Ξαναζώντας τη Σμύρνη μέσα από τον Ιερό Ναό της Αγίας Φωτεινής και το περίφημο καμπαναριό του

Η μαρτυρική Σμύρνη και ο μνημειώδης κοσμοπολιτισμός της μπορεί να τερματίστηκε με την πυρπόληση της από τους Τούρκους και την Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, όμως η παράδοση της περίφημης πόλης επιζεί και διαιωνίζεται μέσα από τη Νέα Σμύρνη της Αττικής. Πιο εμβληματικό από όλα τα μνημεία της προσφυγικής συνοικίας είναι η μητρόπολη της Αγίας Φωτεινής και το επιβλητικό καμπαναριό της, πανομοιότυπο με αυτό που υπήρχε στην ελληνική Σμύρνη.   

Η Αγία Φωτεινή ήταν ο Μητροπολιτικός Ναός της Σμύρνης και αφιερώθηκε στη Σαμαρείτιδα Αγία Φωτεινή,  γιατί κατά την παράδοση η μεγάλη Ισαπόστολος μετά την συνάντηση με τον Κύριο Ιησού Χριστό, βαπτίσθηκε η ίδια και η οικογένειά της, κήρυξε τον Χριστιανισμό σε πολλές περιοχές και κατέληξε στη Σμύρνη όπου και μαρτύρησε. Οι Σμυρναίοι ευλαβούνταν πολύ την Αγία Φωτεινή και γι’αυτό το όνομα Φωτεινή ήταν συχνό στις Σμυρναίες και εν γένει στις Μικρασιάτισσες.

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Ο ωραιότερος ναός της Σμύρνης ξεχώριζε για το πανύψηλο καμπαναριό, το οποίο ήταν ορατό από τα πλοία που έρχονταν στο λιμάνι, καθώς και για τις φανταχτερές του καμπάνες, τις μεγαλοπρεπείς τοιχογραφίες και το χρυσό σταυρό, που έλαμπε στον ήλιο.  Στο καμπαναριό υπήρχε ρολόι με την επιγραφή «Ηλίου άτερ σιγώ», δηλαδή απουσία του ηλίου σιωπώ.  

Το περίφημο καμπαναριό της εκκλησίας της Αγίας Φωτεινής, «το υψηλότερο και επιβλητικότερο μνημείο της ελληνικής ορθοδοξίας στη Σμύρνη και γενικά στη Μικρά Ασία, δεν πυρπολήθηκε, αλλά ανατινάχτηκε από του Τούρκους το μοιραίο 1922.

Σχετικό είναι το παρακάτω απόσπασμα του Κώστα Μισαηλίδη: «Το καμπαναριό της αγίας Φωτεινής! Πάνω από τα ερείπια της Σμύρνης. Πάνω από την αγριάδα και τη φρίκη. Πάνω από τους καπνούς και τις φλόγες. Πάνω από το σπαραγμό και την εξόντωση. Πάνω από τους χειμάρρους του αίματος. Σαν άγρυπνο μάτι του Θεού. Παρατηρητήριο της Φυλής. [...] Ακίνητα τα σχοινιά του. Βουβές οι καμπάνες! Δεν μένει χέρι να τις χτυπήσει. Δεν μένει εκκλησιά να λειτουργηθεί! Και φέρνουν χαλαστάδες και φέρνουν γκρεμιστάδες και φέρνουν δυναμίτη. Οι Τούρκοι γκρεμίζουν το καμπαναριό, που τους βαραίνει τα στήθια σαν βουνό … [...]«. (Χρ. Σολομωνίδη, Η Εκκλησία της Σμύρνης, Αθήνα 1960, σ. 55). 

Λίγους μήνες μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, οι Σμυρνιοί πρόσφυγες άρχισαν τις πρώτες ενέργειες για τη στέγασή τους. Η περιοχή που επιλέχτηκε για την εγκατάσταση των Σμυρναίων προσφύγων ήταν κοντά στην Αθήνα και τον Πειραιά, συνδεόταν οδικά μαζί τους και η αξία της γης ήταν σχετικά χαμηλή.

Στη διάρκεια της δεκαετίας του '30 η Νέα Σμύρνη μεταβλήθηκε σε πραγματική πόλη και ο πληθυσμός της, από 6.500 κατοίκους το 1934, έφτασε τους 15.000 κατοίκους το 1940. 

Στη θέση του σημερινού μεγαλοπρεπούς ναού είχε αρχικώς κατασκευαστεί προσωρινός ξύλινος Ναός της Αγίας Φωτεινής (παράγκα), για να εξυπηρετεί τις λατρευτικές ανάγκες των πρώτων οικιστών της Νέας Σμύρνης. Στη συνέχεια άρχισε η ανέγερση του σημερινού ναού από τον αρχιτέκτονα κ. Δεμίρη, σε χώρο πού παραχωρήθηκε από το Δημόσιο για τον σκοπό αυτό.

Τα εγκαίνια του νέου ιερού ναού, όταν ήταν ακόμη ημιτελής, τελέσθηκαν από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Χρύσανθο, στις 27 Οκτωβρίου 1940, μια μέρα πριν από την έναρξη του πολέμου με την τότε φασιστική Ιταλία.

Το 1974, όταν δημιουργήθηκε ξεχωριστή Ιερά Μητρόπολη Νέας Σμύρνης, ο Ναός της Αγίας Φωτεινής καθιερώθηκε ως ο Μητροπολιτικός Ναός. Πολλά χρόνια αργότερα, το 1996, ανεγέρθηκε το καμπαναριό ύψους 33 μέτρων, πανομοιότυπο με αυτό του Ναού στην Σμύρνη. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι εντός του περικαλλούς ναού βρίσκεται εγκατεστημένο, εδώ και 50 χρόνια, το ξυλόγλυπτο Τέμπλο, μαζί με τον Δεσποτικό Θρόνο και τον Ιερό Άμβωνα του Ιερού Ναού Αγίου Ἰωάννου του «Ἐπάνω Μαχαλᾶ» της Σμύρνης, 

Τα ιερά αυτά κειμήλια διασώθηκαν  από την Καταστροφή του 1922 και χορηγήθηκαν κατόπιν ενεργειών του αείμνηστου πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, με την συγκατάθεση της τουρκικής ηγεσίας.

Τα κειμήλια αυτά αποτελούν πραγματικά αριστουργήματα εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής τέχνης, πού απεικονίζουν -κατά τρόπο ανάγλυφο- όχι μόνο περίτεχνα διακοσμητικά στοιχεία, αλλά και πλήθος θεμάτων, υπό μορφή ξυλόγλυπτων παραστάσεων, από την Αγία Γραφή και τη ζωή της Εκκλησίας.
Εκτός από την Σαμαρείτιδα Αγία Φωτεινή, εορτάζονται επίσης στον ναό, την 23η Φεβρουαρίου, η μνήμη του Αγίου Πολυκάρπου Σμύρνης και την Κυριακή προ της Υψώσεως η μνήμη του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης, του επισκόπου που μαρτύρησε από τον τουρκικό όχλο, αρνούμενος να εγκαταλείψει το ποίμνιο του.

ΠΗΓΕΣ 

Ένωση Βουρλιωτών Μικράς Ασίας 

http://enosivourlioton.gr/

Ιερά Μητρόπολη Νέας Σμύρνης 

https://www.imns.gr/

Ελλήνων Δίκτυο 

http://elldiktyo.blogspot.com/2014/11/agia.fotini-smyrnhs.html