Το ελιξίριο της Τέχνης... Η διαιώνιση της ζωής μέσα από την ζωγραφική και την πόιηση του Νίκου Εγγονόπουλου

Η ζωή, ο Θάνατος,
κι’ αναμεσίς
η Τέχνη (η ποίηση)
όπου καταξιώνει τη ζωή,
την διαιωνίζει,
και το θάνατο καταργεί.

«ΤΟ ΜΕΤΡΟΝ: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ», Νίκος Εγγονόπουλος

Πολλαπλή δημιουργικότητα, αστείρευτο ταλέντο στην ποίηση και την ζωγραφική, ένας άνθρωπος με τεράστια Παιδεία… λίγες λέξεις για τον Νίκο Εγγονόπουλο δεν μπορούν να συνοψίσουν το μέγεθος της προσφοράς του στη Τέχνη, ως ολότητα. Ο Νίκος Εγγονόπουλος θεωρούσε  τη Τέχνη ένα ελιξίριο που καταξιώνει και διαιωνίζει την ζωή. Το αφιέρωμα αυτό πραγματοποιείται με αφορμή την επέτειο των γενεθλίων (21 Οκτωβρίου του 1907).

Της Μαρίας Αλιμπέρτη

Ο λόγος και η ζωγραφική υπήρξαν αφετηρίες για να γονιμοποιήσει στοιχεία του Ελληνικού Πολιτισμού όπως έκαναν και άλλοι καλλιτέχνες της Γενιάς του 30’.

 Υπήρξε ένας καλλιτέχνης που αμφισβητήθηκε αρχικά, καθώς η ελληνική κοινωνία της εποχής του δεν ήταν έτοιμη να αποτιμήσει τα μηνύματα τη Τέχνης του, αφού αποτέλεσε και έναν από τους κύριους εκφραστές του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα.

Εκείνος μάλιστα διαμόρφωσε έναν προσωπικό, ιδιόρρυθμο υπερρεαλισμό τηρώντας το μέτρο και τις αναλογίες στις συνθέσεις του. Πρωτοπόρα στοιχεία θα αναδυθούν στη Τέχνη καθώς θα βρεθεί  μέσα στην κοσμογονική ατμόσφαιρα του Παρισιού, όταν το 1924 ο Μπρετόν γράφει το Μανιφέστο των Σουρεαλιστών. 

Βέβαια έφερε μέσα του μια μεγάλη ελληνική παράδοση καθώς υπήρξε μαθητής του Κωνσταντίνου Παρθένη, ενώ παρακολούθησε μαθήματα βυζαντινής τέχνης στο εργαστήριο των Φώτη Κόντογλου και Α. Ξυγγόπουλου, μαζί με το Γιάννη Τσαρούχη. Ωστόσο «μπολιάστηκε» με νέες ιδέες  καθώς σπούδασε ακόμη σε ευρωπαϊκές πόλεις όπως ήταν οι  Βιέννη, Μόναχο και Ιταλία. Το τυχαίο, το παράλογο και το ονειρικό θα το γοητεύσουν και θα του επιτρέψουν να ανακαλύψει ένα νέο πεδίο εκφρασης.

Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα  από την Ευρώπη, δίδαξε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π., ζωγραφική, ιστορία της τέχνης και σκηνογραφία από το 1938. Την ίδια περίοδο γνωρίστηκε με άλλους σημαντικούς καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Γιάννης Μόραλης και ο Τζόρτζιο ντε Κίρικο.

Εύκολα αναγνωρίζεται η Τέχνη του χάρη στη φιγούρα  ανδρείκελο, μια απρόσωπη μορφή, χωρίς πρόσωπο με χαρακτηριστικά και την απόδοση συναισθημάτων. Σε κάποια έργα είναι και ακέφαλη αυτή η μορφή. Οι συνθέσεις του θυμίζουν θεατρική σκηνή και πολλές φορές φέρνουν στο μυαλό παράθυρο που επιτρέπει να δεις από μέσα προς τα έξω, να διακρίνεις το δάπεδο, τους τοίχους προσδίδοντας προοπτική στον χώρο. Στην ανθρωποκεντρική ζωγραφική του επικρατεί έντονα το ελληνικό στοιχείο και πολλές φορές το μυθολογικό, το ιστορικό (αρχαιότητα, Βυζάντιο κ.λ.π.).

 Η ποίησή του

 Βάδισε στην ζωή του ίσως ασυνείδητα με την ρήση του Ορατίου "Ut pictura poesis": «Όπως η ζωγραφική, η ποίηση» ή, πιο ελεύθερα: «Η ζωγραφική και η ποίηση πρέπει να βασίζονται στην ίδια αρχή».

«Ο ζωγράφος μεταχειρίζεται χρώματα και πινέλλα, λάδι, νεύτι και άλλα. Ξέρει όμως ότι πίσω από το τελάρο του υπάρχει μία φοβερή, βαθειά μαύρη τρύπα. Παραμερίζει, με την τόλμη του ονείρου, το τελάρο και σκύβοντας μες στο σκοτεινό βάραθρο βλέπει μακρυά, πολύ μακρυά, κοντά στο βάθος, κάτι να φωσφορίζει αμυδρά. Στο συναμεταξύ πετούν –αθόρυβα– μαύρα πουλιά, φτερωτά ψάρια και φαντάσματα. Ξανάρχεται στο φως. Αναμεσίς σ’ αυτόν και στο τελάρο του βρίσκεται τώρα ένα θεριό. Αλλά και πάλι δε φοβάται».

Ως μέλος της ομάδας Αρμός υπήρξε πολύ δραστήριος. Τα καλλιτεχνικά του φρονήματα, δηλαδή τα σουρεαλιστικά του, εκφράστηκαν και  στην ποίηση του με τις συλλογές τα: Κλειδοκύμβαλα της σιωπής (1938), Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν (1939), Επτά ποιήματα και Μπολιβάρ (1944), Στην κοιλάδα με τους ροδώνες (1978) κ.ά., ενώ πολλά από τα  έργα του μεταφράστηκαν στα γαλλικά, αγγλικά και ιταλικά, ενώ πολλά άλλα έχουν μελοποιηθεί.

Ευτυχώς η αξία του αναγνωρίσθηκε όσο βρισκόταν εν ζωή καθώς τιμήθηκε με το A΄ Βραβείο Ποίησης του Υπουργείου Παιδείας (1958) και με το Χρυσό Σταυρό του Γεωργίου A΄ (1966). 

Το 1979  του απονεμήθηκε εκ νέου το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική του συλλογή «Στην κοιλάδα με τους ροδώνες». Πέθανε στις 31 Οκτωβρίου 1985 από ανακοπή καρδίας.

Υπενθυμίζεται ότι το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή είχε παρουσιιάσει πέρυσι το καλοκαίρι 2017 το δεύτερο αφιέρωμα στον διακεκριμένο ποιητή και ζωγράφο Νίκο Εγγονόπουλο.

Μία μεγάλη αναδρομική έκθεση στο πλαίσιο του εορτασμού για τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννηση του Νίκου Εγγονόπουλου (1907-1985) παρουσιάστηκε το 2007
και στους χώρους του Μουσείου Μπενάκη.

Πηγές:www.enandro.gr,www.anoixtoparathyro.gr, www.felioscollection.gr