Περίπατος στην καρδιά της Αθήνας: Ποιό ήταν το πρώτο εμπορικό κέντρο της πόλης; Πού "άνθισε" η αστική ζωή;

Ασπρόμαυρες εικόνες επιβλητικών κτιρίων, η μυρωδιά της πούδρας των κυριών να σεργιανίζουν στο εμπορικό κέντρο και η γεύση του ελληνικού καφέ στο Ζόναρς ξυπνούν τις αισθήσεις μου καθώς ακούω τον Αθηναιογράφο Νίκο Βατόπουλο να μας μιλά για το πρώτο εμπορικό κέντρο της Αθήνας.

Στις αρχές του 20^ου αιώνα μεταξύ της πλατείας Συντάγματος και πιο χαμηλά από την πλατεία Κολωνακίου αναπτύσσονται νέες χρήσεις γης και η Αθήνα να αποκτά σιγά-σιγά ένα εμπορικό κέντρο, όπως οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.  

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Στο δεύτερο αφιέρωμά μας στον "Περίπατο στην Καρδιά της Αθήνας", σε ένα ταξίδι που διοργάνωσε το Δίκτυο Πολιτισμού του Δήμου Αθηναίων με καπετάνιο τον Νίκο Βατόπουλο θα εστιάσουμε στο πρώτο «σκίρτημα»  της εμπορικής γειτονιάς ακριβώς στον πυρήνα της πόλης. 

Από  τα πρώτα κτίρια για εκμετάλλευση, δηλαδή με χρήση για γραφεία και όχι για κατοικία, στην  καρδιά της παλιάς Αθήνας  είναι το Μέγαρο Κούπα επί της οδού Πανεπιστημίου, Κριεζώτου και Βουκουρεστίου. Το κομψοτέχνημα αυτό δημιουργήθηκε σύμφωνα με τα σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ το 1904, ύστερα από  παραγγελία του επιχειρηματία Αχ.Κούπα.

Είναι ενδιαφέρον πως η μορφολογία του νεοκλασικισμού προσαρμόζεται σε κτίρια  πιο λειτουργικά. Ο τελευταίος όροφος είναι προσθήκη. «Το κτίριο είχε μια περίλαμπρη στέψη. Τα σχέδια υπάρχουν στην Εθνική Πινακοθήκη εκεί βρίσκονται τα αρχεία του Τσίλερ, όπως μας πληροφόρησε ο κ. Βατόπουλος.

Διασχίζοντας την Πανεπιστημίου και κάνοντας στάση επί του σημερινού πεζόδρομου της Βουκουρεστίου προσπαθούμε να «αφουγκραστούμε» την ιστορία του τόπου. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι στην περιοχή διασώζεται η οργάνωση της Αθήνας του Μεσοπολέμου.

Για παράδειγμα, το  σημερινό κτίριο του Άττικα, ανήκει στο Μετοχικό

ταμείο Στρατού, κατέλαβε όλο το χώρο που στεγάζονταν κάποτε οι βασιλικοί στάβλοι. Πρόκειται για ένα κτίριο του 1920. Σχεδιασμένο τότε αλλά κτισμένο σε δυο φάσεις, πρώτα κτίστηκε η φάση της οδό Σταδίου  και η φάση της Πανεπιστημίου ολοκληρώθηκε λίγο πριν την Κατοχή. «Ο Ζόναρς ο μικρός ήταν απέναντι  και δυο μήνες πριν την Κατοχή άνοιξε στο Ατενέ, ο νέος Ζόναρς και γίνεται έκτοτε το στέκι των Αθηναίων αστών» μας διευκρινίζει ο κ. Βατόπουλος.

Από την Βουκουρεστίου παρατηρούμε τις επεκτάσεις της Μεγάλης Βρετανίας από το 1928, ενώ θαυμάζουμε και το Θέατρο Βρετάνια, γνωστό ως κτίριο χωρίς παράθυρα. 

Με προσοχή εξετάζουμε το  νεωτερικό κτίριο του 1930, από τον σπουδαίο  αρχιτέκτονα Βασίλη Τσαγρή για να φιλοξενήσει εμπορικές λειτουργίες. Ο κ. Βατόπουλος μας έδωσε τα φώτα του: «Την περίοδο αυτή υπάρχουν ρεύματα που εξερευνούν την μορφολογία ανάμεσα στο νεοκλασικό και το μοντέρνο κίνημα. Είναι μια μεταβατική περίοδος επεξεργασίας της φόρμας και μορφής που έρχεται από κεντρική Ευρώπη. Ένα καθαρά μοντέρνο κτίριο, θα μπορούσε να ήταν στην Βιέννη, Βουδαπέστη ή Πράγα».

Νοερά συνεχίζουμε να ταξιδεύουμε στον χρόνο. Μισοκλείνω τα μάτια και προσπαθώ να φανταστώ τα μονώροφα σπίτια της Αθήνας να μετατρέπονται σε λαμπρά οικοδομήματα. Η Αθήνα γνωρίζει τεραστία εξέλιξη, όπως μας διαβεβαίωσε ο κ. Βατόπουλος, αφού  εξαλείφεται η βρωμιά και η κακοσμία από τους στάβλους, ένα τεράστιο παράπονο των Αθηναίων που εκφράζεται μέσα από τις σελίδες του αθηναϊκού τύπου. Τελικά, οι στάβλοι απομακρύνθηκαν από το κέντρο της πόλης το 1920, όταν η Ελλάδα δεν έχει βασιλικό πολίτευμα και τα άλογα πια είχαν διακοσμητικό ρόλο, δεν έσερναν άμαξες για καθημερινούς λόγους όπως τον 19ο αιώνα.

Πλέον επί της Βουκουρεστίου, υπάρχει ο μεγάλος χώρος θεαμάτων το Παλλάς παρακάτω, το Ρεξ και όπως προαναφέραμε το Βρετάνια! Όλα αυτά συνηγορούν για να αποκτήσει αστική ζωή η Αθήνα, να βρει χώρους να απλωθεί και να αφήσει άλλο αποτύπωμα στο κέντρο της πόλης, σύμφωνα με τον κ. Βατόπουλο.

Η δε στοά αποτελεί τεράστια καινοτομία του Μεσοπολέμου και δείγμα μεγάλου εκσυγχρονισμού. Η περιοχή αναβαθμίζεται περισσότερο το 1935, όταν η Βουλή φιλοξενείται πλέον στα ανάκτορα και λίγο παρακάτω ανοίγει τις πύλες της  η Τράπεζα της Ελλάδος. «Μια κοσμογονία  συντελείται στην Αθήνα του Μεσοπολέμου που συναντάμε ξανά στην δεκαετία του 60’» μας περιγράφει ο κ. Βατόπουλος.