Μουσείο και γεώπαρκο Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, μοναδικής αξίας και σπουδαιότητας θησαυρός

Όταν ο χρόνος γυρίζει 20 εκ. χρόνια πριν νιώθεις μικρή κουκίδα στον χωροχρόνο. Όταν επιπλέον στέκεσαι μπροστά σε απολιθωμένους κορμούς δέντρων αναλογίζεσαι πόσο σχετικός είναι αυτός ο χρόνος. Το ταξίδι μας μέχρι το Σίγρι της Λέσβου άξιζε και ας διανύσαμε τόσα χιλιόμετρα για να επισκεφθούμε στο δυτικό τμήμα του νησιού το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Απολιθωμένου Δάσους και δίπλα του, το πάρκο Σιγρίου, μια έκταση 30 στρεμμάτων με φυτικά απολιθώματα και ηφαιστειακά πετρώματα!

Πρόκειται για ένα εξαιρετικής σημασίας γεώτοπο λόγω της σπανιότητας με τους ιστάμενους κορμούς (όρθια θέση) και τα καλοδιατηρημένα ριζικά συστήματα,  της μεγάλης επιστημονικής αξίας  και ποικιλίας των φυτικών απολιθωμάτων, τα οποία παρέχουν πληροφορίες τόσο για τα ηφαιστειακά πετρώματα όσο και τη γεωλογική εξέλιξη της περιοχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν και άλλα πάρκα στο νησί, όπως είναι του Απολιθωμένου Δάσους της Πλάκας (700 μέτρα νότια του Σιγρίου), του Απολιθωμένου Δάσους της Νησιώπης (νησίδα εντός του κόλπου του Σιγρίου) και  Απολιθωματοφόρου Ορίζοντας στη Θέση Μήθυμνας (Αγία Κυριακή).

 της Μαρίας Αλιμπέρτη

Η δε πορεία μας μέσα στο υπερσύχρονο μουσείο με την άψογη μουσειολογική μελέτη και ένα κτίριο αρχιτεκτονικής λιτότητας με λιθοδομή από ντόπια ηφαιστειακή λάβα, ήταν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και γοητευτικά μαθήματα ιστορίας και γεωγραφίας που δεχθήκαμε ποτέ! Μέσα από μια «ρωγμή» του χρόνου εισχωρήσαμε στη γεωιστορία του Αιγαίου που κρατά πολλά εκατομμύρια χρόνια!

Η έκρηξη και η απολίθωση

Καθώς εισήλθαμε στην πρώτη αίθουσα σταθήκαμε μπροστά στο πάνελ με την εύστοχη σύνδεση της μυθολογικής Μέδουσας που πέτρωνε- έκανε απολίθωμα- όποιον την κοίταζε στα μάτια! 20 εκ. χρόνια πριν ο θαλάσσιος χώρος ήταν στεριά( η Αιγηίδα), μας εξήγησε το ευγενέστατο προσωπικό του μουσείου. Λόγω των  ηφαιστειακών εκρήξεων σχηματίστηκε σταδιακά ο χώρος όπως τον γνωρίζουμε. 

Πριν όμως η λάβα καταλάβει εκείνη την έκταση του τεράστιου τροπικού δάσους που υφίσταντο σε αυτή την ενιαία γη, η ηφαιστειακή στάχτη κάλυψε τη χλωρίδα απομονώνοντας το οξυγόνο και το σύνολο των οργανικών υλικών της χλωρίδας από την ατμόσφαιρα. Η λάβα έκαψε ότι βρισκόταν στην επιφάνεια, αλλά οι έντονες βροχοπτώσεις που ακολούθησαν δημιούργησαν τόσο μια λάσπη που εγκλώβισε τους κορμούς. Το διοξείδιο του πυριτίου ευνόησε την απολίθωσή των κορμών, καθώς η οργανική ύλη των κορμών σταδιακά αντικαταστάθηκε από το διοξείδιο του πυριτίου. Η διαδικασία αυτή χρειάστηκε 3-4 χιλιάδες χρόνια για να ολοκληρωθεί. Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κορμών, όπως οι δακτύλιοι, οι ανωμαλίες του εξωτερικού φλοιού κτλ. είναι διατηρημένα σε άριστη κατάσταση.

Η έκθεση

Μέσα από τα εκθέματα απολιθώματα φύλων από όλο τον κόσμο  στην πρώτη αίθουσα αλλά και την βιτρίνα με όλα τα είδη απολίθωσης ένιωσα ότι επιχείρησα μια κατάδυση στον χωροχρόνο. Ένιωσα ότι περπάτησα σε εκείνα τα προϊστορικά τροπικά δάση μέσα από μια άλλη αναπαραστατική βιτρίνα, θαύμασα την κάτω γνάθο του Δεινοθήριου (Prodeinotherium bavaricum) του παλαιότερου θηλαστικού που εμφανίστηκε στην Ελλάδα! Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα εκθέματα από σαράντα αντιπροσώπους διαφορετικών φυτών που έχουν αποκαλυφθεί και προσδιοριστεί στην ευρύτερη περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου. 

Σε αυτά ανήκουν απολιθωμένοι κορμοί, κλαδίσκοι, εντυπωσιακά απολιθωμένα φύλλα και αποτυπώματα φύλλων, καρποί και ρίζες των δένδρων, τα οποία παρουσιάζονται ταυτόχρονα με γραφήματα μεγάλων διαστάσεων τα είδη των φυτών που αντιπροσωπεύουν. Φοινικοειδή, δένδρα της κανέλλας, δαφνίδες, τίλιο, οξιά, βαλανιδιά, καρυδιά, σκλήθρο, πλάτανος, γαύρος, πευκίδες και πρωτοπευκίδες, ίταμος ή τάξος, κυπαρισσίδες, κουνιχάμια και εντυπωσιακές σεκόιες είναι μερικά από τα είδη που παρουσιάζονται στην έκθεση. 

Ιδιαίτερη μνεία γίνεται σε άλλο σημείο της έκθεσης στο υποθαλάσσιο τμήμα του απολιθωμένου δάσους, καθώς απολιθωμένοι κορμοί που ανελκύθηκαν από την θαλάσσια περιοχή της δυτικής Λέσβου παρουσιάζονται μετά από τις εργασίες συντήρησης και αισθητικής αποκατάσταση τους. Επίσης η έκθεση περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά φυτικά απολιθώματα του Ελληνικού χώρου από σημαντικές απολιθωματοφόρες θέσεις (Έβρο, Λήμνο, Κύμη και Αλιβέρι Εύβοιας, Βεγόρα, Ελασσόνα, Σαντορίνη, Χαλκιδική). 

Μοναδική εμπειρία ήταν ο περίπατος  στο διπλανό Πάρκο του Απολιθωμένου Δάσους, όπου είχαμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε στον χώρο τους κορμούς και ρίζες. Αξίζει να σημειωθεί ότι εντός του πάρκου υπάρχει μέριμνα, κιόσκι που ο επισκέπτης μπορεί εκτός από να ξεκουσαστεί να θαυμάσει την θέα προς το ψαροχώρι αλλά και την νησίδα Νησιώπη. Καθώς κοιτώ τους απολιθωμένους κορμούς του Πάρκου αναλογίζομαι πόσο περήφανος θα ήταν για την ανάδειξη του χώρου ο Θεόφραστος, φιλόσοφος και μαθητής του Αριστοτέλη που γεννήθηκε στη Λέσβο και θεωρείται ο πατέρας της Ορυκτολογίας.

Η προστασία του χώρου

Με Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ 443/1985) το Απολιθωμενο Δάσος ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης. Κάθε μικρό ή μεγάλο τμήμα απολιθωμένου κορμού στην περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους προστατεύεται από τον Νόμο.

Απαγορεύεται αυστηρά η απόσπαση, απομάκρυνση ή φθορά των απολιθωμάτων. Οι παραβάτες τιμωρούνται σύμφωνα με το Ν. 1650/86, το ΝΔ 996/71 και τις αστυνομικές διατάξεις της Διεύθυνσης Δασών Λέσβου.

Η περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους αποτέλεσε ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων το 2000. Το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Το Γεωπάρκο Λέσβου αποτελεί ένα σημαντικό γεωλογικό, οικολογικό και πολιτισμικό απόθεμα της Γης. Είναι διάσπαρτο από μοναδικής αξίας και σπουδαιότητας γεωτόπους όπως ηφαίστεια, μεγάλα γεωλογικά ρήγματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα εργαστήριο γεωλογικών και φυσικών διεργασιών – άσκηση υπαίθρου- για δεύτερη φορά πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Αιγαίου σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Γεωεπιστημών  του Πεκίνου  σε συνεργασία με το εν λόγω μουσείο με συντονιστή τον καθηγητή Νίκο Ζούρο, διευθυντή του εν λόγω μουσείου.

Πηγη : www.lesvosmuseum.gr