Πολλές αρχαίες ελληνικές αποικίες είχαν αναπτυχθεί κατά
μήκος των βορείων ακτών του Ευξείνου Πόντου, όμως η μεγαλύτερη από αυτές είναι
η Φαναγορία (γνωστή και με τις ονομασίες Φαναγόρεια ή Φαιναγόρη). Η εν λόγω
αποικία ιδρύθηκε στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. από Έλληνες κατοίκους της ιωνικής
πόλης Τέω και σήμερα βρίσκεται σε ρωσικό έδαφος, στη Χερσόνησο του Ταμάν.
Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου
Ανασκαφές και υπάρχων αρχαιολογικός χώρος
Κατά τον 18ο αιώνα ανακαλύφθηκαν στη Φαναγορία μαρμάρινες
αναθηματικές βάσεις αγαλμάτων με αφιερώματα προς την Αφροδίτη. Ωστόσο, η
συστηματική αρχαιολογική εξερεύνηση στη περιοχή ξεκίνησε το 1822, όταν
ανακαλύφθηκαν χρυσά και αργυρά αντικείμενα, τα οποία διαμοιράστηκαν μεταξύ των
στρατιωτών που συμμετείχαν στις ανασκαφές.
Έκτοτε στην περιοχή βρέθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες
αντικείμενα, όπως νομίσματα, κοσμήματα, εκμαγεία, αλιευτικά αγκίστρια,
δεξαμενές κρασιού, τμήματα αγαλμάτων και κλίβανοι, καθώς και μεγάλος αριθμός
τμημάτων αμφορέων, πιθαριών, ειδωλίων και λοιπών ειδών κεραμικής.
Πολλά από αυτά τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στην γειτονική
πόλη Ερμώνασσα (Τμουταρακάν), ενώ κάποια μεταφέρθηκαν στα μουσεία Ερμιτάζ της
Αγίας Πετρούπολης και Πούσκιν της Μόσχας. Αξίζει να σημειωθεί ότι περίπου το
1/3 της Φαναγορίας βρίσκεται πλέον κάτω από την θάλασσα.
Στην ακρόπολη της Φαναγορίας έχουν βρεθεί υπολείμματα
αρχαίου τείχους φρουρίου. Επίσης, οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει τα κατάλοιπα
παλατιού του Μιθριδάτη ΣΤ', που χρονολογούνται τον 1ο αιώνα π. Χ., ένα αρχαίο
έμβολο που χρησιμοποιήθηκε από τον στρατό του Μιθριδάτη, έναν τάφο με κλιμακωτό
ταβάνι και έναν ναό του 5ου αιώνα π. Χ..
Οι αρχαιολόγοι έχουν επίσης βρει τα ερείπια ενός
γυμνασίου του 3ου αιώνα π.Χ. καθώς και αρχαία λουτρά που κατασκευάστηκαν την
εποχή του Μιθριδάτη, τον 2ο αιώνα π.Χ.
Επιπρόσθετα, έχουν γίνει αρχαιολογικές ανακαλύψεις και
στον βυθό της θάλασσας, όπως δομές του λιμανιού της πόλης καθώς και κατάλοιπα
αρχαίων πλοίων.
Δύο πολύ σημαντικές ανακαλύψεις
Το 2006 ανακαλύφθηκε στη Φαναγορία μαρμάρινη επιγραφή, η
οποία έκανε αναφορά στην Υψικράτεια, σύζυγο του Μιθριδάτη ΣΤ´ Ευπάτωρα. Στην
επιγραφή η Υψικράτεια αναφέρεται ως Υψικράτης (ΥΨΙΚΡΑΤΗΣΙ ΓΥΝΗ ΒΑΣΙΛΕΩΣ
ΜΙΘΡΙΔΑΤΟΥ ΕΥΠΑΤΟΡΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΧΑΙΡΕ), κάτι που δικαιολογείται καθώς υπάρχουν
αρχαίες αναφορές κατά τις οποίες ο ίδιος ο Μιθριδάτης αναφερόταν στην σύζυγο
του με αρσενικό όνομα, λόγω του ισχυρού πνευματικού σθένους και κουράγιου
-παρομοίου με άντρα κατά τον Μιθριδάτη- που διέθετε.
Εξάλλου, το 2016, η αρχαιολογική σκαπάνη στη Φαναγορία
έφερε στο φως τμήμα μαρμάρινης στήλης με επιγραφή που αναφέρεται στον Πέρση
βασιλιά Δαρείο Α’! Η στήλη, που φέρει επιγραφή στην αρχαία περσική γλώσσα,
περιλαμβάνει μια λέξη, η οποία πιθανότατα αναφέρεται στη Μίλητο, μια από τις
μεγαλύτερες πόλεις της Ιωνίας στη Μικρά Ασία. Η Μίλητος, ως γνωστόν, ήταν
επικεφαλής της Ιωνικής Επανάστασης κατά των Περσών, που κατεστάλη βίαια από τον
Δαρείο Α’ το 494 π.Χ..
"Η επιγραφή στη στήλη που έγινε στο όνομα του
βασιλιά Δαρείου Α’ είναι προφανώς αφιερωμένη στη συντριβή της Ιωνικής
εξέγερσης. Η ανακάλυψη θέτει τη Φαναγορία στο πλαίσιο ενός από τα σημαντικότερα
γεγονότα της αρχαίας ιστορίας, με εντυπωσιακές συνέπειες για τους Έλληνες και
τους Πέρσες. Επίσης, καθιστά δυνατή την παρακολούθηση των συνδέσεων αυτής της
αποικίας με άλλα μέρη του ελληνικού κόσμου", ανέφερε ο δόκτωρ Βλαντιμίρ
Κουζνέτσοφ, επικεφαλής των ανασκαφών.
Ιστορία της πόλης
Η πόλη ιδρύθηκε το 540 π.Χ. και ιδρυτής της φέρεται να
υπήρξε ο Φαναγόρας, αρχηγός της αποστολής η οποία έφυγε από την Τέω υπό την καταδίωξη των Περσών.
Η συμμαχία της πόλης με το Παντικάπαιο και τις υπόλοιπες
γειτονικές ελληνικές αποικίες δημιούργησε το βασίλειο του Κιμμερίου Βοσπόρου. Τον 2ο αιώνα π.Χ. την πόλη κατέκτησε ο βασιλιάς της
περιοχής, Μιθριδάτης ΣΤ'. Η Φαναγορία υπήρξε κύριο οικονομικό και πολιτιστικό
κέντρο της ευρύτερης περιοχής της Μαιώτιδας λίμνης (Αζοφικής Θάλασσας) καθώς
και των πόλεων που βρίσκονταν στις ακτές του δυτικού Καυκάσου. Μετέπειτα
αποτέλεσε την ανατολική πρωτεύουσα του βασιλείου του Κιμμερίου Βοσπόρου, με την
δυτική να είναι στο Παντικάπαιο.
Η Φαναγορία καταστράφηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. μετά από
επιδρομές των Ούννων, με την κατάλυση αυτή να αποτελεί το τέλος της
ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας. Αργότερα, κατά τον Μεσαίωνα, η πόλη αποτέλεσε ένα
από τα κέντρα της φυλής των Χαζάρων.
Στην σημερινή εποχή, σε κοντινή απόσταση βρίσκεται ο
οικισμός Σεννόυ στην επαρχία Κρασνοντάρ Κράι της νότιας Ρωσίας, ενώ τα ερείπια
της Φαναγορίας αποτελούν τον μεγαλύτερο χώρο ελληνικών αρχαιοτήτων στη Ρωσία.
Πηγές
Morgan, Catherine,
Tsetskhladze, Gocha R., Attic Fine Pottery of the Archaic to Hellenistic
Periods in Phanagoria. Phanagoria Studies, 2004
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου