SOS για την πολιτι(στι)κή διαχείριση της Αγιά Σοφιάς: Αντιδράσεις από πολιτιστικούς οργανισμούς

Διεθνή κατακραυγή έχει προκαλέσει η «κακοποίηση» του μνημείου της Αγιά Σοφιάς από Πολιτιστικούς Οργανισμούς που δεν εξανίσταται λόγω θρησκευτικής ταυτότητας, όπως θα μπορούσε να σχολιάσει ένας τρίτος για εμάς, αλλά γιατί ο κυβερνήτης της γείτονας χώρας καταπατά διεθνείς συνθήκες και ανθρώπινα δικαιώματα.

Μπορεί να προσάψουν στην ελληνική κοινωνία ότι δαιμονοποιεί τον κ. Ταγίπ Ερντογάν, αλλά στην πραγματικότητα γι’αυτό που πρέπει να την κατηγορήσουν είναι ότι δεν αντέδρασε νωρίτερα,  όταν η καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων σε βάρος του γείτονα λαού έγινε θεσμός, γιατί  δεν συνειδητοποίησε ότι όταν καίγεται το σπίτι του γείτονα περίμενε να έρθει η φωτιά και στο δικό σου, όπως λένε… Δεν είναι λοιπόν το θρησκευτικό μας αίσθημα που πρέπει να εγείρει την εναντίωσή μας σε αυτή την καταπάτηση, αλλά το γεγονός ότι ο κ. Ερνογάν πυροδοτεί ένα άλλο επικίνδυνο αίσθημα, αυτό της ισλαμοφοβίας, ξυπνά στους ομόδοξούς του την μισαλλοδοξία  και με την στρατηγική του στο σύνολό της ανάβει την σπίθα για την σύρραξη και την διασάλευση της παγκόσμιας ειρήνης.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Την αποδοκιμασία της εκφράζει ο πανευρωπαϊκός οργανισμός για την Πολιτιστική Κληρονομιά, EUROPA NOSTRA, υπενθυμίζοντας τις υποχρεώσεις της τουρκικής κυβέρνησης από την 20 ετή και πλέον υπογραφή της για την ένταξη των «Ιστορικών Περιοχών της Κωνσταντινούπολης», στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Παράλληλα, ο οργανισμός εκφράζει την ανησυχία της για τις βλαπτικές συνέπειες στο μνημείο μετά την μετατροπή του σε τζαμί όπως συνέβη σε άλλα μνημεία στη Τουρκία.

Για πρωτοφανή «Ύβρη», προς τον Κώδικα Δεοντολογίας και Διεθνούς Δικαίου του πολιτισμένου κόσμου κάνει λόγο ο Οργανισμός Η&Μ, Ηeritage & Museums και έχει αποστέλλει επιστολή συμπαράστασης προς την Διεθνή Κοινότητα, έτσι ώστε να παραμείνει η Αγία Σοφία ως Μουσείο.

Δέσμευση  

Η συμπερίληψή του στη λίστα της UNESCO σημαίνει την αποδοχή της ολιστικής διατήρησης της Αγίας Σοφίας, σε σχέση με την ακεραιότητα των πολλών στρωμάτων της μακρόχρονης ιστορίας της των δεκαπέντε αιώνα.

Κατά συνέπεια, η Τουρκία ως Κράτος Μέρος της Σύμβασης Παγκόσμιας Κληρονομιάς έχει αποδεχτεί την υποχρέωση να ενημερώσει εκ των προτέρων την ΟΥΝΕΣΚΟ για τυχόν περιστάσεις που ενδέχεται να έχουν αντίκτυπο στην Εξαιρετική Καθολική Αξία αυτού και σε άλλα μνημεία στις «Ιστορικές Περιοχές της Κωνσταντινούπολης».

Όπως αναφέρεται στη δήλωση της UNESCO της 10ης Ιουλίου 2020, είναι λυπηρό το γεγονός ότι η τροποποίηση της κατάστασης του μουσείου της Αγίας Σοφίας, αποφασίστηκε από τις αρχές της Τουρκικής Δημοκρατίας στις 10 Ιουλίου 2020, χωρίς την απαραίτητη προηγούμενη διαβούλευση με την UNESCO.

Στην ίδια δήλωση, οι τουρκικές αρχές έχουν κληθεί «να αποφύγουν οποιοδήποτε μέτρο εφαρμογής, χωρίς προηγούμενη συζήτηση με την UNESCO, που θα επηρέαζε τη φυσική πρόσβαση στον τόπο, τη δομή των κτιρίων ή τη διαχείριση του  χώρου».

Η αρχή για την φθορά 

Φόβους εκφράζει η EUROPA NOSTRA  για τη μεταφορά της δικαιοδοσίας της Αγίας Σοφίας από την άμεση ευθύνη του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού στο Υπουργείο Θρησκευμάτων της Προεδρίας, συνοδευόμενη τώρα από πρωτόκολλο που υπεγράφη στις 16 Ιουλίου 2020 με το Υπουργείο Πολιτισμός και Τουρισμός αναθέτοντας στο Υπουργείο το έργο συντήρησης και συντήρησης που σχετίζεται με την Αγία Σοφία, βλάπτει την πολιτιστική ακεραιότητα αυτού του μοναδικού μνημείου.

Το EUROPA NOSTRA θα παρακολουθεί σύντομα τις εξελίξεις και θα επανέλθει, εφόσον απαιτείται, σε μεταγενέστερο στάδιο.

 Κακό προηγούμενο

Σήμα κινδύνου εκπέμπει το Europa Nostra ότι ορισμένα μνημεία που μεταφέρθηκαν στο παρελθόν από το τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού σε άλλες αρχές έχουν πράγματι υποστεί ζημιά στην πολιτιστική τους ακεραιότητα.

Το Τμήμα Θρησκευμάτων της Προεδρίας είναι πιθανό να επικεντρωθεί κυρίως στη σημασία της Αγίας Σοφίας ως μουσουλμανικού τόπου λατρείας παρά στη διατήρηση, έρευνα και διαχείριση ενός Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Ο χαρακτηρισμός αυτός συνεπάγεται τη διατήρηση και παρουσίαση στο κοινό μιας πολυεπίπεδης ιστορίας και της πολιτιστικής ακεραιότητας του μνημείου, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, των εξαιρετικών ψηφιδωτών της βυζαντινής εποχής, των μοναδικών μαρμάρινων αποκαταστάσεων και του αρχικού πεζοδρομίου του προκονησιακού μαρμάρου.

 Καταγγελίες

Την αντίθεσή τους έχουν εκφράσει σε Ανοιχτή Επιστολή για το καθεστώς της Αγίας Σοφίας, η οποία υπογράφηκε από περισσότερους από 300 μελετητές της βυζαντινής και οθωμανικής τέχνης και πολιτισμού από όλο τον κόσμο.

Ειδικότερα οι μελετητές υποστηρίζουν ότι τα τελευταία χρόνια, η Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων έκρυψε τοιχογραφίες ανθρώπινων μορφών σε άλλο πρώην μνημείο που μετατράπηκε σε τζαμί, υπό τη δικαιοδοσία του, δηλαδή την Αγία Σοφία στο Τραπεζούντα της Μαύρης Θάλασσας. Προκάλεσε επίσης δομικές ζημιές σε ένα άλλο τέτοιο μνημείο που μετατράπηκε σε τζαμί, την Αγία Σοφία στο Βίζε (Θράκη).

Ο οργανισμός υπογραμμίζει ότι σε μια εποχή που η ανθρωπότητα στο σύνολό της αντιμετωπίζει τόσο μεγάλες προκλήσεις, η κοινή μας πολιτιστική κληρονομιά πρέπει να χρησιμεύσει ως πηγή έμπνευσης και αλληλεγγύης μέσω του διαπολιτισμικού και του διαθρησκευτικού διαλόγου. Η Αγία Σοφία πρέπει να συνεχίσει να υπηρετεί αυτόν τον ζωτικό σκοπό, ως μουσείο, προς όφελος όλων των πολιτών στην Τουρκία, στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο, και «ως σύμβολο της διαθρησκευτικής αδελφότητας και της παγκόσμιας ειρήνης» για να αναφέρει η ισχυρή δήλωση που δημοσιεύθηκε στις 10 Ιουλίου 2020 «από τους συναδέλφους μας» από την ICOMOS Turkey, επίσης επαναλήφθηκε στην κοινή δήλωση των ICOM και ICOMOS που δημοσιεύθηκε στις 15 Ιουλίου 2020, όπως τονίζεται στην σχετική ανακοίνωση. 

Ως εκ τούτου, ο EUROPA NOSTRA  αναφέρει «καλούμε τις αρχές της Τουρκίας, ένα κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και ένα συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης για την Παγκόσμια Κληρονομιά, να τηρήσουν την αρχή της πολιτιστικής ακεραιότητας όλων των μνημείων και των μνημείων κληρονομιάς, συμπεριλαμβανομένης της Αγίας Σοφίας που είναι εγγεγραμμένη στην UNESCO Αναφέρετε, ως ουσιαστική έκφραση τόσο του δέοντος σεβασμού των παγκόσμιων ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσο και της ανάγκης για προώθηση αρμονικής και ειρηνικής συμβίωσης και διαλόγου μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών και πολιτιστικών παραδόσεων».

Οι φωτογραφίες ανήκουν στην Βίβιαν Αλιμπέρτη