Ποια ήταν η πρώτη μεγάλη νίκη των Ελλήνων επί των Τούρκων κατά την Επανάσταση του 1821;

"Ἐκεῖνος ὁ πόλεμος ἐστάθη ἡ εὐτυχία τῆς Πατρίδος· ἂν ἐχαλιώμεθα ἐκινδυνεύαμεν νὰ κάμωμε ὀρδὶ πλέον". 

"Δώδεκα δεκατρεῖς Μαΐου ἦτον. 23 ὦρες ἐβάσταξε ὁ πόλεμος. Ἐκείνη τὴν ἡμέρα ἦτον Παρασκευὴ καὶ ἔβαλα λόγον, ὅτι: «Πρέπει νὰ νηστεύσωμεν ὅλοι διὰ δοξολογίαν ἐκείνης τῆς ἡμέρας, καὶ νὰ δοξάζεται αἰώνας αἰώνων ἐως οὐ στέκει τὸ ἔθνος, διατὶ ἦτον ἡ ἐλευθερία τῆς Πατρίδος".

                                                                                                                          Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Τα παραπάνω λόγια του μεγάλου ήρωα και ηγετικής μορφής της Ελληνικής Επαναστάσεως φανερώνουν την τεράστια σημασία που έχει η μάχη του Βαλτετσίου για την επιτυχή έκβαση του Αγώνα. Οι Έλληνες πέτυχαν σε αυτό το χωριό της Αρκαδίας την πρώτη μεγάλη νίκη τους επί των Τούρκων, κατά την έναρξη της πολιορκίας της Τριπολιτσάς. Η νίκη στο Βαλτέτσι οδήγησε, τον Σεπτέμβριο του 1821, στην Άλωση της Τριπολιτσάς και στην ενδυνάμωση της Επανάστασης. 

Ο ήρωας οπλαρχηγός, πρόκριτος και πολιτικός Κανέλλος Δεληγιάννης περιγράφει επίσης τη μάχη του Βαλτετσίου ως εξής: "Αυτή η ένδοξος νίκη ήταν η κρίσις της Ελληνικής Επαναστάσεως και εις αυτήν χρεωστείται η ανεξαρτησία της πατρίδος καθ' ότι ενεθάρρυνε και εμψύχωσε τους Έλληνας".

Σήμερα, η πλατεία του χωριού φιλοξενεί το μνημείο της ένδοξης μάχης, καθώς και ανδριάντες του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Νικηταρά και άλλων ηρώων. Η εκκλησία του Βαλτετσίου, αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου, έγινε με επιστασία του Γέρου του Μοριά.

 Του Ανδρέα Π. Αναγνωστόπουλου

Έναρξη της πολιορκίας της Τριπολιτσάς και διάλυση του στρατοπέδου στο Βαλτέτσι

Οι Έλληνες επαναστάτες υπέστησαν σημαντική ήττα από τους Τούρκους της Τριπολιτσάς, όταν οι τελευταίοι έλυσαν την πολιορκία του Κάστρου της Καρύταινας, στις 31 Μαρτίου 1821. Παρά την αποτυχία αυτή, και παρά την αντίθετη γνώμη των υπόλοιπων αρχηγών που προτιμούσαν να δώσουν προτεραιότητα στην εκπόρθηση των κάστρων της Μεσσηνίας, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, επέμεινε στη στρατηγική σημασία της κατάληψης της Τριπολιτσάς, νευραλγικού κέντρου της οθωμανικής παρουσίας στην Πελοπόννησο.

Έτσι συνέστησε, στη Πιάνα, το πρώτο στρατόπεδο το οποίο αποσκοπούσε στον αποκλεισμό της πόλης. Παρά τη διάλυση του πρώτου εκείνου στρατοπέδου από τους Τούρκους, καθώς και τη διάλυση του αντίστοιχου στρατοπέδου στη Βλαχοκερασιά, στις 10 Απριλίου, σταδιακά το σχέδιο του Κολοκοτρώνη έγινε αποδεκτό από τους άλλους οπλαρχηγούς. Ωστόσο, οι αρχικές αποτυχίες των Ελλήνων είχαν τέτοια επίδραση στο ηθικό τους που και η απλή εμφάνιση των Τούρκων έσπερνε τον πανικό.

Την κατάσταση βελτίωσε σημαντικά η πρώτη νίκη των επαναστατών, στο Λεβίδι, στις 14 Απριλίου. Μετά από αυτό το γεγονός, οι Έλληνες επανασύστησαν το στρατόπεδο της Πιάνας και δημιούργησαν νέα στρατόπεδα στο Βαλτέτσι και το Χρυσοβίτσι. Όμως, στις 24 Απριλίου, οι Τούρκοι διέλυσαν το στρατόπεδο του Βαλτετσίου. Μόνο ο Δημήτριος Πλαπούτας κυνήγησε την τουρκική οπισθοφυλακή μέχρι το χωριό Μάκρη.

Μετά από αυτή την αποτυχία, ήταν ολοφάνερη η απουσία ενός γενικού αρχηγού της πολιορκίας που θα συντόνιζε τα πολιορκητικά στρατόπεδα. Τελικά, οι Έλληνες επέλεξαν ως αρχιστράτηγο τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

Ανασύσταση του στρατοπέδου στο Βαλτέτσι

Οι Έλληνες ανακατέλαβαν το Βαλτέτσι στις 10 Μαΐου και επανασύστησαν το στρατόπεδο, έπειτα από πρόταση του Κολοκοτρώνη. Οχυρώθηκε η εκκλησία στο κέντρο του χωριού και μερικά σπίτια, ενώ κατασκευάστηκαν ταμπούρια στους γύρω λόφους. Το στρατόπεδο θα βρισκόταν υπό την αρχηγία του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και τη γενική επίβλεψη είχε ο Κολοκοτρώνης, ο οποίος γύριζε σε όλα τα στρατόπεδα της περιοχής φροντίζοντας την κάθε λεπτομέρεια.

Στο πρώτο ταμπούρι, στα ανατολικά, στο Χωματοβούνι, βρέθηκαν ο Ηλίας και ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης με όλους τους Μανιάτες. Στο δυτικό ο Μητροπέτροβας, ο Δημήτριος Παπατσώνης και άλλοι Μεσσήνιοι. Στο βορειοανατολικό ταμπούρι οχυρώθηκαν ο Ηλίας Δ. Φλέσσας και ο Νικήτας Φλέσσας, καθώς και Γορτύνιοι οπλαρχηγοί. Στην εκκλησία κλείστηκαν οι Μπουραίοι, ενώ οι σκοποί στην επάνω Χρέπα των Τρικόρφων θα ειδοποιούσαν, με καπνούς, για την πορεία των Τούρκων.

 

Το πεδίο της μάχης

Τα χαράματα της 12ης Μαΐου 1821, ο Κεχαγιάμπεης με τον στρατό του βγήκε από την Τριπολιτσά, με προορισμό το στρατόπεδο του Βαλτετσίου. Είχε πληροφορηθεί την επανασύστασή του και σκόπευε να το διαλύσει ώστε μετά να στραφεί προς τη Μεσσηνία και τη Λακωνία.

Το σημαντικότερο τμήμα του στρατού του, υπό τον Βαρδουνιώτη Ρουμπή, το έστειλε πρώτο, στα βόρεια του Βαλτετσίου, για να εμποδίσει τυχόν βοήθεια από τα στρατόπεδα της Πιάνας και του Χρυσοβιτσίου και να περικυκλώσει τους Γορτύνιους.

Στη συνέχεια έστειλε άλλο δύο σώματα προς το Καλογεροβούνι, το Φραγκόβρυσο και τους Αραχαμίτες, προς τα νότια του χωριού. Τα σώματα αυτά είχαν σκοπό να βοηθήσουν τον Ρουμπή, αν χρειαζόταν, να εμποδίσει ελληνική βοήθεια από τα Βέρβενα και να αποκόψουν την οδό διαφυγής των υπερασπιστών του Βαλτετσίου. Το τουρκικό ιππικό πήρε θέση στους Αραχαμίτες και, τέλος, ακολούθησε πέμπτο τμήμα με κανόνια και πολεμοφόδια.

Τουρκική επίθεση

Οι Τούρκοι άρχισαν, με επικεφαλής τον Ρουμπή, την επίθεση, προσπαθώντας να περικυκλώσουν τον ανατολικό και βορειοανατολικό προμαχώνα. Τότε κατέφθασε ο Κολοκοτρώνης, αφού ειδοποιήθηκε, και άρχισε να βάλλει εναντίον του Ρουμπή, από ένα ύψωμα στα βόρεια του χωριού, καλώντας σε βοήθεια τον Δημήτριο Πλαπούτα, στη Πιάνα.

Όταν έφτασε ο Πλαπούτας από τα βορειοανατολικά, ο Ρουμπής, που βρέθηκε πλέον περικυκλωμένος, ζήτησε ενίσχυση από τον Κεχαγιάμπεη. Εκείνος έστειλε Τούρκους από το Καλογεροβούνι για να επιτεθούν στο ταμπούρι των Μανιατών, ώστε να ανακουφίσει έτσι τον Ρουμπή.

Όταν αποκρούστηκε και εκείνη η προσπάθεια, ο Ρουμπής έβαλε κανόνια να χτυπήσουν τον κεντρικό προμαχώνα, εγχείρημα που απέτυχε οικτρά λόγω του ανώμαλου εδάφους. Ο Κολοκοτρώνης στάθηκε σε ένα ύψωμα και με φωνές έδωσε κουράγιο στον Μητροπέτροβα, ενώ αργότερα διέσπασε τον κλοιό και ανεφοδίασε τους οχυρωμένους στα ταμπούρια.

Η μάχη συνεχίστηκε μέχρι αργά τη νύχτα, χωρίς να υποχωρεί καμία πλευρά. Τα μεσάνυχτα έφτασαν στο Καλογεροβούνι Έλληνες αγωνιστές από τα Βέρβενα και τα ξημερώματα άλλοι 400. Το πρωί της 13ης Μαΐου, οι Τούρκοι ξεκίνησαν νέα επίθεση, χρησιμοποιώντας πάλι τα κανόνια τους χωρίς επιτυχία.

Νίκη των Ελλήνων

Μετά από 23 ώρες γενναίας μάχης και από τις δύο πλευρές, και ενώ ο Ρουμπής κινδύνευε με περικύκλωση, ο Κεχαγιάμπεης διέταξε υποχώρηση. Εξάλλου, οι Τούρκοι σκοποί στο Καλογεροβούνι είχαν δει να έρχεται από τα Βέρβενα ο Νικηταράς, ο Ιωάννης Κολοκοτρώνης και άλλοι. Αυτοί δεν πρόλαβαν να εμπλακούν στη μάχη, καθώς οι κλεισμένοι στα ταμπούρια Έλληνες, και κυρίως το σώμα του Πλαπούτα, κυνήγησαν τους Τούρκους προκαλώντας τους τέτοια φθορά που τράπηκαν σε άτακτη υποχώρηση.

Συνολικά οι Τούρκοι είχαν 300 νεκρούς και πάνω από 500 τραυματίες. Η μάχη υπήρξε καθοριστική για το ηθικό των Ελλήνων πολεμιστών. Οι Έλληνες, οι οποίοι πολέμησαν για πρώτη φορά κάτω από σωστή οργάνωση, πήραν θάρρος συνειδητοποιώντας την ανωτερότητά τους έναντι των Τούρκων, ενώ οι δεύτεροι κατάλαβαν ότι η επανάσταση ήταν κάτι σοβαρότερο από μία απλή εξέγερση ολιγάριθμων Ελλήνων.

Πηγές

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. τόμος ΙΒ΄. Εκδοτική Αθηνών.

Απομνημονεύματα Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Εκδόσεις Μέρμηγκας.

Δεληγιάννης Κανέλλος, Απομνημονεύματα, Εκδόσεις Πελεκάνος

https://www.traveltripolis.gr