Ρωξάνη Γιάννου: Το τραύμα και η Τέχνη ως σανίδα σωτηρίας

 

Πως θα επιλέγατε άραγε να συμβολίσετε ένα τραύμα σας; Με μια πληγή; Μια βλάβη; Μια πρόσκρουση, Μια πτώση; Πολλές λέξεις θα μπορούσαν να αποδώσουν ένα τραύμα. Δεν θα ήταν το καλύτερο μέσο αφήγησης- απόδοσης η Τέχνη;

 Η Ρωξάνη Γιάννου, εικαστικός με μεταπτυχιακές σπουδές στις Καλές Τέχνες, στην Ιστορία των Συμβόλων με εξειδίκευση στο Carl Jung, μας δίνει απαντήσεις για τη «λύτρωση» της ψυχής μέσα από τη Τέχνη.  Με αφορμή την συμμετοχή σε μια ομαδική έκθεση μας «ξεδιπλώνει» τα επιχειρήματά της υπέρ της θεραπευτικής δύναμης της Τέχνης. Ίσως είναι η ιδανική συνομιλήτρια λόγω των σπουδών της σε θέματα Ψυχικής Υγείας, Εικαστικής Θεραπείας  και λόγω της συνεργασίας της με  το Μουσείου Ηρακλειδών για τα παιδικά του προγράμματα.

Η  συμμετοχή της, λοιπόν, στην έκθεση με τίτλο «Τραύμα» σε επιμέλεια της Ιστορικού και κριτικού Τέχνης  Νικολένας Καλαϊτζάκη, η οποία είχε την εμπνευσμένη ιδέα ανάδειξης του τραύμαυτος στην εποχή, στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών Τσιχριτζή το προσεχές διάστημα  στάθηκε η  αρχή της συνομιλίας μας κ. Γιάννου μας για τα ψυχικά τραύματα του παρελθόντος και τον καταλυτικό τρόπο διαχείρισης τους μέσα από τη Τέχνη. Η λειτουργία της αφύπνισης μέσω της Τέχνης και της μετουσίωσης εφαρμόστηκε στο έργο που θα μας παρουσιάσει και στην έκθεση, δημιούργημα παλαιότερων εποχών , «το συμπλήρωσα, το ολοκλήρωσα τώρα, με διαφορά  σχεδόν 10 ετών.  Ξαναδούλεψα από πάνω στην επιφάνεια, ταιριάζει πολύ στο concept. Ακριβώς είναι αυτό το τραύμα να γυρνάς στα παλιά και να διορθώνεις, και να βάζεις κι άλλη στρώση» θα μου εξηγήσει.

Περιγράφοντας το  έργο με τεχνική του κολλάζ,  τις πολλαπλές επιφάνειες που αφήνουν κάποια σημεία ορατότητας και κάποια «κρύβονται» με μπογιά,  η εικαστικός  προσδιορίζει ένα συμβολισμό στην διαδικασία και μια ψυχική αναλογία.  Η έρευνα για το τραύμα άλλωστε δεν είναι άγνωστο πεδίο για εκείνη καθώς ήδη έχει σχεδιάσει ένα πρόγραμμα για την απώλεια και το πένθος που θα υλοποιήσει μαζί με την Ιστορικό Τέχνης, καθηγήτρια του Πανεπιστήμιου Frederick Μαρία Αθανασέκου στο Μεσολόγγι. Το πρόγραμμα αυτό θα περιλαμβάνει έκθεση, εργαστήρια και διαλέξεις για το πώς το τραύμα θα γίνει εφόδιο για εξέλιξη. Σε αυτό το λεκτικό ταξίδι θα προσπαθήσουμε να δούμε με μια άλλη ματιά τραύμα.

 

-Τι σημαίνει για εσάς το τραύμα;

-«Είναι κάτι που έρχεται και ξανάρχεται. Είναι σε στρώσεις, έχει πολλές διαφορετικές πτυχές. Θεωρώ ότι είναι κάτι που μας κυνηγάει, ακόμα και εάν δεν το δουλεύουμε σε μια πρώτη φάση. Γι’ αυτό και τα έργα μου  τα δουλεύω πολλές φορές, αξιοποιώ πράγματα που έχω στο σπίτι, παλιά αντικείμενα.  Γι’ αυτό και καλώ τον κόσμο στα εργαστήρια που διοργανώνω να φέρνουν μαζί τους αντικείμενα που είναι σημαντικά γι’ αυτούς, ένα γράμμα, μια φωτογραφία για να δουλέψουμε με τη δύναμη του συμβολισμού του αντικειμένου. Οπότε το τραύμα έχει να κάνει με την επαναφορά του στην επιφάνεια, στο φως και εννοείται σε ένα προστατευμένο πλαίσιο ώστε εάν δεν μπορεί να κλείσει, να μετουσιωθεί σε κάτι ουσιαστικό για την ζωή του ανθρώπου».

 

-Η Τέχνη εδώ λειτουργεί σαν διέξοδος, ως σημείο εκτόνωσης;

-«Λειτουργεί σαν σωτήρια σανίδα. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς αυτή, μας βοηθά στη μετουσίωση και να βρίσκουμε διέξοδο από τον  ρομποτικό λήθαργο της πραγματικότητας που υιοθετούμε σήμερα. Με την έννοια αυτή η Τέχνη μας ξυπνάει, να μας θυμίζει αυτά που ξεχνάμε στην καθημερινότητα».

 

-Με αφορμή την καθημερινότητα που θίξατε, ήθελα να σας ρωτήσω, η κοινωνία μας είναι ανοιχτή στον να ακούμε τα τραύματα των άλλων και να μοιραζόμαστε τα δικά μας τραύματα;

-«Πιστεύω ότι τώρα τελευταία έχουμε καλυτερεύσει. Έχει βοηθήσει και η εισαγωγή της ψυχολογίας στα περιοδικά. Νομίζω ότι κάνουμε βήματα σε αυτό. Κάπως οι περισσότεροι μπαίνουν σε μια διαδικασία,  έχει γίνει της μόδας η ψυχοθεραπεία στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, στο εξωτερικό εδώ και χρόνια. Νομίζω είμαστε  σε καλό δρόμο, όλοι έχουν ανοίξει μια πορτούλα να ακούσουν κάποια πράγματα και να διαπραγματευτούν, να ακούσουν και του αλλουνού τον πόνο, να βοηθήσουν και να πάρουν ένα μάθημα και για τον εαυτό τους. Νομίζω ότι θα έχει απήχηση η έκθεση και γι’ αυτό τον λόγο. Γιατί όλοι είμαστε σε μια διαδικασία ψαξίματος. Βέβαια στο συλλογικό ασυνείδητο το πιο πρόσφατο τραύμα είναι η πανδημία νομίζω ότι έβαλε τους ανθρώπους σε πολύ αναστοχαστική διάθεση».

 

-Κρίνοντας από το γεγονός ότι η έκθεση αυτή θα είναι μια συλλογική προσπάθεια, θα βγείτε και θα «μοιραστείτε» πολλοί καλλιτέχνες τα «τραύματά» σας, να αναμένουμε δυνατά συνθήματα;

-«Νομίζω ότι θα έχει μεγάλη ποικιλομορφία η έκθεση, θα μιλήσουμε για διαφορετικών ειδών τραύματα και το πως ο καθένας τα χρησιμοποιεί. Νομίζω, αν και δεν έχω προλάβει να δω όλα τα έργα των καλλιτεχνών που συμμετέχουν ότι πολλά έργα καλλιτεχνών θα έχουν ως ερέθισμα για έμπνευση την πανδημία και τον εγκλεισμό, γιατί ο κόσμος είχε χρόνο να αναστοχαστε , να κλειστεί στον εαυτό του και να δει τι του φταίει, τι του αρέσει στη ζωή του. 

Δεν θεωρώ ότι θα είναι μια έκθεση που θα αφήνει βαριά –πικρή επίγευση στον επισκέπτη, αλλά θα έχει πολλά επίπεδα. Μπορείς να ανοίγεις πράγματα , ήδη παρατήρησα σε ένα έργο της έκθεση ότι μοιάζει με ένα κουτί ή φάκελο που μπορεί να ανοιχτεί, κάτι κρυφό που παλεύει να έρθει στο φως».