Ταξίδι στον άγνωστο κόσμο του βυζαντινού εμπορίου μέσα από ένα ναυάγιο

Ο κόσμος της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (ή Βυζαντινής όπως συνηθίζεται να την αποκαλούμε) κρατά ακόμα καλά κρυμμένα μυστικά, που μόλις τώρα έχουν αρχίσει να αποκαλύπτονται από τους αρχαιολόγους. Πριν από 1.500 χρόνια, ένα βυζαντινό εμπορικό πλοίο έπλεε εν μέσω τρικυμίας ανοικτά των ακτών της Σικελίας, μεταφέροντας πολλά διακοσμητικά εξαρτήματα που προορίζονταν για την κατασκευή εκκλησίας, όπως μαρμάρινες στήλες, πέτρινες βάσεις, ακόμα και έναν άμβωνα! 

Το πλήρωμα πιθανότατα να έτρεφε ελπίδες ότι θα κατάφερνε να φθάσει στο ασφαλές λιμάνι των Συρακουσών, όταν ένα μεγάλο κύμα ανέτρεψε το καταδικασμένο πλοίο και το έριξε σε ύφαλο, στέλνοντας έτσι περισσότερους από 150 τόνους φορτίου στο βυθό. Τα κομμάτια αυτά παρέμεναν στον βυθό για 14 αιώνες έως ότου ένας ψαράς εντόπισε ορισμένα από αυτά το 1959.

    Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Καλύπτοντας μια περιοχή λίγο μικρότερη από ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο και ευρισκόμενο σε απόσταση ενός μιλίου από το σικελικό ψαροχώρι Μαρτσαμένι, το ναυάγιο ερευνήθηκε για πρώτη φορά κατά την δεκαετία του 1960 από τον Γκέραρντ Καπίταν, πρωτοπόρο καθηγητή ενάλιας αρχαιολογίας.   

Ο εν λόγω επιστήμων πίστευε ότι το ναυάγιο του Μαρτσαμένι έπαιξε σημαντικό ρόλο σε μια μεγάλης κλίμακας εκστρατεία ανοικοδόμησης κτιρίων, η οποία πραγματοποιήθηκε κατόπιν διαταγής του Ιουστινιανού Α΄. Αυτός ο μεγάλος Βυζαντινός Αυτοκράτορας αποκαλείται από πολλούς ιστορικούς ως ο "Τελευταίος Ρωμαίος", καθώς το όνομά του είναι συνώνυμο με την εκ νέου ακμή της ορθόδοξης χριστιανικής πλέον Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην περίοδο της Ύστερης Αρχαιότητας.  

Βασισμένος σε πολλές σχεδιαστικές λεπτομέρειες των εκκλησιαστικών διακοσμήσεων, ο Καπίταν κατέληξε στο συμπέρασμα πως το πλοίο όχι μόνο βυθίστηκε κατά την περίοδο βασιλείας του Ιουστινιανού, αλλά ότι πιθανότατα είχε παραλάβει το φορτίο του κοντά στη Κωνσταντινούπολη, προτού κατευθυνθεί προς δυσμάς. 

Ο Γερμανός αρχαιολόγος πίστευε ότι το φορτίο του πλοίου "φανερώνει την ύπαρξη ενός μεγάλου οργανισμού που σίγουρα διευθυνόταν από μια κεντρική διοίκηση". Αυτή η κεντρική εξουσία είχε αναλάβει την διακόσμηση ενός νέου ιερού ναού, ο οποίος θα κατασκευαζόταν από το βυζαντινό κράτος.  

Τώρα, ο Τζάστιν Λέιντβανγκερ, αρχαιολόγος του αμερικανικού Πανεπιστημίου Στάνφορντ, και ο τοπικός υπεύθυνος για την πολιτιστική κληρονομιά της νήσου Σικελίας, Σεμπαστιάνο Τούσα, επέστρεψαν στο ναυάγιο του Μαρτσαμένι, ως επικεφαλής μιας ομάδας αρχαιολόγων που διεξάγει μεθοδικές υποθαλάσσιες ανασκαφές.    

Ένα από τα ερωτήματα στα οποία οι αρχαιολόγοι θέλουν να δώσουν απάντηση, είναι πώς το φορτίο με τα μάρμαρα βρέθηκε στο βυζαντινό πλοίο και ποιος ήταν υπεύθυνος για την μεταφορά αυτού του πανάκριβου φορτίου.  

Από την δεκαετία του '60 μέχρι τώρα, αρχαιολόγοι και ιστορικοί υποθέτουν ότι ο Ιουστινιανός και ο προσωπικός του αυτοκρατορικός κύκλος φόρτωνε σε πλοία διακοσμητικό εξοπλισμό εκκλησιών, ο οποίος προοριζόταν για πολλές γωνιές της Μεσογείου. Ωστόσο, τα αρχικά αποτελέσματα της αρχαιολογικής ομάδας στη Σικελία δείχνουν μια πιο περίπλοκη πραγματικότητα: έναν κόσμο όπου ο Ιουστινιανός μπορεί να ήταν αυτοκράτορας, αλλά το εμπόριο ανθούσε χάρη στις αποφάσεις ορισμένων ανθρώπων που παραμένουν άγνωστοι για την Ιστορία. 

Σε αντίθεση με τον Καπίταν που εστίασε στα μαρμάρινα μνημεία, ο Λέιντβανγκερ και η ομάδα του εξερευνούν τον βυθό για μικρά αντικείμενα που κρύβονται κάτω από βράχους: κεραμικά, απομεινάρια γυαλιού και χρώματος, μεταλλικά καρφιά, ακόμα και θραύσματα από το πλοίο. Η έρευνά τους δίνει μια πολύ πιο ολοκληρωμένη εικόνα άλλων πραγμάτων που βυθίστηκαν μαζί με το πλοίο. 

Εξάλλου, η ομάδα του πανεπιστημίου Στάνφορντ συνεργάζεται, με ειδικούς του πανεπιστημίου της Νάπολης, στη δημιουργία τρισδιάστατων αναπαραστάσεων των αρχιτεκτονικών στοιχείων που εντοπίστηκαν στο ναυάγιο. 

Τα μέχρι τώρα ευρήματα δείχνουν ότι το βυζαντινό πλοίο που βυθίστηκε ανοιχτά του σικελικού χωριού Μαρτσαμένι μπορεί να είχε εμπλακεί σε εμπόριο μαρμάρου στη Μεσόγειο, για πελάτες που δεν ανήκαν στον στενό κύκλο του αυτοκράτορα. Οι έρευνες συνεχίζονται και η μελέτη των πιο ταπεινών αντικειμένων του ναυαγίου υπόσχεται να ρίξει φως στην ιστορία του βυθισμένου πλοίου.   

Πηγή :Archaeology https://www.archaeology.org/