Αξίζει να σημειωθεί ότι η UNESCO θεωρεί την εκ προθέσεως καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς ως έγκλημα πολέμου. Ωστόσο, αυτό δεν φαίνεται να πτοεί τους συμμετέχοντες σε στρατιωτικές συρράξεις, που επιδίδονται σε βομβαρδισμούς αρχαιολογικών μνημείων, καθώς και σε λεηλασίες αρχαίων αντικειμένων από αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, αντικείμενα που πωλούνται σε ιδιώτες έναντι αδράς αμοιβής.
Του Ανδρέα Π. Αναγνωστόπουλου
Κρήτη, Λαβύρινθος της Μεσσαράς
Στην περιοχή του Καστελίου στη Μεσσαρά του Νομού Ηρακλείου, βρίσκεται ένα
σπουδαίο σπηλαιώδες αρχαιολογικό μνημείο, ο «Λαβύρινθος».
Από το 1941 και κατά την διάρκεια της Κατοχής, οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν
τον Λαβύρινθο και τον μετέτρεψαν σε μεγάλη αποθήκη πολεμικού υλικού. Με το εν
λόγω υλικό, οι Γερμανοί, μέσω του αεροδρομίου στο Τυμπάκι, τροφοδοτούσαν τα
στρατεύματα του Ρόμελ, που μάχονταν εναντίον των Συμμάχων στη Βόρεια Αφρική. Ο
γερμανικός στρατός κατοχής επιστράτευσε έναν μεγάλο αριθμό ντόπιων, τους
οποίους χρησιμοποίησε για τον καθαρισμό και των επέκταση των στοών του
Λαβύρινθου.
Δυστυχώς, στο τέλος του πολέμου, το 1945, οι Γερμανοί πυροδότησαν τα πυρομαχικά στις στοές του σπηλαίου, με αποτέλεσμα να καταστραφεί ένα μεγάλο μέρος του αρχαίου μνημείου. Έως το 1961 ο χώρος δεν φυλασσόταν και όταν εκείνη την χρονιά σκοτώθηκαν 4 νέοι από έκρηξη μη κατεστραμμένων πυρομαχικών, σφραγίστηκε από τον ελληνικό στρατό. Από τότε οι είσοδοι είναι σφραγισμένες λόγω της επικινδυνότητας που υπάρχει από τα πυρομαχικά, τα οποία δεν έχουν εκραγεί.
Κύπρος
Με την τουρκική εισβολή του 1974, η πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου
υπέστη βανδαλισμούς και συλήσεις, ενώ παρά τις ρητές συμβατικές διατάξεις για
την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, η Τουρκία αγνοεί και επανειλημμένα
παραβιάζει τους δεσμευτικούς κανόνες των διεθνών συμβάσεων. Τα μουσεία του
κατεχόμενου τμήματος έχουν λεηλατηθεί όπως και πολλές πλούσιες ιδιωτικές
συλλογές αρχαιοτήτων.
Περισσότερες από 550 Ελληνορθόδοξες εκκλησίες, παρεκκλήσια και μοναστήρια που βρίσκονται σε πόλεις και χωριά των κατεχόμενων περιοχών έχουν λεηλατηθεί, σκόπιμα βανδαλιστεί και, σε ορισμένες περιπτώσεις, κατεδαφιστεί. Πολλοί χριστιανικοί τόποι λατρείας έχουν μετατραπεί σε τζαμιά, ενώ άλλες εκκλησίες, ελληνορθόδοξες και λατινικές, έχουν γίνει αποθήκες του τουρκικού στρατού, στάβλοι και μάντρες.
Έχουν κλαπεί συστηματικά εκκλησιαστικές εικόνες και εκκλησιαστικά σκεύη,
τοιχογραφίες έχουν αποτοιχιστεί και έχουν αφαιρεθεί ψηφιδωτά δάπεδα. Πολλά από
τα αντικείμενα αυτά εντοπίστηκαν σε αγορές της Ευρώπης και της Αμερικής και
εμφανίζονται καθημερινά σε δημοπρασίες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα αρχαία ψηφιδωτά που κλάπηκαν από την εκκλησία
της Παναγίας της Κανακαριάς, η οποία βρίσκεται στην κατεχόμενη τουρκική ζώνη.
Πολλά χρόνια μετά από την εισβολή, τα εν λόγω ψηφιδωτά βρέθηκαν στις Ηνωμένες
Πολιτείες και επεστράφησαν στην Κύπρο το 1989.
Συρία
Κατά την διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου, μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς στην αρχαία Παλμύρα κατεδαφίστηκαν χωρίς οίκτο από φανατικούς
τζιχαντιστές.
Ο ηλικίας 2.000 ετών ναός του Βήλου (Bel) και το ιερό του Βάαλ Σαμίν, κατεδαφίστηκαν με εκρηκτικά, η Αψίδα του Θριάμβου, επίσης ανατινάχθηκε, ενώ ισοπεδώθηκε
επίσης το στρατόπεδο του Διοκλητιανού (3ος αιώνας μ.Χ.).
Δεκάδες άλλα μνημεία στη Συρία έχουν υποστεί ζημιές από βομβαρδισμούς, όπως το περίφημο μεσαιωνικό κάστρο Κρακ των Ιπποτών, το οποίο κτίστηκε από τους Σταυροφόρους. Αεροπορική επιδρομή κατέστρεψε έναν από τους πύργους του κάστρου.
Εξάλλου, το 2018, ο αρχαίος ναός της Αιν Νταρά στο Αφρίν της βόρειας Συρίας, υπέστη σοβαρές ζημιές από βομβαρδισμούς του τουρκικού στρατού. Ο ναός της Αιν Νταρά είναι συρο-χιττικός και κατασκευάστηκε περίπου το 1.300 π.Χ. Το τεράστιο άγαλμα του Λέοντα από βασάλτη που βρισκόταν στην περιοχή, εκλάπη τον Δεκέμβριο του 2019 από τζιχαντιστές αντάρτες, συμμάχους των Τούρκων.
Ναγκόρνο Καραμπάχ
Ο αρχαιολογικός χώρος της Τιγρανόκερτα (Τιγρανακέρτ), πόλης που ιδρύθηκε
τον 1ο αιώνα π.Χ., απειλείται από τον πόλεμο που εξαπέλυσε το Αζερμπαιτζάν και
η Τουρκία εναντίον της αρμενικής περιοχής Ναγκόρνο Καραμπάχ ή Αρτσάχ, όπως
αποκαλείται από τους Αρμένιους.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Άμλετ Πετροσιάν, "έχει βομβαρδιστεί αρκετές
φορές" η Τιγρανόκερτα, που πρόκειται για σημαντικό ελληνιστικό και
αρμενικό αρχαιολογικό χώρο.
Ο Πετροσιάν δήλωσε πως "η καλύτερα διατηρημένη πόλη ελληνιστικού και αρμενικού πολιτισμού στον Καύκασο είναι στην περιοχή της εντατικής πολεμικής δραστηριότητας".
«Η Τιγρανόκερτα του Αρτσάχ είναι μία από τις πόλεις που ίδρυσε ο Τιγράνης ο
Μέγας, το 95-99 π.Χ.», εξήγησε ο Πετροσιάν. Η πόλη έχει αρχαία οχύρωση που
καταλαμβάνει 70 στρέμματα, περιτριγυρισμένη από αστικές περιοχές 700
στρεμμάτων. Είχε χτιστεί για τη φύλαξη των ανατολικών συνόρων της αρχαίας
Αρμενίας. Αν και οι ερευνητές αρχικά περίμεναν
ότι θα είναι κυρίως ειδωλολατρικός και ελληνιστικός χώρος, ανασκαφές έδειξαν
ότι ήταν και σημαντικό κέντρο του πρώιμου χριστιανισμού.
«Η πόλη ήταν το κέντρο των πρώτων χριστιανών της περιοχής», δήλωσε ο Πετροσιάν, αναφέροντας ανασκαφή που έχει γίνει σε τμήμα της, με δύο εκκλησίες. «Πάνω από 10 επιγραφές έχουν ανακαλυφθεί, στα αρμένικα και τα ελληνικά, που χρονολογούνται στον 5ο και 7ο αιώνα μ.Χ.», συμπλήρωσε ο Αρμένιος αρχαιολόγος.
Ιράκ
Το 2015, τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους κατέστρεψαν τμήματα της 3.000
ετών αρχαίας πόλης Νιμρούντ και της 2.000 ετών Χάτρα, στο βόρειο Ιράκ. Οι
πόλεις αυτές αποτελούσαν δείγμα ασσυριακής τέχνης και αρχιτεκτονικής. Οι
τζιχαντιστές κατέστρεψαν επίσης αγάλματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μοσούλης.
Εξάλλου, κατά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, το 2003, Αμερικανοί στρατιώτες
απλώς παρακολουθούσαν καθώς γίνονταν λεηλασίες στο αρχαιολογικό μουσείο της
Βαγδάτης. Τα ανεκτίμητης πολιτιστικής αξίας αντικείμενα που κλάπηκαν τότε,
σήμερα κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο, στους δρόμους του παράνομου εμπορίου
αρχαιοτήτων.
Λιβύη
Η αρχαία πόλη Σαμπράθα στη δυτική Λιβύη υπέστη σοβαρές ζημιές από μάχες που
διεξήχθησαν εκεί τον Σεπτέμβριο του 2017, κατά την διάρκεια του συνεχιζόμενου
λιβυκού εμφυλίου πολέμου. Το αρχαίο θέατρο επλήγη αρκετές φορές από όλμους,
πυραύλους και σφαίρες, ενώ και μέρος των αρχαίων τειχών υπέστη ζημιές. Τα
ρωμαικά κτίσματα της Σαμπράθα και το περίφημο θέατρό της συγκαταλέγονται στα
μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO από το 1982.
Πηγές
Chotzakoglou Ch. 2008, Religious
Monuments in Turkish-occupied Cyprus: Evidence and Acts of Conitnuous
Destruction, Nicosia
Τμήμα Αρχαιοτήτων Κυπριακής Δημοκρατίας, http://www.mcw.gov.cy
ttps://el.gatestoneinstitute.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου