Ποιό είναι το καλύτερα διατηρημένο θέατρο αρχαίας ελληνικής αποικίας;

Πολλά είναι τα σωζόμενα αρχαία ελληνικά θέατρα της Μικράς Ασίας, όμως το καλύτερα διατηρημένο από αυτά βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της πόλης Άσπενδος. Η αρχαία πόλη ήταν κτισμένη στην περιοχή της Παμφυλίας, περίπου 40 χιλιόμετρα από τη σημερινή τουρκική πόλη Αττάλεια.  

Η Άσπενδος ήταν παρόχθια πόλη επί του πλωτού ποταμού Ευρυμέδοντα και απείχε περίπου 10 χιλιόμετρα από τις εκβολές του στη Μεσόγειο. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, η ακμάζουσα πόλη ήταν αποικία Ελλήνων από το Άργος, οι οποίοι φέρεται να την ίδρυσαν περί το 1000 π.Χ..

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Οι άποικοι αυτοί, με αρχηγό τους τον ήρωα Μόψο, ήρθαν στην Παμφυλία μετά από τον Τρωικό Πόλεμο. Από τον Μόψο, η Παμφυλία ονομαζόταν αρχικά Μοψοπία. 

 Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ., η Άσπενδος αποτελούσε το σημαντικότερο κέντρο εμπορίου στη περιοχή, με μεγάλες εξαγωγές γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Η πόλη ήταν μάλιστα η πρώτη που έκοψε δικά της νομίσματα στην περιοχή, τους στατήρες, που χρονολογούνται στον 5ο και 4ο αιώνες π.Χ..

Το 467 π.Χ., ο σπουδαίος Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός Κίμων, με τον στόλο του που αποτελείτο από 200 πλοία, κατέστρεψε, με αιφνιδιαστική επίθεση, το ναυτικό των Περσών που είχε τη βάση του στον ποταμό Ευρυμέδοντα.  

Το 333 π.Χ. την Άσπενδο κατέλαβε ο Μέγας Αλέξανδρος, ενώ το 190 π.Χ. πέρασε στην κατοχή των Ρωμαίων μετά από μεγάλη καταστροφή. Από το τέλος της Ρωμαϊκής περιόδου και στη συνέχεια, κατά τη Βυζαντινή περίοδο, η Άσπενδος έλαβε μια λατινογενή προσωνυμία καλούμενη "Πριμόπολις", λόγω του τότε ανεπτυγμένου εμπορίου της, το οποίο όμως άρχισε σταδιακά να φθίνει.

Από τα λείψανα της αρχαίας πόλης που βρίσκονται σήμερα στον λόφο Μπαλκίς, δίπλα στον ποταμό Μπάλκε Σου ή Κιοπρού Σου (όπως λέγεται σήμερα ο αρχαίος ποταμός Ευρυμέδοντας), ξεχωρίζουν το επιβλητικό αρχαίο θέατρο καθώς και το ρωμαϊκό υδραγωγείο.

Το αρχαίο θέατρο της Ασπένδου θεωρείται ένα από τα καλλίτερα διατηρημένα αρχαία ελληνικά θέατρα. Έχει διάμετρο 96 μέτρων και χωρητικότητα 7.000 θεατών. Το εντυπωσιακό θέατρο κτίσθηκε από τον Έλληνα αρχιτέκτονα Ζήνωνα τον Κιτιέα το 155 μ.Χ., αλλά με ρωμαϊκή τεχνοτροπία. Το κοίλο ήταν κατασκευασμένο αμφιθεατρικά και έφερε τρία διαζώματα, (το κάτω,το μεσαίο και το άνω με θολωτές καμάρες), ενδιάμεσα των οποίων φέρονταν ανά είκοσι σειρές μαρμάρινων καθισμάτων. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από αρχιτεκτονική άποψη παρουσιάζει η μεγάλη πρόσοψη της σκηνής, που το ύψος της έφθανε περίπου τα 14 μέτρα! Ολόκληρο το χώρο της σκηνής φέρεται να σκέπαζε λοξή ξύλινη στέγη που εξασφάλιζε επίσης και ηχομόνωση. Μάλιστα, διασώζονται  ελληνικές και λατινικές επιγραφες πάνω από τις εισόδους της σκηνής, στις οποίες αναφέρονται ότι δυο αδέρφια από την Ρώμη αφιέρωσαν το θέατρο στους θεούς και στην αυτοκρατορική οικογένεια της Ρώμης. 

Η στέγη αυτή ήταν κρεμαστή σε ιστούς, οι οποίοι ήταν περασμένοι σε 58 πακτωμένους προβόλους στο άνω μέρος της σκηνής και που με σχοινιά σύρονταν περιμετρικά από τις θολωτές καμάρες του άνω διαζώματος. Το θέατρο αυτό ήταν δωρεά δύο πλουσίων εμπόρων της εποχής, οι οποίοι κατάγονταν από την Άσπενδο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την Βυζαντινή περίοδο, το αρχαίο θέατρο της Ασπένδου είχε μεταβληθεί αρχικά σε καραβάν σαράι (σταθμό καραβανιών), αργότερα όμως μετά την κατάληψη της περιοχής από τους Σελτζούκους Τούρκους, αποτελούσε σελτζουκικό τουρκικό ανάκτορο. 

Μέχρι πρόσφατα στο θέατρο της αρχαίας πόλης Άσπενδος παρουσιάζονταν διάφορα θερινά καλλιτεχνικά φεστιβάλ. Ωστόσο, λόγω φθορών που σημειώθηκαν έχουν ανασταλεί παρόμοιες εκδηλώσεις, οι οποίες όμως συνεχίζονται σε παρακείμενο κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο.

Πηγές 

Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου"  τόμος 5ος, σελίδα 791 και 

https://www.adiyamanli.org/aspendos.html