Σε κοντινή
απόσταση από την πόλη Ούρφα (αρχαία Έδεσσα) στη σημερινή νοτιοανατολική
Τουρκία, ο Γερμανός αρχαιολόγος Κλάους Σμιτ πραγματοποίησε, το 2008, μια από
τις πιο εντυπωσιακές ανακαλύψεις της εποχής μας: Ανακάλυψε τεράστιους λίθους,
σε κυκλικό σχήμα, οι οποίοι λαξεύτηκαν από ανθρώπινα χέρια, πριν από περίπου
11.000 χρόνια!
Πρόκειται για τα παλαιότερα ιερά στον κόσμο, που κατασκευάστηκαν
στον λόφο Γκεμπεκλί Τεπέ, 6.000 χρόνια νωρίτερα από τον περίφημο προιστορικό
βρετανικό ναό Στόουνχετζ.
Του Ανδρέα
Αναγνωστόπουλου
Το Γκεμπεκλί Τεπέ
είναι ένα ύψωμα 760 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και απέχει 12
χιλιόμετρα από την πόλη Ούρφα. Οι ναοί που βρέθηκαν σε αυτή την περιοχή ανήκουν
στη Νεολιθική Εποχή, έχοντας χρονολογηθεί γύρω στο 11.500 π.Χ..
Οι πρώτες ανασκαφές έλαβαν χώρα το 1964 από την Αμερικανό αρχαιολόγο Πίτερ Μπένεντικτ, ο οποίος διαπίστωσε ότι στην περιοχή υπήρχε ανθρώπινη
δραστηριότητα κατά τη Νεολιθική Εποχή. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν, το 1994, από
Τούρκους αρχαιολόγους του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, υπό τη
διεύθυνση του Κλάους Σμιτ, καθηγητή αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της
Χαϊδελβέργης (οι ανασκαφές σταμάτησαν με τον θάνατο του Γερμανού αρχαιολόγου,
το 2014).
Πριν αρχίσουν
οι ανασκαφές από τον καθηγητή Σμιτ, τον λόφο χρησιμοποιούσαν γεωργοί για καλλιέργειες,
ενώ συχνά οι ίδιοι μετακινούσαν πολλές από τις μεγάλες πέτρες. Οι πρώτες έρευνες έδειξαν ότι το Γκεμπεκλί Τεπέ δεν είναι
φυσικός λόφος και αργότερα η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τους πρώτους
τεράστιους λίθους (μεγάλιθους) σε σχήμα Τ.
Οι αρχαιολόγοι
εντόπισαν οικοδομικά στρώματα που δείχνουν ανθρώπινη
δραστηριότητα πολλών χιλιετιών. Πιστεύεται ότι ο χώρος χρησιμοποιείτο για
τελετές γονιμότητας και πως οι μεγάλιθοι στο κέντρο των κύκλων συμβολίζουν τη
γυναίκα.
Στους ναούς
εμφανίζονται κυκλικοί περίβολοι («τεμένη») διαμέτρου 10 έως 30 μέτρων. Το
χαρακτηριστικότερο εύρημα είναι οι μεγάλιθοι σχήματος Τ, τοποθετημένοι με τάξη
ανάμεσα σε παχείς τοίχους ακατέργαστης λιθοποιίας.
Τέσσερις
τέτοιοι περίβολοι έχουν ανασκαφεί, όμως γεωφυσικές έρευνες δείχνουν ότι
υπάρχουν και άλλοι 16, που περιλαμβάνουν συνολικά περίπου 200 μεγαλίθους.
Το Στρώμα Ι
χρονολογικά τοποθετείται στην Προκεραμική Νεολιθική Α. Στην επόμενη
φάση, τη Προκεραμική Νεολιθική Β, ανήκει το
Στρώμα ΙΙ, στο οποίο αποκαλύφθηκαν πολλά παρακείμενα ορθογώνια δωμάτια.
Οι ναοί έχουν
μεγάλες διαστάσεις, ενώ η ύπαρξη πολλών μεγαλίθων τοποθετημένων ανά ζεύγη
υποδεικνύει την ύπαρξη πολλών ιερών. Πάνω στους λίθους έχουν χαραχθεί ανάγλυφες
μορφές ζώων, όπως αλεπούδες σκορπιοί, φίδια και άλλα.
Σύμφωνα με τον
Κλάους Σμιτ, οι μεγάλιθοι με το σχήμα Τ ίσως συμβόλιζαν μυθικά πλάσματα ή
αρχαίες θεότητες. Πιθανότατα, οι τεράστιες πέτρες να έχουν σχέση με τη
μυθολογία των αρχαίων Σουμερίων, οι οποίοι πίστευαν ότι στο ιερό βουνό Du-Ku κατοικούσαν οι θεότητες Annuna, πολύ αρχαίοι θεοί χωρίς επιμέρους ονόματα.
Είναι επίσης
εμφανές ότι οι εικόνες των ζώων στους ναούς του Γκεμπεκλί Τεπέ είναι ειρηνικού
χαρακτήρα και δεν παρέχουν ενδείξεις οργανωμένης βίας.
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως πολύ λίγα
στοιχεία για οικιστική χρήση του αρχαιολογικού χώρου. Μέσω της μεθόδου
χρονολόγησης με άνθρακα 14, το Στρώμα Ι εκτιμάται στο 11.000 π.Χ. ή και
νωρίτερα. Εξάλλου, το Στρώμα II χρονολογείται περίπου στο 8.000 π.Χ..
Επομένως, οι
πανάρχαιοι τόποι λατρείας του Γκεμπεκλί Τεπέ δημιουργήθηκαν πριν από τη
λεγόμενη Νεολιθική Επανάσταση, δηλαδή πριν από την αρχή της γεωργίας και της
κτηνοτροφίας, η οποία θεωρείται ότι άρχισε μετά από το 9000 π.Χ..
Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι
χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και 500 άτομα για να εξαγάγουν τους μεγάλιθους από τα
γύρω λατομεία και να τους μεταφέρουν σε απόσταση 100 έως 500 μέτρα. Κάποιοι από
αυτούς τους τεράστιους λίθους ζυγίζουν 50 τόνους!
Στις αρχές της 8ης χιλιετίας π.Χ. η
περιοχή έχασε τη σημασία της και με την πάροδο του χρόνου ξεχάστηκε. Άγνωστος
παραμένει ο λόγος που έγινε η σκόπιμη κάλυψη όλου του χώρου, με 300 έως 500
κυβικά μέτρα χώμα!
Πηγές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου