Η Μ.Ευθυμίου και ο Χρ. Μποκόρος ιχνηλατούν τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις της Τέχνης και της Ιστορίας

Ραντεβού έδωσαν στην καρδιά της Αθήνας δυο σκαπανείς του Πολιτισμού: Ο καθένας τον υπηρετεί από διαφορετική οπτική, τη Τέχνη και την Επιστήμη!

Η καθηγήτρια ιστορίας του ΕΚΠΑ, Μαρία Ευθυμίου συναντήθηκε με τον εικαστικό Χρήστο Μποκόρο στο γιορτινό καφέ του Public και διάνοιξαν έναν διάλογο, για την σύλληψη του παρελθόντος και τη μνήμη, την Αισθητική και τη σχέση της  με την Ιστορία σε σύγκριση με τη Τέχνη εντοπίζοντας γενικότερα συγκλίσεις και αποκλίσεις μεταξύ τους.

 της Μαρίας Αλιμπέρτη

Σε μια σύντομη εισαγωγή ο βιβλιοκριτικός Γιάννης Μπασκόζος τόνισε ότι  η Μαρία Ευθυμίου έχει δικό της φανατικό κοινό, ενώ πρόσφατα μας χάρισε και ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο. Όσο για τον κ. Μποκόρο  εκ των σημαντικών ζωγράφων μας της  παραστατική τέχνης, τον γνωρίσαμε τη δεκαετία του 80', όταν συνέβαλε στην ανανέωση του ελληνικού εικαστικού πεδίου. Οι νεότεροι θα τον θυμούνται από την πιο πρόσφατη  έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη το 2017, η οποία και μεταφέρθηκε στη Ρωσία και εκεί χρίστηκε επίτιμο μέλος της Ακαδημίας των Τεχνών.  

Το νήμα της συζήτησης κύλησε με ένα ερέθισμα: «το παρελθόν της Ιστορίας δεν είναι το ίδιο παρελθόν των Αισθήσεων» ανέφερε ο κ. Μπασκόζος.

Την διάσταση αυτή  απέδωσε η κ. Ευθυμίου στο γεγονός ότι  οι "αισθήσεις", τα αισθητικά κριτήρια σε ελεύθερη μετάφραση, κάθε εποχή αλλάζουν και δεν είναι ταυτόσημές γιατί δεν αποκωδικοποιούμε με τον ίδιο τρόπο. Η Ιστορία επιδιώκει να προσεγγίσει με δομές της λογικής οργάνωσης, έχει μεθόδους  αλλά δεν λειτουργεί χωρίς την φαντασία, διαφορετικά θα είναι ημιτελής. Οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες ενέχουν τέτοια ερωτήματα όπως το συναίσθημα που είναι  απαραίτητο για να «κατανοήσουμε το υποκείμενο άνθρωπο».

Με την σειρά του, ο κ. Μποκόρος υποστήριξε ότι όλα τα δημιουργήματα του ανθρώπου  είναι αποτέλεσμα πειθαρχίας ακόμη και όταν δεν είναι άμεση. «Μόνο ο νόμος μας ελευθερώνει» διασαφήνισε ως φοιτητής της Νομικής κάποτε. Για να μας αφορά η Ιστορία και η Τέχνη θα πρέπει να δίνουν νόημα στην καθημερινότητά  μας. Σε ότι αφορά το αίσθημα, η έλλειψη του καθιστά «κολοβή» την αντίληψη. «Η ιστορία εάν δεν μπαίνει το αίσθημα των ανθρώπων είναι γράμμα κενό» ανέφερε χαρακτηριστικά, αποσαφηνίζοντας ότι έχει σημασία να την αφουγκραζόμαστε για να λαμβάνουμε διδάγματα από τα λάθη.

Η Μνήμη

Θέτοντας έναν άλλο πυρήνα για τον διάλογο αυτό της Μνήμης ο δημοσιογράφος Μάκης Προβατάς υπενθύμισε ότι το παρελθόν δεν το προσλαμβάνουμε όπως συνέβη αλλά όπως το θυμόμαστε όπως έχει σχέση με εμάς.Το μόνο που έχουμε στο μέλλον είναι η μνήμη του παρελθόντος και με αυτή αντιμετωπίζουμε τον κόσμο.

Επί του ζητήματος ο κ. Μποκόρος εξέφρασε την πικρία του πως οι νέοι αντιδρούνκαι νιώθουν ότι δεν χρωστάνε  στο παρελθόν, τα θέλουν όλα εδώ και τώρα, όπως η γενιά του Μάη του 68. Κοιτάζοντας από απόσταση τα γεγονότα ο διακεκριμένος ζωγράφος σήμερα παραδέχεται για την γενιά του ότι  δούλεψε ως πολιορκητικός κριός της κατανάλωσης, αφήνοντας αιχμές για τις σύγχρονες συνθήκες, της νεωτερικότητας  και τις ταχύτητες της τεχνολογίας, στις οποίες έχουμε δώσει τη δυνατότητα να ρυθμίζουν το τρόπο σκέψης μας, όπως επεσήμανε.

Χρειάζεται διαμεσολάβηση η Τέχνη;

«Τα έργα δεν εκτίθενται , εμείς εκτιθέμεθα σε αυτά,  τα προβλήματα μας… εάν δεν πούμε τι βλέπουμε, τι  αισθανόμαστε…» σχολίασε ο καλλιτέχνης. Λίγο αργότερα πρόσθεσε ότι η Τέχνη πρέπει να σε τσιμπάει,  να σε σηκώσει, να σου δίνει φτερά. Όμως, ο θεατής θα πρέπει να έχει  την αυτονόητη αντίληψή του, την αγωνία αναζήτησης και την περήφανη πεποίθηση του εαυτού του.

Σε ένα άλλο επίπεδο ανάγεται η λειτουργίας της Ιστορίας αφού ένα βιβλίο Ιστορίας, θα δώσει γνώση. Σ’ αυτή τη περίπτωση το αίσθημα, του αναγνώστη-θεατή, θα αντληθεί από τα παραδείγματα. Σύμφωνα με τον ζωγράφο, οι ιστορικοί γράφουν για πρόσωπα, γιατί ένα ιστορικό γεγονός από-ανθρωποποιημένο δεν μας αφορά. Επιπλέον, η Τέχνη  βασίζεται στη «μυθολογία προγονών, είναι θήκες προγόνων» και καθίσταται χρήσιμη στις κοινότητες και τους θεσμούς, γιατί αναγνωρίζουν σε αυτή τις αξίες στις οποίες ομονοούμε.

Στην ανθρωποκεντρική ιστορία στάθηκε και η κ. Ευθυμίου, υποστηρίζοντας ότι ο άνθρωπος είναι ο απόλυτος κώδικας, ο ιστορικός προσπαθεί να αναπαραστήσει μια εποχή αλλά εάν δεν εμφυσήσει το συναίσθημα τότε το έργο του δεν θα έχει νόημα. Ο άνθρωπος ανά τους αιώνες στην βάση του μένει όμοιος, έχει τον ίδιο κώδικας τρόμου, χαράς  και «παίζει» με την Αθανασία που δεν υπάρχει, εξήγησε η καθηγήτρια.

Αποκλίσεις-συγκλίσεις

Υπογραμμίζοντας τη διαφορά μεταξύ Επιστήμης και Τέχνης, η κ. Ευθυμίου επεσήμανε ότι η Ιστορία ιχνηλατεί περιοχές της λογικής, ενώ η Τέχνη έχει έναν αφανή ρόλο καθώς διεισδύει με βέλη. Η Ιστορία εμπεριέχει την αφήγηση, τον λόγο. Ως παράδειγμα έφερε έναν καλό ομιλητή που κεντρίζει την προσοχή γιατί έχει αισθητική  ο λόγος του καθώς όλοι οι ακροατές «σαν πεταλούδα αναζητούμε να βρούμε το φως».

Η αισθητική μετατρέπεται σε σημείο τομής, σε κοινό άξονα καθώς η Τέχνη αναζητά το Υψηλό και η ιστορία την Ηθική Στάση. Ως χαρακτηριστικά παραδείγματα ακόμη αναφέρθηκαν ο Θουκυδίδης αλλά και το γνωστό μαύρο τετράγωνο του Μάλεβιτς, που θεωρήθηκε το τέλος της παραστατικής ζωγραφικής.  

Σε σχετικά ερωτήματα των δημοσιογράφων γιατί εκείνος επιμένει να κάνει παραστατική Τέχνη, ο κ. Μποκόρος απάντησε ότι και ο Μάλεβιτς μετά το προαναφερόμενο έργο επέστρεψε στην παραστατική Τέχνη. Ο ίδιος μοιράστηκε την εμπειρία του  από μια  έκθεση έργων του Μάλεβιτς σε ρωσικό μουσείο όπου συνυπήρχαν παραστατικά και μη έργα του.

Με την ευκαιρία η κ. Ευθυμίου περιέγραψε το θετικό αίσθημα της μπροστά από τα έργα του ζωγράφου και εκείνος διευκρίνισε ότι   «Εγώ προσπάθησα να φωτίσω το μαύρο τετράγωνο, χωρίς σκοτάδι δεν υπάρχει φως» επισημαίνει ο καλλιτέχνης.

Η Κ. Ευθυμίου στάθηκε στην απεικόνιση της ταλαιπωρημένης ελληνικής σημαίας στα έργα του που εμπεριέχει την ιστορία «με μικρά τσιμπήματα» και συμπλήρωσε ότι «εμπεριέχει το κάλεσμα της ευθύνης» του καθενός προκειμένου να κρατηθεί το μικρό φωτάκι αναμμένο.

Στο έργο του ενυπάρχει η αγωνία μιας κοινωνίας που θα καταρρεύσει «και εμείς θα φανούμε στο μέλλον λίγοι», επεσήμανε η κ. Ευθυμίου εκφράζοντας όλους αυτούς που επιθυμούν να κινητοποιηθούν και να εκφράσουν αυτό που αισθάνονται χωρίς να τους βάζουν ταμπέλα.