρονη από τις μεταγενέστερες, διατήρησε έως και το 1935, οπότε και απελευθερώθηκε από τις εξωτερικές προσθήκες. Μέχρι την αποκατάστασή του, για δεκαετίες στέγαζε αρχαιολογικό υλικό.

Πηγη : http://odysseus.culture.gr, http://www.eie.gr  http://www.athenscitymuseum.gr